Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 października 2009 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 8 października 2009 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej w K.

przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w Ś.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 27 lutego 2008 r., sygn. akt XIII GC 333/07

I. zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

1.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 671000 (sześćset siedemdziesiąt jeden tysięcy) złotych z następującymi ustawowymi odsetkami od:

- kwoty 134200 złotych od dnia 31 lipca 2004 r.,

- kwoty 134200 złotych od dnia 18 sierpnia 2004 r.,

- kwoty 134200 złotych od dnia 25 sierpnia 2004 r.,

- kwoty 134200 złotych od dnia 03 września 2004 r.,

- kwoty 134200 złotych od dnia 12 września 2004 r.,

2.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 42767 (czterdzieści dwa tysiące siedemset sześćdziesiąt siedem) złotych tytułem kosztów postępowania;

II. zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 18030 (osiemnaście tysięcy trzydzieści) złotych tytułem kosztów postępowania odwoławczego;

III. nakazuje pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa

- Sądu Okręgowego w Katowicach kwotę 35550 (trzydzieści pięć tysięcy pięćset pięćdziesiąt) złotych

- Sądu Apelacyjnego w Katowicach 35030 (trzydzieści pięć tysięcy trzydzieści) złotych

tytułem nieuiszczonych opłat sądowych

Sygn. akt V ACa 464/09

UZASADNIENIE

Powódka (...) Spółka Akcyjna w K. w pozwie skierowanym przeciwko pozwanej (...) Sp. z o.o. w Ś. domagała się zasądzenia na jej rzecz kwoty 671 000 zł z ustawowymi odsetkami od dat podanych w pozwie oraz zasądzenia kosztów postępowania tytułem wynagrodzenia za prace remontowe wykonane na jej zlecenie przez niewystępującą w sporze (...) sp. z o.o., od której nabyła wierzytelności.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa powołując się na nieważność umowy cesji z powodu zawartego przez strony w umowie o usługę zakazu przelewu wierzytelności.

Wyrokiem z dnia 27 lutego 2008 r. Sąd Okręgowy w Katowicach oddalił powództwo i zasądził od powódki na rzecz pozwanej kwotę 7 217 zł tytułem kosztów postępowania.

Wydanie wyroku poprzedziły następujące okoliczności faktyczne:

W dniu 15 lipca 2004 r. powódka, sprzedała W. Sp. z o. w K. wyroby h., za które wystawiła fakturę VAT nr (...) na kwotę 668.098,54 zł. Na zabezpieczenie roszczeń z tego tytułu, zawarto w tym samym dniu umowę przelewu wierzytelności w której dłużnik przeniósł na (...) S.A. w K., należne od (...) Sp. z o.o. w Ś. wierzytelności wynikające z faktur VAT:

*

nr(...) z dnia 31.05.2004 r.

*

nr (...)z dnia 18.06.2004 r.

*

nr(...)z dnia 25.06.2004 r.

*

nr(...) z dnia 02.07.2004 r.

*

nr (...)z dnia 13.07.2004 r wszystkie na kwoty 134 200 zł.

Cedent oświadczył, że wierzytelność jest bezsporna, a przelew nie jest wyłączony zastrzeżeniem umownym. Cedent przejął wobec cesjonariusza odpowiedzialność za wypłacalność dłużnika. Ponadto ustalono, że cesjonariusz dokona zwrotnego przelewu wierzytelności na cedenta niezwłocznie po zaspokojeniu przez cedenta wszystkich należności cesjonariusza powstałych w związku z transakcją sprzedaży wynikającą z faktury VAT (...) z dnia 07.07.2004 r.

O zawarciu umowy przelewu wierzytelności zawiadomiono (...) Sp. z o.o. która w odpowiedzi wezwała do doręczenia jej uwierzytelnionej kopii umowy cesji, celem podniesionych znanych cesjonariuszowi zarzutów formalnych i merytorycznych. Po otrzymaniu kopii umowy powiadomiła cesjonariusza o nieważności umowy przelewu wierzytelności, ze względu na znany mu zakaz zbywania wierzytelności, zawarty w § 5 umowy nr (...) r. łączącej spółki: (...) i (...).

Po otrzymaniu informacji o zastrzeżeniach, co do umowy przelewu wierzytelności, powódka niezwłocznie wystąpiła z pozwem przeciwko (...) Sp. z o.o. w K. o zapłatę należności za sprzedany towar. Uzyskała prawomocny nakazy zapłaty i wydano jej tytuł wykonawczy.

Na wniosek powódki, zostało wszczęte postępowanie egzekucyjne Komornik Sądowy Rewiru I przy Sądzie Rejonowym w Będzinie postanowieniem z dnia 18.01.2007 r. umorzył postępowania egzekucyjne w całości na podstawie art.824 § 1 i 3 k.p.c., gdyż z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych.

Powódka pismem z dnia 10 kwietnia 2007 r. wezwała pozwaną do zapłaty łącznej kwoty 671 000 zł. tj. wierzytelności wynikającej z faktur wyszczególnionych w umowie przelewu wierzytelności z dnia 15.07.2004 r.
w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania. Pozwana nie uregulowała powyższej należności.

Sąd Okręgowy uznał, że roszczenie powódki nie może być uwzględnione.

Swoje pretensje powódka wywodzi z umowy przelewu wierzytelności z dnia
15 VII 2004 r. zawartej z (...) sp. z o.o., które nie mogła przenieść swoich wierzytelności wobec pozwanej, albowiem w umowie zawartej między (...) sp. z o.o. a (...) sp. z o.o. nr (...) z 26 IV 2004 r. znajduje się zastrzeżenie o zakazie zbycia wierzytelności bez zgody dłużnika.

Zastrzeżenie takie jest skuteczne w świetle art. 514 k.c. Powódka wiedziała
o zastrzeżeniu zakazu zbycia wierzytelności lub powinna była wiedzieć, gdyż
w pierwszej z faktur objętych cesją o nr (...) (...) z 31 V 2004 r. wskazano której umowy dotyczy należność z faktury.

Stwierdził sąd pierwszoinstancyjny, że cesjonariusz powinien był zapoznać się z umową, gdyż ciążył na nim obowiązek zachowania należytej staranności przez zawieraniu umowy.

Pozwana nie wyraziła zgody na przelew wierzytelności, gdyż po zawiadomieniu o cesji pismem z 18 VIII 2004 r. powiadomiła powódkę
o kwestionowaniu przez nią umowy przelewu, zaś w kolejnym piśmie z 6 IX 2004 r. powołała się na znany powódce zakaz zbywania wierzytelności z umowy
nr (...) z dnia 26 IV 2004 r.

Skoro umowa przelewu wierzytelności z dnia 15 VII 2004 r. jest bezskuteczna wobec nabywcy – powódki, nie mogła ona nabyć wierzytelności, tym samym roszczenie jej nie mogło być uwzględnione.

Wyrok Sądu Okręgowego został w całości zaskarżony apelacją powódki, domagającej się jego zmiany poprzez uwzględnienie w całości jej roszczenie
i zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje.

Skarżąca zarzuciła Sądowi I instancji naruszenie:

*

art. 514 k.c. przez jego błędne zastosowanie i wykładnię oraz błędne przyjęcie, że powódka wiedziała o zakazie zbycie wierzytelności, podczas gdy z treści umowy cesji z 15.07.2004 r. wynika że przedmiotem cesji są wierzytelności wynikające z określonych faktur oraz że przelew wierzytelności nie jest wyłączony zastrzeżeniami umownymi, a treść umowy na wykonanie (...) nie została powódce ujawniona,

*

art. 509 k.c. przez jego niezastosowanie i nieprzyjęcie skuteczności umowy cesji wierzytelności z chwilą zawiadomienia o jej dokonaniu pozwanego dłużnika.

W uzasadnieniu apelacji podkreśliła, że w umowie cesji wymieniono konkretne faktury, z których przelano wierzytelność, faktury te nie zawierają wzmianki o zakazie przelewu, zaś w umowie przelewu w § 3 stwierdzono
o braku umownego zakazu zbycia wierzytelności. Zgodnie z art. 514 k.c. umowny zakaz zbycia wierzytelności jest skuteczny wobec nabywcy tylko wtedy, gdy pismo stwierdzające wierzytelność zawiera wzmiankę o umownym zastrzeżeniu niezbywalności.

Dokumentem stwierdzającym wierzytelności są faktury VAT nie zawierające wzmianki o zakazie przelewu.

Dodała, iż pozwana w toku procesu nie wykazała, by powódce znana była treść umowy zawierającej zakaz zbycia wierzytelności, zaś art. 514 k.c. wymaga wiedzy nabywcy o zakazie zbycia a nie potencjalną możliwość zapoznania się z takim zastrzeżeniem.

Pozwana wniosła o oddalenie apelacji powódki i zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego, podkreślając, iż faktury potwierdzające jej zadłużenie wobec zbywcy wierzytelności, nie zostały przez nią podpisane.

Wyrokiem z dnia 24 czerwca 2008 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację powódki i zasądził od niej na rzecz pozwanej kwotę 5 400 zł tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Uznał Sąd Apelacyjny, iż wobec zakazu zbycia wierzytelności zawartego
w umowie łączącej pozwaną ze zbywcą wierzytelności powódka nie mogła skutecznie nabyć wierzytelności objętej pozwem, podzielił stanowisko sądu pierwszej instancji o możliwości uzyskania przez powódkę – przy dochowaniu należytej staranności – wiedzy, że doręczone jej stwierdzające istnienie wierzytelności faktury VAT wystawione zostały na realizację zawartej przez cedenta z pozwaną umowy i nie było przeszkód w zażądaniu przez nią umowy. Nie uznał zarzutu powódki o zasadności jej roszczenia w oparciu o oświadczenie cedenta i treść faktur, w których nie zawarto zakazu zbycia wierzytelności. Podkreślił brak zgody pozwanej na przelew wierzytelności po zawarciu przedmiotowej cesji.

Uznał, że brak stosownego zastrzeżenia w fakturze o zakazie zbycia wierzytelności nie jest wystarczającą przesłanką do przyjęcia, że powódka korzysta z ochrony z art. 514 k.c., zaś faktura VAT jest dokumentem księgowym, a nie jakimś szczególnym dokumentem, w którym zawiera się klauzule umowne, zaś zapisami w fakturze nie można zmienić treści umowy. Faktura jako dokument księgowy jest kierowana do dłużnika, który orientuje się w istnieniu zastrzeżenia zawartego w umowie.

Wyraził także pogląd o nieprzeznaczaniu do obrotu innych wierzytelności poza wierzytelnościami związanymi z dokumentami na okaziciela lub przenoszonymi w drodze indosu.

Podał także i ten argument, iż powódka nie wykazała, by pomimo dołożenia należytej staranności nie była w stanie dowiedzieć się o istnieniu zastrzeżenia umownego zakazu zbycia wierzytelności.

Wyrok Sądu Apelacyjnego został objęty skargą kasacyjną powódki, powołującą się na naruszenie przepisów prawa materialnego – art. 514 i 509 k.c. oraz 355 § 2 k.c.

Pozwana wniosła o oddalenie skargi kasacyjnej i zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania wywołanego wniesieniem skargi.

Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 19 czerwca 2009 r. uchylił wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 24 czerwca 2008 r. i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Sąd Najwyższy podkreślił bezsporne okoliczności faktyczne w sprawie, w tym brak umieszczenia na fakturach, z których wierzytelności objęte były umową cesji, zastrzeżenia umownego o zakazie ich zbycia oraz umieszczenie w umowie przelewu oświadczenia zbywcy o braku zastrzeżenia umownego w przedmiocie cesji, zaś sprowadzenie istoty sporu do interpretacji art. 514 k.c.

Przywołując swoje poglądy wyrażone w uchwale z dnia 6 VII 2005 r. III CZP 40/05, wyroku z dnia 5 IV 2006 r. I CSK 189/05 i w wyroku z 24 VI 2004 r. III CK 173/03 wyraził pogląd, że na podstawie art. 509 § 1 k.c. bezskuteczny jest przelew wierzytelności, jeżeli strony w umowie postanowiły, że wierzytelności nie można przenieść na inną osobę, także bez zgody dłużnika, zastrzeżenie takie jest skuteczne erga omnes, a więc także wobec nabywcy wierzytelności, chociażby nawet nie wiedział o zakazie.

Dobra wiara nabywcy jest jednak chroniona – art. 514 k.c. - w przypadku, gdy wierzytelność jest stwierdzona pismem, który nie zawiera wzmianki o zakazie przelewu. Jeżeli nabywca w zaufaniu do takiego dokumentu nabędzie wierzytelność, to pozadokumentowy zakaz przelewu, o którym nie wiedział przy zawieraniu umowy, jest w stosunku do niego bezskuteczny. Wyraził także pogląd, iż stwierdzenie wierzytelności pismem nie jest tożsame z wymaganiem zachowania dla tej czynności formy pisemnej, zaś przepis art. 514 nie wprowadza żadnych ograniczeń co do sposobu stwierdzenia wierzytelności pismem i może nastąpić poprzez wystawienie faktury VAT, która chociaż przede wszystkim ma znaczenie na gruncie prawa podatkowego, ale także wywołuje skutki z prawa cywilnego.

Stwierdził, iż wierzytelność stwierdzona pismem w rozumieniu art. 514 k.c. jest nie tylko wtedy, gdy umowa z której wynika wierzytelność została zawarta
w formie pisemnej, ale także i wówczas gdy istnienie wierzytelności zostało stwierdzone przez wystawienie faktury VAT.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powódki podlega uwzględnieniu, albowiem podniesione w niej zarzuty naruszenia przepisów prawa materialnego są trafne.

Stan faktyczny w niniejszej sprawie był bezsporny, zaś spór sprowadzał się do odmiennej interpretacji przez strony art. 514 k.c., a w konsekwencji art. 509 k.c. dla oceny, czy powódka skutecznie nabyła od osoby 3 wierzytelności w stosunku do pozwanej i uzyskała przymiot wierzyciela.

Powódka wywodziła nabycie skuteczne wierzytelności w stosunku do pozwanej umową cesji z dnia 15 lipca 2004 r. powołując się na jej treść,
w szczególności zapisy § 3 punkt b, zawierające zapewnienie cedenta, iż przelew nie jest wyłączony przepisem prawa lub zastrzeżeniem umownym oraz treść faktur stwierdzających istnienie wierzytelności objętych cesją a nie zawierających stwierdzenia o zakazie przelewu.

Pozwana z kolei wywodziła, iż wobec wystawienia przez zbywcę faktur w wyniku wykonania umowy Nr (...) z 26 IV 04 r. łączącej zbywcę z pozwaną, która zawierała zastrzeżenia zakazu zbycia wierzytelności bez zgody dłużnika (tutaj pozwanej), mimo że w fakturach nie zawarto zastrzeżenia o wyłącznie cesji, to powódka nie stała się wierzycielem, nie nabyła skutecznie względem niej wierzytelności, gdyż nie wyraziła zgody na przelew, zaś faktury stwierdzające jej zobowiązanie, a będące przedmiotem przelewu nie zostały przez nią podpisane, tym samym nie można uznać, by zrezygnowała z tego zastrzeżenia.

Przede wszystkim wymaga podkreślenia, iż ponownie rozpoznając niniejszą sprawę, Sąd Apelacyjny w oparciu o art. 398 ²⁰ k.p.c. związany jest wykładnią prawa dokonaną w tejże sprawie wyrokiem z dnia 19 czerwca 2009 r. Sądu Najwyższego.

Regułą jest – wg art. 509 k.c. możliwość przeniesienia wierzytelności na osobę trzecią, chyba, że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania.

W sytuacji, gdy strony stosunku podstawowego zastrzegają wyłączenie możliwości przelewu wierzytelności, to wyłączenie takie jest skuteczne wobec wszystkich, w tym nabywcy wierzytelności i dokonany przelew jest bezskuteczny.

Ustawodawca jednak chroni nabywcę wierzytelności, działającego w dobrej wierze wprowadzając przepis art. 514 k.c.

Zgodnie z art. 514 k.c. jeżeli wierzytelność jest stwierdzona pismem, zastrzeżenia umowne, że przelew nie może nastąpić bez zgody dłużnika, jest skuteczne względem nabywcy tylko wtedy, gdy pismo zawiera wzmiankę o tym zastrzeżeniu, chyba że nabywca chwili przelewu o zastrzeżeniu wiedział.

Objęta sporem wierzytelność jest stwierdzona pismem w postaci faktur wystawionych przez zbywcę a obciążających pozwaną i należności z tychże faktur objęte zostały umową cesji z dnia 15 lipca 2004 r.

Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wydanym w przedmiotowej sprawie wyroku, którymi poglądami prawnymi wyrażonymi Sąd Apelacyjny jest związany – za dokumenty stwierdzające istnienie wierzytelności uznaje się faktury VAT, w tym również takie, które nie zawierają podpisu dłużnika.

Niespornym było w sprawie, iż przedmiotowe faktury zostały wystawione przez zbywcę w oparciu o łączącą go z pozwaną umowę nr (...) z dnia 26 kwietnia 2004 r., w której zawarto zakaz przelewu wierzytelności bez zgody pozwanej.
W żadnej z objętych sporem faktur – a będących przedmiotem przelewu wierzytelności – nie zawarto zastrzeżenia pectum de non cedentum., zaś jedynie w jednej z nich uczyniono wzmiankę, że wystawiona została do umowy
z 16 IV 200 r., a więc innej daty niż zawierającej zakaz zbycia wierzytelności.

W umowie przelewu wierzytelności z dnia 15 lipca 2004 r. z której powódka wywodzi swoje uprawnienia wierzycielskie zbywca wierzytelności wyraźnie w § 3 ust. b oświadczył, że wierzytelności nie są objęte zakazem ich przelewu.

W sytuacji, gdy w umowie przelewu wierzytelności zbywca wyraźnie oświadcza
o braku zastrzeżenia umownego zawartego z dłużnikiem w przedmiocie zakazu zbycia wierzytelności, zaś wierzytelności będące przedmiotem przelewu są stwierdzone pismem (w tym fakturami VAT nie podpisanymi przez dłużnika) niezawierającymi zakazu zbycia wierzytelności, nabywca skutecznie nabywa względem dłużnika wierzytelność w świetle art. 509 i 514 k.c., chociaż w innym dokumencie nie objętym umową cesji zawarto zastrzeżenie pectum de non cedento.

Należy mieć na uwadze, iż w rozumieniu art. 514 k.c. stwierdzenie pismem wierzytelności następuje poprzez wystawienie faktury VAT, przy tym nie musi być ona zaakceptowana przez dłużnika – jak podnosiła pozwana - w sytuacji, gdy zgodził się on na jej wystawienie bez jego podpisu.

Według treści art. 514 k.c. dobra wiara nabywcy wierzytelności jest wyłączona, gdy nabywca wierzytelności (tu powódka) w chwili przelewu wiedziała
o zastrzeżeniu pectum de non cedentum. W wymienionym przepisie chodzi
o wiedzę nabywcy w chwili umowy cesji, a nie po jej zawarciu.

Jak trafnie zauważyła skarżąca – zgodnie z art. 514 k.c. i art. 6 k.c. na pozwanej spoczywał w niniejszym procesie ciężar wykazania, iż powódka zawierając przedmiotową umowę cesji wiedziała o zakazie zbycia spornych wierzytelności.

Pozwana obowiązkowi temu nie sprostała w procesie. Za takie wykazanie nie można przyjąć jej twierdzeń o powołaniu się w frakturze nr (...) na umowę z 16 IV 2004 r. oraz przywołanie się na umieszczenie zapisu na wszystkich fakturach: forma płatności – zgodnie z umową.

Po pierwsze w fakturze nr (...) przywołano datę innej umowy, niż tej, która zawierała zakaz przelewu wierzytelności względem pozwanej, po drugie podanie, „forma płatności zgodnie z umową” odnosi się do sposobu zapłaty tj. gotówką, przelewem itp.

Reasumując, skoro powódka zawierając w dniu 16 VII 2004 r. umowę przelewu wierzytelności została przez zbywcę zapewniona o braku zakazu przez cedenta cesji, w fakturach stwierdzających istnienie wierzytelności będących przedmiotem przelewu brak jest wzmianki zawierającej pectum de non cedentum, zaś pozwana nie wykazała w pozwie, by powódka w chwili zawierania umowy cesji wiedziała o zakazie zbycia wierzytelności stwierdzonej przedmiotowymi fakturami, powódka nabyła skutecznie wobec pozwanej dochodzone pozwem wierzytelności.

Oznacza to zasadność zarzutów apelującej w przedmiocie naruszenia przez Sąd Okręgowy przepisu prawa materialnego, a to art. 514 i 509 k.c., co powoduje, że zaskarżony wyrok podlega zmianie w oparciu o art. 386 § 1 k.p.c. poprzez uwzględnienie w całości powództwa.

Na koniec stwierdzić należy, iż w przedmiotowej sprawie nie zachodziła konieczność zadania przez Sąd Apelacyjny pytania prawnego do Sądu Najwyższego, bowiem Sąd Apelacyjny ponownie rozpoznając sprawę był związany poglądem prawnym wyrażonym przez Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia
19 VI 2009 r. wydanym właśnie w tej sprawie.

Okoliczności zaś podawane przez pozwaną w piśmie z dnia 6 X 2009 r. dotyczące rozliczenia się jej z niewystępującą w sporze spółką (...) nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszego sporu, zaś mogą być podstawą wzajemnych rozliczeń między pozwaną a zbywcą wierzytelności, w sytuacji braku ze strony pozwanej, zarzutu by przedmiotowa wierzytelność została zapłacona zbywcy przed powiadomieniu jej o cesji. Pozwana w procesie powoływała się jedynie na zakaz cesji wierzytelności oraz nieujawnienie cesji w swoich księgach rachunkowych.

Zajętego przez Sąd Apelacyjny stanowiska nie może zmienić okoliczność wytoczenia przez powódkę przeciwko (...) sp. z o.o. powództwa o zapłatę własnej wierzytelności i następnie postępowania egzekucyjnego, albowiem rozpoznawana cesja została zawarta celem zabezpieczenia tejże wierzytelności przysługującej powódce względem (...) sp. z o.o. objętej sprawą cywilną
i egzekucyjną.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania oparto na przepisie art. 98 i 99 k.p.c.
w zw. rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z 28 IX 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych i ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Od pozwanej na rzecz powódki w postępowaniu pierwszoinstancyjnym należy się zwrot kosztów w wysokości 42 760 zł, na które składa się opłata od pozwu
w wysokości 35 550 zł i 7 217 zł wynagrodzenie pełnomocnika procesowego.

Za postępowanie odwoławcze (apelacyjne i wywołane skargą kasacyjną) powódce należy się zwrot kosztów w łącznej kwocie 18 030 zł, na które składa się wynagrodzenie pełnomocnika procesowego 7 200 zł za pierwsze rozpoznanie sprawy przez Sąd Apelacyjny (w postępowaniu tym występował nowy pełnomocnik), 5 400 zł w postępowaniu ze skargi kasacyjnej i 5 400 zł wynagrodzenie pełnomocnika za udział w ponownym rozpoznaniu sprawy przez Sąd Apelacyjny oraz 30 zł opłaty od skargi kasacyjnej.

Pozwaną obciążono obowiązkiem uiszczenia opłat sądowych od apelacji i skargi kasacyjnej, od których powódka została zwolniona – na podstawie art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

(...)

1.  (...)

(...)

(...)