Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 maja 2014 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 15 maja 2014 r. w Gdańsku

sprawy C. K. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

od wyroku Sądu Okręgowego w Słupsku V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 21 października 2013 r., sygn. akt V U 1158/12

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 2867/13

UZASADNIENIE

Ubezpieczony C. K. (1) wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. z dnia 16 listopada 2012 roku, domagając się przyznania mu prawa do emerytury.

Pozwany organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania podnosząc, że ubezpieczony nie udowodnił wymaganego 20 letniego okresu składkowego i nieskładkowego, a jedynie 19 lat 2 miesiące i 8 dni stażu pracy (okres ten jest w całości okresem składkowym). Do stażu pracy nie uwzględniono ubezpieczonemu okresu zatrudnienia w latach 1966 - 1968
w Zakładzie Karnym w C., ponieważ nie przedłożono dokumentu potwierdzającego zatrudnienie.

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Słupsku wyrokiem z dnia 21 października 2013 roku zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury od dnia 26 października 2012 roku, ponadto nie stwierdził odpowiedzialności organu rentowego za nieprzyznanie prawa do świadczenia.

Sąd ten wskazał, iż ubezpieczony C. K. (1) (ur. (...))
w dniu 11 października 2012 roku złożył wniosek o emeryturę. Nie jest członkiem OFE. Nie pozostaje stosunku pracy. Wykazał 19 lat, 2 miesiące i 8 dni okresu zatrudnienia. Okres ten jest w całości okresem składkowym. Zaskarżoną decyzją z dnia 16 listopada 2012 roku odmówiono mu prawa do emerytury wobec nie wykazania 20 letniego okresu zatrudnienia.

Ubezpieczony jako uczeń XI klasy liceum w 1964 roku popełnił przestępstwo. Został aresztowany na przełomie października/listopada 1964 roku do marca 1965 roku. Miał drugą sprawę za włamanie i dostał wyrok 10 miesięcy kary pozbawienia wolności. Dnia 13 grudnia 1965 roku został zabrany do wykonania kary do Ośrodka Pracy (...) w K.. Pracował w K. Północ na wykopach. Kopał rowy na polu do końca stycznia/początku lutego. Następnie otrzymał informację, że odwieszono mu karę 2 lat z pierwszej sprawy
i został przewieziony do ZK w C.. Po tygodniu przebywania w ZK w C. rozpoczął pracę w Przedsiębiorstwa (...) (w skrócie (...)), które graniczyło z Zakładem Karnym. Pracowali tam pracownicy wolnościowi i więźniowie. Więźniowie byli podzieleni na grupy, C. K. (1) skierowany został na początku do rozładunku wagonów, a później pracował przy produkcji zaprawy do pustaków
i krawężników. Nasypywał materiał do betoniarki. Pracował codziennie od 07:00 do 15:00. Pracował przy załadunku żużlu, wagonów z wapnem, cementem. Później otrzymał lżejszą pracę przy betoniarce. W okresie osadzenia w czasie pracy w Przedsiębiorstwie (...) mógł dokonywać zakupów w kantynie na terenie więzienia za kwotę 300 zł na dwa tygodnie. Ubezpieczony kupował papierosy, pastę do zębów i cukierki. Wynagrodzenie było liczone od ilości wyprodukowanych pustaków. Z uwagi na to, że praca była ciężka napisał wniosek do naczelnika ZK o skierowanie go do szkoły. Naukę w (...) Szkole zawodowej przy Zbiorczym Zakładzie (...) w C. rozpoczął 10 września 1966 roku. Wszystkie zajęcia odbywały się przy więzieniu. Zajęcia praktyczne odbywały się w warsztacie usytuowanym na terenie Zakładu Karnego, na przemian z zajęciami teoretycznymi.
W warsztacie produkowano gwoździe, drut kolczasty, metalowe szafki narzędziowe, wkręty
i inne metalowe artykuły. Cykl nauki trwał do 22 czerwca 1968 roku, jednak ze względu na warunkowe przedterminowe zwolnienie ubezpieczony C. K. (2) przerwał naukę. Zdał egzaminy klasyfikacyjne z zakresu III i IV okresu klasy (...), w dniu 24 czerwca 1968 roku ukończył szkołę. W styczniu 1968 roku wnioskodawca podjął pracę w Stoczni (...).

Ubezpieczony zatrudniony był Poczcie Polskiej w okresie od 27 czerwca 1964 roku do 31 sierpnia 1964 roku (2 miesiące i 4 dni), w Spółdzielni Mieszkaniowej (...)
w U. na ½ etatu w czasie wypowiedzenia z Fabryki (...) (4 miesiące i 12 dni), oraz
w (...) w okresie od 15 maja 1984 roku do 10 sierpnia 1984 roku (2 miesiące i 27 dni). Ubezpieczony odbył również kurs palacza w okresie od 15 września 1992 roku do 17 listopada 1992 roku. Ubezpieczony C. K. (2) wykazał 20 letni okres składkowy
i nieskładkowy.

Sąd Okręgowy wskazał, iż zgodnie z 28 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (j.t. Dz.U. z 2009 Nr 153, poz. 1227 ze zm.) ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 roku, którzy nie osiągnęli okresu składkowego i nieskładkowego, o którym mowa w art. 27 ust. 1 pkt 2, przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:

1) osiągnęli wiek emerytalny, o którym mowa w art. 27 ust. 2 i 3,

2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 15 lat dla kobiet i co najmniej 20 lat dla mężczyzn.

Stosownie do art. 27 wyżej powołanej ustawy wiek emerytalny dla mężczyzn urodzonego w okresie do dnia 31 grudnia 1947 roku wynosi co najmniej 65 lat. Zgodnie z art. 54 cytowanej ustawy emerytur, o których mowa w art. 28 nie podwyższa się do kwoty najniższej emerytury.

Bezspornym było, że ubezpieczony na dzień wydania zaskarżonej decyzji miał ukończone 65 lat. Zatem musiał on udowodnić, że posiada co najmniej 20 letni okres zatrudnienia.

Sąd Okręgowy, biorąc pod uwagę dokumenty złożone przez ubezpieczonego przed organem rentowym i w toku postępowania (dotyczące zatrudnienia pracowniczego w Poczcie Polskiej przez 2 miesiące i 4 dni, w Spółdzielni na ½ etatu w czasie wypowiedzenia z Fabryki (...) przez 4 miesiące i 12 dni i w (...) przez 2 miesiące i 27 dni) uznał, iż ubezpieczony wykazał wymaganymi dokumentami okres zatrudnienia w wymiarze 19 lat, 11 miesięcy i 21 dni. Dokumenty te w sposób nie budzący żadnych wątpliwości świadczyły, że okresy powyższe były okresami pracowniczymi i winny zostać doliczone do ogólnego stażu pracy.

Kurs palacza odbyty przez ubezpieczonego w okresie od 15 września 1992 roku do 17 listopada 1992 roku nie może zostać doliczony do okresów zatrudnienia, ponieważ okres ten nie jest ani okresem składkowym, ani nieskładkowym w rozumieniu ustawy o emeryturach
i rentach z FUS.

Zgodnie § 22 ust 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno - rentowe (Dz.U. Nr 237 poz. 1412) środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę jest świadectwo pracy, zaświadczenie płatnika składek lub innego właściwego organu, wydane na podstawie posiadanych dokumentów lub inny dokument, w tym w szczególności: 1) legitymacja ubezpieczeniowa, 2) legitymacja służbowa, legitymacja związku zawodowego, umowa o pracę, wpis w dowodzie osobistym oraz pisma kierowane przez pracodawcę do pracownika w czasie trwania zatrudnienia.

W postępowaniu przed sądem ubezpieczeń społecznych w sprawach o świadczenia emerytalno – rentowe prowadzenie dowodu z zeznań świadków lub z przesłuchania stron nie podlega żadnym ograniczeniom. Ten wyjątek od ogólnych zasad, wynikających z art. 247 k.p.c., sprawia, że każdy istotny fakt (np. taki, którego ustalenie jest niezbędne do przyznania ubezpieczonemu prawa do wcześniejszej emerytury), może być dowodzony wszelkimi środkami dowodowymi, które sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe (zob. wyrok SN z dnia 4 października 2007 roku, I UK 111/07).

Stad też w oparciu o zeznania ubezpieczonego, Sąd Okręgowy zaliczył mu okres zatrudnienia w Zakładzie Karnym w C.. Sąd ten dał w pełni wiarę zeznaniom ubezpieczonego, gdyż jego wyjaśnienia i zeznania w pełni zostały potwierdzone
w dokumentacji zebranej w toku postępowania. Nadto znajdowały potwierdzenie
w zeznaniach świadka A. D., byłego pracownikiem ZK C..

Zgodnie z art. 6 ust. 2 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991 roku okresy pracy wykonywanej w czasie odbywania na obszarze Państwa Polskiego kary pozbawienia wolności, kary aresztu za wykroczenie oraz w czasie tymczasowego aresztowania –
w wymiarze czasu pracy nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy określonego dla takiej pracy, za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne albo za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne.

Sąd I instancji uznał, że wszelkie okoliczności, w tym dotyczące kary pozbawienia wolności ubezpieczony wyjaśniał i zeznawał zgodnie z prawdą. Mimo, iż Sąd zwracał się do Zakładu Karnego w C. o dokumentację i informację o zasadach zatrudniania więźniów w spornym okresie otrzymał jedynie informację, że istniały warsztaty szkolne przy więzieniu w C. utworzone przy jednostce penitencjarnej i funkcjonowały one od samego początku jako niezależna jednostka produkcyjna, posiadająca własną administrację. Kontynuatorem działalności warsztatów było gospodarstwo pomocnicze Zakład Produkcyjny przy zakładzie Karnym w C., a obecnie (...).

Sąd Okręgowy zaliczył ubezpieczonemu do ogólnego stażu pracy jedynie okres zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) PP2, tj. pracę przed rozpoczęciem nauki
w szkole zawodowej. Sąd na podstawie zeznań ubezpieczonego nie mógł szczegółowo określić tego okresu zatrudnienia, a zatem przyjął, że te brakujące klika dni (ubezpieczony posiadał 19 lat 11 miesięcy i 21 dni okresu zatrudnienia) z pewnością ubezpieczony przepracował.

Ubezpieczony spełnia zatem wszystkie wymagane przesłanki do nabycia emerytury niepełnej, ponieważ w toku niniejszego postępowania udowodnił 20 letni okres zatrudnienia.

Na marginesie Sąd Okręgowy wskazał, że w spornym okresie nie każda nauka zawodu i wykonywanie czynności praktycznych mogło zostać zaliczone jako zatrudnienie pracownicze młodocianego, stąd też nie zaliczył ubezpieczonemu okresu nauki oraz praktycznej nauki w Z. C. od 10 września 1966 roku do czasu warunkowego przedterminowego zwolnienia.

W związku z powyższym Sąd I instancji na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu C. K. (1) prawo do emerytury od dnia 26 października 2012 roku, tj. od ukończenia 65 roku życia.

Sąd nie stwierdził odpowiedzialności organu rentowego za nieprzyznanie prawa do świadczenia, gdyż wymagało to przeprowadzenia szczegółowego postępowania dowodowego przez Sąd.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł pozwany organ rentowy zarzucając naruszenie prawa materialnego, w szczególności art. 28 ustawy o emeryturach i rentach
z FUS, poprzez przyznanie ubezpieczonemu prawa do emerytury. W związku z powyższym apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania, ewentualnie jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji.

W uzasadnieniu apelacji podniesiono, że okres pracy w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w U., który doliczył ubezpieczonemu Sąd Okręgowy, został uwzględniony przez organ rentowy w zaskarżonej decyzji z tytułu zatrudnienia wnioskodawcy w S. Fabrykach (...) w okresie od 16 listopada 1970 roku do 19 stycznia 1975 roku. Sąd Okręgowy zatem nieprawidłowo przyjął, że ubezpieczonemu braku jedynie 9 dni do uzyskania 20 letniego stażu pracy. Ponadto nie wskazał dowodów, z których wynika, iż wnioskodawca faktycznie przepracował brakujące 9 dni.

W odpowiedzi na apelację ubezpieczony wskazał, iż S. Fabrykach (...) pracował od 16 listopada 1970 roku do 19 stycznia 1975 roku, natomiast w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w U. pracował od 2 maja 1973 roku do 29 kwietnia 1983 roku. Odnośnie zaś brakujących 9 dni Sąd Okręgowy poczynił prawidłowe ustalenia.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja pozwanego organu rentowego jest niezasadna.

W pierwszej kolejności należy wskazać, iż przedmiotem sporu było czy ubezpieczony legitymuje się 20 letnim stażem pracy, niezbędnym do przyznania mu prawa do emerytury na podstawie art. 28 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Przy czym bezspornym było, iż
w toku postępowania przed organem rentowym zdołał on wykazać 19 lat, 2 miesiące i 8 dni okresu zatrudnienia, jak też, że na dzień wydania zaskarżonej decyzji ukończył 65 lat.

Na skutek złożonego przez niego odwołania Sąd Okręgowy, na podstawie przedłożonych przez wnioskodawcę świadectw pracy (k. 72 i k. 101), uwzględnił ubezpieczonemu także okres zatrudnienia w Poczcie Polskiej w ilości 2 miesięcy i 4 dni oraz okres zatrudnienia w (...) w ilości 2 miesięcy i 27 dni. Pozwany organ rentowy nie kwestionował ustaleń Sądu Okręgowego w tym zakresie, stąd też na etapie postępowania apelacyjnego bezspornym było, że ubezpieczony posiadał 19 lat, 7 miesięcy i 9 dni. Wskazać przy tym należy, iż Sąd Apelacyjny w całości akceptuje argumentację Sądu I instancji w w/w zakresie.

Ostatecznie zatem spór sprowadzał się do rozstrzygnięcia czy pozwany organ rentowy zaliczył wnioskodawcy okres pracy w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w U.,
po ustaniu umowy o pracę zawartej przez ubezpieczonego ze S. Fabrykami (...).

Jak wynika z przedłożonego przez wnioskodawcę świadectwa pracy z dnia 25 lutego 1975 roku, było on zatrudniony w okresie od 16 listopada 1970 roku do 19 stycznia 1975 roku w S. Fabrykach (...) (k. 16 akt ZUS). Okres ten został zaliczony przez pozwany organ rentowy, co wynika z karty przebiegu zatrudnienia (k. 37 akt ZUS). Następny zaliczony przez pozwanego okres przypadał w dniach od 2 czerwca 1975 roku do 29 kwietnia 1983 roku (k. 37 akt ZUS). Tymczasem podkreślić należy, że od 2 maja 1973 roku wnioskodawca rozpoczął także pracę, na ½ etatu w (...) Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w U. na stanowisku instruktora modelarni (k. 40 akt osobowych dotyczących pracy
w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) – k. 49 akt sprawy). Następnie z dniem 2 czerwca 1975 roku powierzono mu dodatkowe obowiązki konserwatora w ilości 30 godzin tygodniowo, przy czym pozostał on także na stanowisku instruktora modelarni, wykonując tą funkcję w ilości 16 godzin tygodniowo. Wnioskodawca był zatrudniony w (...) Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w U. do dnia 29 kwietnia 1983 roku (świadectwo pracy k. 16 akt osobowych dotyczących pracy w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) – k. 49 akt sprawy).

Z powyższego wynika, iż pozwany organ rentowy nie zaliczył wnioskodawcy okresu pracy od 20 stycznia 1975 roku do 1 czerwca 1975 roku (tj. 4 miesiące i 12 dni), mimo że ubezpieczony był tym czasie zatrudniony na ½ etatu w (...) Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w U.. Tym samym należało uznać, że ustalenia Sądu Okręgowego w w/w zakresie były prawidłowe i oparte na dokumentacji znajdującej się w aktach sprawy.

Podniesiony przez pozwanego zarzut naruszenia prawa materialnego okazał się niezasadny, pozwany bowiem zdaje się nie zauważać, że po ustaniu okresu zatrudnienia
w S. Fabrykach (...) (19 stycznia 1975 roku) wnioskodawca nadal kontynuował zatrudnienie w (...) Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w U.. Słusznie zatem wskazał Sąd Okręgowy, iż przedłożone przez wnioskodawcę dokumenty pozwalają ustalić, że legitymuje się on stażem pracy w ilości 19 lat, 11 miesięcy i 21 dni.

Nietrafny jest także zarzut pozwanego, iż Sąd Okręgowy nie wskazał dowodów,
z których wynika, że wnioskodawca faktycznie przepracował brakujące 9 dni. Zdaniem Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy w sposób prawidłowy ustalił w tym zakresie stan faktyczny, opierając się o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, zaś w swych ustaleniach
i wnioskach nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające z przepisu art. 233 k.p.c., nie popełnił też błędów w rozumowaniu w zakresie zarówno ustalonych faktów, jak też ich kwalifikacji prawnej, albowiem prawidłowo zinterpretował i zastosował odpowiednie przepisy prawa.

Sąd Okręgowy w uzasadnieniu wyroku wskazał, iż w postępowaniu przed sądem ubezpieczeń społecznych w sprawach o świadczenia emerytalno – rentowe prowadzenie, ustalenie niezbędne do przyznania ubezpieczonemu prawa, może być dowodzone wszelkimi środkami dowodowymi, które sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe.

Sąd Okręgowy przeprowadził w tym zakresie obszerne postępowanie dowodowe, przesłuchując na tą okoliczność zarówno samego ubezpieczonego, jak i świadka A. D.. Sąd I instancji wskazał, iż w pełni dał wiarę zeznaniom ubezpieczonego, gdyż zostały potwierdzone w dokumentacji zebranej w toku postępowania, a nadto korelowały
z zeznaniami świadka A. D.. Na tej podstawie Sąd Okręgowy ustalił, że ubezpieczony przepracował co najmniej 9 dni w Przedsiębiorstwie (...) PP2, do czasu podjęcia nauki w szkole zawodowej, tj. do dnia 10 września 1966 roku. Przy czym pracę w w/w Przedsiębiorstwie rozpoczął po ok. 2 tygodniach od osadzenia w Zakładzie Karnym w C..

Prawidłowo zatem Sąd Okręgowy wskazał, iż okres pracy w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności należało zaliczyć wnioskodawcy do stażu pracy, w oparciu o art. 6 ust. 2 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zgodnie z którym za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991 roku okresy pracy wykonywanej
w czasie odbywania na obszarze Państwa Polskiego kary pozbawienia wolności, kary aresztu za wykroczenie oraz w czasie tymczasowego aresztowania – w wymiarze czasu pracy nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy określonego dla takiej pracy, za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne albo za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne.

Zebrany w sprawie materiał dowodowy nie pozwalał na precyzyjne określenie czasu pracy wnioskodawcy w Przedsiębiorstwie (...) PP2, który podlegał zaliczeniu do stażu pracy na podstawie w/w przepisu. Jednakże nie budziło wątpliwości Sądu Apelacyjnego, że okres ten przekraczał 9 dni, stąd też należało uznać, iż ubezpieczony legitymuje się wymaganym stażem pracy, warunkującym przyznanie mu prawda do świadczenia emerytalnego.

Reasumując, w ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił stan faktyczny przedmiotowej sprawy i dokonał trafnej jego oceny prawnej, której nie wzruszają podniesione w apelacji zarzuty. Mając na uwadze powyższe, na mocy art. 385 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł, jak w sentencji.

Odnosząc się zaś do zgłoszonego przez ubezpieczonego, w toku postępowania apelacyjnego, żądania zasądzenia od pozwanego odsetek od dnia wniesienia apelacji przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, wskazać należy, iż po pierwsze ubezpieczony nie wnosił
o zasądzenie odsetek w odwołaniu od zaskarżonej decyzji, po drugie przyznanie wnioskodawcy prawa do emerytury było możliwe dopiero po przeprowadzeniu sądowego postępowania dowodowego, po trzecie wniesienie apelacji stanowi uprawnienie strony procesu, które nie wpływa na opóźnienie spełnienia świadczenia, bowiem jego skuteczne wniesienie powoduje, iż rozstrzygnięcie sądu I instancji nie staje się prawomocne i strona od której zasądzono świadczenie wyrokiem pierwszoinstancyjnym nie ma obowiązku spełnienia świadczenia (z wyjątkiem orzeczenia natychmiastowej wykonalności wyroku, które nie miało miejsca w przedmiotowej sprawie).

SSA M. Węgrzynowska – Czajewska SSA M. Sałańska – Szumakowicz SSO del. J. Madej