Pełny tekst orzeczenia

WYROK

UZASADNIENIE

Powódka (...) spółka ograniczoną odpowiedzialnością w P. wniosła o zasądzenie na jej rzecz od pozwanej M. R. kwoty 46.876,60 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w transakcjach handlowych liczonych od poniższych kwot i dat do dnia zapłaty:

- 9.576,09 zł od dnia 30 września 2021 r.

- 5.541,10 zł od dnia 1 października 2021 r.

- 2.164,80 zł od dnia 2 października 2021 r.

- 29.594,61 zł od dnia 30 października 2021 r.

Nadto wniosła o zasądzenie od pozwanego kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu wskazała, że w ramach prowadzonej działalności gospodarczej sprzedała pozwanej towary. Do zapłaty ze strony pozwanej pozostała żądana kwota. Szczegółowe uzasadnienie pozwu zawarte jest na k. 3-4 akt sprawy.

Jeszcze przed doręczeniem pozwanej odpisu pozwu, w związku z częściową spłatą dochodzonej kwoty, powódka cofnęła pozew do 33.676 zł i odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych liczonych od poniższych kwot i dat do dnia zapłaty:

- 1.917,19 zł od dnia 1 października 2021 r.

- 2.164,80 zł od dnia 2 października 2021 r.

- 29.594,61 zł od dnia 30 października 2021 r. (k. 64).

W dniu 16 listopada 2022 r. Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym (sygn. akt X GNc 1769/22), w którym w całości uwzględnił żądanie powódki. Nadto umorzył postępowanie w zakresie objętym oświadczeniem o częściowym cofnięciu pozwu.

Nakaz został zaskarżony w całości przez pozwaną. Wniosła ona o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu. W uzasadnieniu wskazała, że łączyła ją z pozwaną umowy z 2 marca 2021 r., które przewidywały po stronie powodowej obowiązek naliczenia pozwanej tzw. bonusu uwzględnianego w ostatecznych rozliczeniach stron za dany rok kalendarzowy. Pozwana spełniła wymogi co do przyznania bonusu za 2021 r., ale powódka nie przyznała jej go, stąd wynikła dochodzona pozwem niedopłata. Pozbawienie bonusu było sprzeczne z uzgodnieniami i zasadami współżycia społecznego.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W ramach współpracy między stronami pozwana nabywała produkty produkowane przez powódkę i odsprzedawała je swoim odbiorcom. Elementem tej współpracy były umowy w sprawie przyznania premii pieniężnych. Zawierano je na kolejne osobne okresy rozliczeniowe. Powódka zobowiązała się w nich do wypłacenia pozwanej określonej sumy pieniężnej. Warunkiem przyznania premii było zrealizowanie w okresie rozliczeniowym oznaczonego obrotu netto w zakresie poszczególnych grup produktów.

W okresie rozliczeniowym trwającym od 1 stycznia 2021 r. do 15 grudnia 2021 r. podstawę przyznania premii stanowiły umowy zawarte przez strony w dniu 2 marca 2021 r. Gwarantowały one premię w wysokości procentu od uzyskanego obrotu. Jednocześnie zastrzegały, iż warunkiem koniecznym do wypłaty premii jest uregulowanie wszystkich wymagalnych płatności na dzień 15 grudnia 2021 r. Wyjątkiem była sytuacja, gdy zapłata za część zakupionego towaru nie została uiszczona do 15 grudnia 2021 r., ale towar nie został zwrócony, lecz pozostawał na stanie magazynowym pozwanej. Wówczas strony miały uzgodnić przedłużenie okresu płatności. Jednak prolongowana zapłata zaliczana była dopiero na poczet obrotu w kolejnym okresie rozliczeniowym. W umowach postanowiono, że regulują one wszystkie prawa i obowiązki stron. Zmiany i rozszerzenia umów dokonywane będą wyłącznie w formie pisemnych aneksów. Jakiekolwiek ustalenia ustne pomiędzy stronami będą traktowane jako nieobowiązujące.

Relacjami między stronami ze strony pozwanej zajmował się jej brat – D. R.. Po stronie powodowej zajmowała się nimi M. C. zatrudniona na stanowisku przedstawiciela regionalnego.

Dowód:

- umowy k. 54-55

- zeznania D. R. k. 106-106v

- zeznania M. C. k. 106v

- przesłuchanie M. R. k. 112

W dniu 2 lutego 2021 r. D. R., w wiadomości przesłanej M. C., potwierdził, że stan salda pozwanej u powódki za rok 2020 wynosi -94.588,17 zł. Choć to pozwana w ogólnym rozrachunku pozostawała dłużniczką powódki, w dniu 10 lutego 2021 r. powódka przelała na rachunek bankowy pozwanej kwotę 3.946,22 zł jako nadpłatę.

Pomimo nieuregulowanych zobowiązań płatniczych pozwanej wobec powódki na dzień 15 grudnia 2020 r., dyrektor handlowy powódki – K. P., zdecydował się na wypłacenie jej premii pieniężnej należnej za obrót osiągnięty w roku 2020.

W roku rozliczeniowym 2021 pozwana nabyła u powódki produkty na łączną kwotę 395.407,60 zł. Z tego powódka wystawiła faktury korygujące na łączną sumę 158.220,39 zł. Do tego pozwana wystawiła powódce fakturę Vat (...) na kwotę 1.845 zł tytułem wynagrodzenia za usługi marketingowe z terminem płatności przypadającym na 4 sierpnia 2021 r. Do 8 marca 2022 r. dokonała też wpłat na rzecz powódki w łącznej kwocie 287.000 zł.

Na dzień 15 grudnia pozwana nie uregulowała zadłużenia u powódki wynikającego z faktur Vat:

- FS-14 035/21 na kwotę 185.359,61 zł z terminem płatności przypadającym na 30 września 2021 r.

- FS-14 036/21 na kwotę 5.588,63 zł z terminem płatności przypadającym na 30 września 2021 r.

- FS-14 039/21 na kwotę 3.341,63 zł z terminem płatności przypadającym na 30 września 2021 r.

- FS-36 904/21 na kwotę 12.073,43 zł z terminem płatności przypadającym na 30 października 2021 r.

- FS-36 905/21 na kwotę 10.976,15 zł z terminem płatności przypadającym na 30 października 2021 r.

- FS-36 906/21 na kwotę 6.545,03 zł z terminem płatności przypadającym na 30 października 2021 r.

- FS-44 545/21 na kwotę 5.541,10 zł z terminem płatności przypadającym na 1 października 2021 r.

- FS-45 201/21 na kwotę 2.164,80 zł z terminem płatności przypadającym na 2 października 2021 r.

Na dzień 8 marca 2022 r. do zapłaty pozostały następujące kwoty:

- 645,83 zł wynikające z faktury (...)

- 5.588,63 zł wynikające z faktury (...)

- 3.341,63 zł wynikające z faktury (...)

- 12.073,43 zł wynikające z faktury (...)

- 10.976,15 zł wynikające z faktury (...)

- 6.545,03 zł wynikające z faktury (...)

- 5.541,10 zł wynikające z faktury (...)

- 2.164,80 zł wynikające z faktury (...).

Z uwagi na te zaległości K. P. podjął decyzję o odmowie przyznania pozwanej premii pieniężnych za rok 2021.

Dowód:

- faktury VAT k. 7-12, 14, 16-17, 19-20, 22-23, 25-26, 29, 53, 89-91

- zlecenie transportowe k. 13

- potwierdzenia odbioru k. 18, 21, 24, 28, 30

- zestawienie wpłat k. 31

- wydruk wiadomości k. 36-39

- potwierdzenia salda k. 40-42, 56

- zestawienie transakcji k. 43-45

- potwierdzenia wykonanych operacji k. 46-51

- potwierdzenie przelewu k. 52

- zeznania D. R. k. 106-106v

- zeznania M. C. k. 106v

- przesłuchanie M. R. k. 112

W dniu 10 marca 2022 r. pozwana przelał na rachunek bankowy powódki kwotę 13.200 zł. Została ona zaliczona na poczet następujących faktur:

- FS - (...) (w wysokości 645,83 zł),

- FS - (...) ( w wysokości 5.588,63 zł)

- FS- (...) (w wysokości 3.341,63 zł)

- FS - (...) (w wysokości 3.623,91 zł).

Nieuregulowane zostały należności wynikające z faktur:

- FS - (...) (w całości)

- FS - (...) (w całości)

- FS - (...) (w całości)

- FS - (...) (do kwoty 1.917,19 zł).

Dowód:

- pismo z 11.03.22 r. k. 64

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Stan faktyczny w sprawie ustalony został w oparciu o dowody z dokumentów zeznania świadków oraz przesłuchanie pozwanej. Ich walor dowodowy nie był kwestionowany przez strony. Również Sąd nie dopatrzył się okoliczności podważających ich wartość dowodową.

W rozpoznawanej sprawie strony, w ramach prowadzonych działalności gospodarczych zawarły umowy sprzedaży produktów wytwarzanych przez powódkę, toteż podstawy prawnej żądania głównego należało upatrywać w art. 535 k.c., wedle którego przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. Podstawę prawną żądania odsetek stanowił przepis art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 424). Stanowi on, iż w transakcjach handlowych - z wyłączeniem transakcji, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny - wierzycielowi, bez wezwania, przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, chyba że strony uzgodniły wyższe odsetki, za okres od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego do dnia zapłaty, jeżeli są spełnione łącznie następujące warunki wierzyciel spełnił swoje świadczenie i nie otrzymał zapłaty w terminie określonym w umowie.

Strona pozwana nie zakwestionowała wyliczeń powódki w zakresie stanu zadłużenia na koniec roku 2020, wartości nabytych od niej towarów w roku 2021, dokonanych korekt i sum przedstawionych przez powódkę do rozliczenia w tymże roku rozliczeniowym. Podniosła natomiast, że uregulowała wszelkie należności wobec powódki, która we wcześniejszym okresie współpracy wypłacała pozwanej premie pieniężne, choć na dzień 15 grudnia danego roku pozwana nie miała uregulowanych płatności za zakupione produkty. Takie same zasady miały obowiązywać w roku 2021. Zdaniem pozwanej, wypracowany przez strony zwyczaj przekreślał ustalenia zapisane w umowach dotyczących przyznania premii. Kwota żądana w pozwie odpowiada co do wysokości premii pieniężnej należnej pozwanej.

Sąd stwierdza, że co do zasady zwyczaj, rozumiany jako przyjęty sposób pojmowania sposobu realizacji obowiązków i praw stron, może stanowić podstawę oceny, czy dane zachowanie strony mieści się w ramach łączącego ich stosunku prawnego. Nie mniej jednak należy przy tym mieć na uwadze treść art. 76 k.c. Stanowi on, że jeżeli strony zastrzegły w umowie, że określona czynność prawna między nimi ma być dokonana w szczególnej formie, czynność ta dochodzi do skutku tylko przy zachowaniu zastrzeżonej formy. Jednakże gdy strony zastrzegły dokonanie czynności w formie pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej, nie określając skutków niezachowania tej formy, w razie wątpliwości poczytuje się, że była ona zastrzeżona wyłącznie dla celów dowodowych.

Strony wyraźnie zastrzegły w umowach z 2 marca 2021 r., że regulują one wszystkie prawa i obowiązki stron. Dla zmian i rozszerzeń tych umów zastrzeżona została forma pisemna (pisemne aneksy). Jakiekolwiek ustalenia ustne pomiędzy stronami będą traktowane jako nieobowiązujące.

Zapisy te prowadzą do stanowczego wniosku, iż wprowadzenie jakiekolwiek zmian w zasadach nabywania prawa do premii pieniężnych wymagało zachowania formy pisemnej. Brak jej zachowania skutkował nieważnością tych zmian. Skutkiem tego Sąd uznał, że przyznawanie pozwanej we wcześniejszym okresie współpracy premii pieniężnych pomimo braku zapłaty na dzień 15 grudnia za wszystkie zakupione towary nie doprowadziło do zmiany treści stosunków prawnych łączących strony w zakresie premii pieniężnych. Ta praktyka powódki nie została bowiem ujęta w formie pisemnej.

Kolejny argument pozwanej mający zniweczyć żądanie pozwu sprowadzał się do tego, iż odmowa przyznania premii stanowiła naruszenie zasad współżycia społecznego.

Stosowanie przepisu art. 5 k.c. oznacza pozbawienie danego podmiotu możliwości korzystania z przysługującego mu prawa. Prowadzi to więc zawsze do osłabienia zasady pewności prawa i przełamuje domniemanie korzystania z prawa w sposób zgodny z zasadami współżycia społecznego i jego społeczno-gospodarczym przeznaczeniem. Z tego względu zastosowanie przez sąd konstrukcji nadużycia prawa jest dopuszczalne tylko wyjątkowo i musi być szczegółowo uzasadnione. Decydując się na to zastosowanie należy wykazać, że w danej indywidualnej i konkretnej sytuacji, wyznaczone przez obowiązujące normy prawne typowe zachowanie podmiotu korzystającego ze swego prawa, jest ze względów moralnych, wyznaczających zasady współżycia społecznego, w sposób oczywisty niemożliwe do zaakceptowania, ponieważ w określonych, nietypowych okolicznościach zagraża podstawowym wartościom, na których opiera się porządek społeczny i którym prawo powinno służyć. Nadto powoływanie się na sprzeczność z zasadami współżycia społecznego powinno wiązać się z konkretnym wykazaniem, o jakie zasady współżycia społecznego w konkretnym wypadku chodzi (por. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 27 października 2022 r., sygn. II CSKP 306/22, z 22 sierpnia 2022, sygn. I CSK 588/22, z dnia 2 lutego 2022 r., sygn. I CSK 1036/22, z dnia 14 stycznia 2022 r., sygn. I CSK 901/22, z dnia 29 grudnia 2021 r., sygn. III CSK 159/21).

Strona pozwana nie przedstawiła szerszej argumentacji omawianego zarzutu. Zawarła go w jednym zdaniu. Nie wspomniała przy tym, jakie konkretnie zasady współżycia miałyby zostać naruszone przez powódkę.

W ustalonym stanie faktycznym pozwana w istocie mogła liczyć na to, że pomimo jej zadłużenia, które na 15 grudnia 2021 r. przekraczało kwotę 150.000 zł, to powódka po raz kolejny przyzna jej premie pieniężne – tak jak uczyniła to wcześniej. Jednak z uwagi na treść umów o przyznanie premii, nie miała żadnej gwarancji, że to nastąpi. Innymi słowy ryzykowała, iż powódka zdecyduje się na wdrożenie w życie postanowień umownych. Jednocześnie należy zauważyć, że odległe terminy płatności faktur wystawianych za zakupione towary (nawet 188 dni) powinny pozwalać pozwanej na takie zorganizowanie procesu dalszej ich dystrybucji, by na dzień 15 grudnia 2021 r. spłacić zobowiązania wobec powódki.

Sąd nie dopatrzył się w tym okoliczności obiektywnie nadzwyczajnych, uzasadniających powoływanie się na zarzut nadużycia prawa.

W tej sytuacji Sąd uznał, że pozwana nie nabyła prawa do premii pieniężnych wynikających z umów z 2 marca 2021 r., co prowadziło do uwzględnienia powództwa co do należności głównej i odsetkowej (w części).

Oddaleniu w pkt III wyroku podlegało powództwo w zakresie odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych od kwoty 1.917,19 zł za dzień 1 października 2021 r., od kwoty 2.164,80 zł za dzień 2 października 2021 r. i od kwoty 29.594,61 zł za dzień 30 października 2021 r.

Kwota 1.917,19 zł wynikała z faktury (...) z terminem płatności na 30 września 2021 r., kwota 2.164,80 zł z faktury (...) z terminem płatności na 2 października 2021 r., a kwota 29.594,61 zł z faktur (...) z terminami płatności przypadającymi na 30 października 2021 r.

Tymczasem strona powodowa w pozwie wskazała ostatni dzień terminu zapłaty na pierwszy dzień okresu naliczania odsetek. Pierwszy dzień okresu odsetkowego powinien przypadać na następny dzień po ostatnim dniu terminu płatności.

Faktem jest, że swój błąd strona powodowa skorygowała w piśmie procesowym z dnia 11 marca 2022 r., tj. określiła tam prawidłowo daty wymagalności odsetek, ale nie wyeliminowała z przedmiotu postępowania żądania odsetkowego w kształcie nadanym w pozwie (poprzez częściowe cofnięcie pozwu w zakresie odsetek), dlatego Sąd musiał orzec o nim w wyroku.

W pkt II wynika z pomyłki Sądu. Umorzenie postępowania w zakresie kwoty 13.200 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych nastąpiło w postanowieniu z 16 listopada 2022 r. Orzeczenie o umorzeniu zawarte w pkt II wyroku było bezprzedmiotowe. Istotnym jest, że to uchybienie formalne nie skutkuje wadliwością merytoryczną wyroku.

W IV pkt wyroku zawarto rozstrzygnięcie o kosztach procesu. Zapadło ono w oparciu o przepis art. 98 § 1 k.p.c. Powódka wygrała proces w całości, więc pozwana powinna zwrócić jej poniesione koszty. Składała się na nie wyłącznie opłata od pozwu w wysokości 2.344 zł.