Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 września 2022 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 15 września 2022 roku w Gliwicach

sprawy z powództwa M. S. (1)

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w Z.

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  odstępuje od obciążania powódki kosztami procesu.

SSO Łucja Oleksy-Miszczyk

Sygnatura akt I C 500/22

UZASADNIENIE

Powódka M. S. (1) wniosła o zasądzenie na jej rzecz od pozwanego (...) S.A. w Z. kwoty 3.610.178,- zł z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia pozwu. W uzasadnieniu powódka wywodziła, że dochodzona kwota stanowi odszkodowanie za pracę przymusową jej dziadka F. S. na rzecz (...). Uzasadniając odpowiedzialność pozwanej podniosła, że całościowym właścicielem pozwanej Spółki jest podmiot niemiecki tj. (...), której właścicielem jest z kolei (...), a więc bezpośredni następca prawny (...). Jako podstawę prawną żądania przywołano w pozwie art. 415 k.c., a w toku rozprawy strona powodowa powołała się również na zasady współżycia społecznego.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa. W pierwszej kolejności wskazała na brak legitymacji biernej do występowania w sprawie. Zakwestionowała również okoliczności faktyczne, na które powódka się powołuje i wysokość roszczenia.

Sąd ustalił co następuje:

Powódka jest córką M. S. (2), syna F. S. i J. z domu K.. F. S., żonaty z J. S. urodził się
(...), zmarł (...). Data śmierci ustalona została w trybie postępowania o uznanie za zmarłego (odpis aktu urodzenia powódki, odpis aktu urodzenia M. S. (2), odpis aktu zgonu F. S. k. 15,16,18 akt, okoliczności niesporne). F. S. pracował od 20 czerwca 1940r. do 1 stycznia 1942r. w (...), (...), a od 1 stycznia 1942 do 1 lutego 1945r. (...). Był ubezpieczony w ubezpieczalni kolejowej (...). Mieszkał od 3 stycznia 1942 w hotelu robotniczym w O.. Został wymeldowany „urzędowo” z dniem 1 października 1945, jednak nie ma informacji jak potoczyły się jego losy, ani kiedy i dokąd się wyprowadził (informacja z (...) k. 22 i nast.).

Pozwana Spółka utworzona została w roku 1994 z przekształcenia (...) w J. w spółkę akcyjną. Z zapisów w Krajowym Rejestrze Sądowym wynika, że wielokrotnie potem zmieniała nazwę, dochodziło do przekształceń poprzez łączenie i przejmowanie spółek, dochodziło też do zmian właścicielskich. Ostatecznie w roku 2018r. jedynym akcjonariuszem pozwanej spółki została spółka prawa niemieckiego (...), której akcje z kolei należą do (...) (okoliczność niesporna).

Sąd zważył co następuje:

Powódka twierdząc, że jest spadkobiercą poszkodowanego F. S. dochodzi odszkodowania za szkody jakich doznał on podczas pracy przymusowej świadczonej w czasie II wojny światowej na rzecz kolei niemieckich. Jako podstawę prawną roszczeń formułowanych w niniejszym postępowaniu powódka wskazuje ogólną zasadę odpowiedzialności deliktowej tj. przepis art. 415 k.c., który stanowi: kto z winy swojej wyrządził szkodę obowiązany jest do jej naprawienia.

Przywołana regulacja przewiduje opartą na zasadzie winy odpowiedzialność za czyny własne. Przesłankami odpowiedzialności z art. 415 k.c. są: zaistnienie zdarzenia szkodzącego (czynu niedozwolonego), wystąpienie szkody, zaistnienie adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy zdarzeniem szkodzącym a szkodą, bezprawność zachowania sprawcy czynu niedozwolonego oraz wina sprawcy takiego zdarzenia ( M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom II. Komentarz. Wyd. 3, Warszawa 2022, za Legalis).

Pozwana jest odrębnym od (...) i (...) podmiotem prawa i odrębną od nich osobą prawną. Nie wyrządziła szkody ani sama, ani (co jest poza sporem) nie jest następcą prawnym podmiotu, który ewentualną szkodę wyrządził, tj. nie przejęła praw i obowiązków tego podmiotu. Nie ma zatem żadnych podstaw aby przypisywać pozwanej odpowiedzialność za ewentualne zobowiązania tych podmiotów, a tym bardziej aby przypisywać pozwanej winę za działania prowadzone przez III Rzeszę lub przedsiębiorstwa prowadzące w III Rzeszy działalność gospodarczą. Takich podstaw nie daje ani przepis art. 415 k.c., ani żadne inne przepisy regulujące odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę.

Prezentowana przez stronę powodową konstrukcja odpowiedzialności oparta na powiązaniu kapitałowym pozwanej z podmiotami prawa niemieckiego nie jest trafna. Sprowadza się ona do przypisywania spółce odpowiedzialności za zobowiązania jej akcjonariusza, a takie rozwiązanie nie jest znane prawu.

Podstawy odpowiedzialności pozwanej nie mogą stanowić również przywołane przez powódkę zasady współżycia społecznego. W myśl art. 5 k.c. nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Art. 5 k.c. nie stanowi jednak podstawy formułowania roszczeń, ale może być jedynie w pewnych wypadkach powoływany jako forma obrony przed realizacją przysługującego innemu podmiotowi prawa, które wykonywane jest w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. W literaturze i orzecznictwie powszechny jest pogląd, że art. 5 k.c. nie może być jedyną podstawą prawną powództwa. Możliwe jest natomiast dochodzenie roszczeń powstałych w wyniku zaistnienia stanów faktycznych, których jednym ze składników jest działanie będące nadużyciem prawa i takie sytuacje mogą nastąpić również na gruncie roszczeń odszkodowawczych. Niezbędne do tego jest jednak spełnienie podstawowej przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej, jaką jest istnienie szkody pozostającej w adekwatnym związku przyczynowym z zachowaniem osoby nadużywającej prawa podmiotowego, a nadużycie prawa musi spełniać przesłankę bezprawności działania, charakterystyczną dla odpowiedzialności deliktowej za własny czyn. ( E. Gniewek, P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 10, Warszawa 2021, za Legalis). Jak już wskazano wyżej taka sytuacja w niniejszej sprawie nie zachodzi, a konstrukcja oparcia odpowiedzialności pozwanej na powiązaniach kapitałowych nie znajduje uzasadnienia w obowiązującym stanie prawnym.

W tych warunkach Sąd wobec braku podstaw do przypisania pozwanej odpowiedzialności za ewentualne szkody jakich doznał F. S. powództwo oddalił.

Wobec braku legitymacji biernej pozwanej, Sąd nie badał pozostałych podnoszonych w sprawie okoliczności – skoro bowiem pozwana nie odpowiada za ewentualne wyrządzone szkody, dalsze ustalenia nie miałyby już wpływu na wynik procesu.

Mając na względzie rodzaj zgłaszanych roszczeń, a także precedensowy charakter procesu (Sądowi nie są znane przypadki zgłaszania tego typu żądań na obszarze działania Sądu Okręgowego w Gliwicach) w oparciu o przepis art. 102 k.p.c. odstąpiono od obciążania powódki kosztami procesu.

SSO Łucja Oleksy-Miszczyk

.