Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 maja 2014 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VIII Wydział Gospodarczy w składzie następującym:

Przewodniczący SSO Elżbieta Kala

po rozpoznaniu w dniu 16 maja 2014 r. w Bydgoszczy

na rozprawie

sprawy z powództwa: (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w M.

przeciwko: (...)Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w S.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego w Bydgoszczy

z dnia 7 listopada 2013 r., sygn. akt VIII GC 1485/13 upr

1.  oddala apelację

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 600 zł.. (sześćset złotych ) tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

Sygn. Akt VIII Ga 46/14

UZASADNIENIE

Powód (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w M. domagał się zasądzenia od pozwanego (...)Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. kwoty 9.345,00 złotych z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 10 stycznia 2013 roku do dnia zapłaty oraz kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód podał, iż na podstawie umowy, wykonał na rzecz pozwanego, jako podwykonawca, budynek zaplecza boisk sportowych w ramach kompleksu (...) w M.. Zabezpieczeniem należytego wykonania umowy była przewidziana w umowie kaucja odliczona z faktury za wykonanie zakresu umowy. Pozwany jako kaucję zatrzymał z faktury nr (...) kwotę 13.350 złotych (omyłkowo o 10 zł więcej, niż było należne, co zostało przez powoda zaakceptowane). Zgodnie z § 7 umowy łączącej strony, 70 % wysokości zabezpieczenia tj. 9.345,00 złotych miało zostać powodowi zwrócone w ciągu 30 dni od podpisania protokołu odbioru końcowego zadania. Podczas gdy protokół odbioru końcowego inwestycji został podpisany przez inwestora – (...)dnia 10 grudnia 2012 roku, zatem kwota 9.345 złotych, winna zostać zwrócona na rzecz powoda najpóźniej w dniu 9 stycznia 2013 roku. W związku z brakiem zwrotu kaucji, powód wezwał pozwanego w dniu 10 kwietnia 2013 roku i 14 maja 2014 roku do zapłaty kwoty 9.345 złotych. Wezwania te pozostały bez odpowiedzi.

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym w dniu 25 lipca 2013 r., sygn. akt VIII GNc 4692/13, Sąd Rejonowy w Bydgoszczy orzekł zgodnie z żądaniem wyrażonym w pozwie oraz rozstrzygnął o kosztach postępowania.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty, pozwany wnosił o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie kosztów według norm przepisanych. W uzasadnieniu sprzeciwu, pozwany przyznał, iż strony łączyła umowa nr (...). Pozwany wskazał jednak, iż zgodnie z umową roboty budowlane, będące przedmiotem tejże umowy powinny zostać ukończone nie później niż do 9 listopada 2012 roku, na co wskazuje § 2 pkt 2 umowy. Protokół końcowy odbioru inwestycji wskazuje, że roboty budowlane zakończyły się 28 listopada 2012 roku, nie zostały zatem zakończone zgodnie z terminem. W trakcie trwania umowy powód nie informował pozwanego o problemach technicznych, lub okolicznościowych, które mogły wpłynąć na termin zakończenia robót budowlanych. Zgodnie z § 8 umowy, powód winien zapłacić na rzecz powoda karę umowną. Z tytułu niedotrzymania terminu umowy pozwany naliczyli karę umowną w wysokości 0,3% wynagrodzenia brutto z każdy dzień – 19 dni x 0,3 = 5,7%x 266.787 złotych (wynagrodzenie brutto)= 15.206,85 złotych (kara umowna). W związku z powyższym pozwany oświadczył, iż potrąca karę umowną z dochodzoną przez powoda w niniejszym procesie kwotą 9.345 złotych i podnosi zarzut potrącenia wzajemnych należności.

Zaskarżonym wyrokiem z dn. 7.11.2013 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 9.345 zł. z ustawowymi odsetkami od dnia 10.01.2013 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 1.517 zł. tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Rejonowy ustalił, iż dnia 20 września 2012 roku strony zawarły umowę nr(...)dotyczącą wykonania robót budowlanych w ramach budowy kompleksu (...) zlokalizowanych przy gimnazjum w M.. W treści § 1 umowy wskazano, że powód jako podwykonawca zobowiązał się do wykonania budynku zaplecza boisk sportowych w ramach budowy kompleksu (...)Termin zakończenia robót będących przedmiotem umowy strony ustaliły na 9 listopada 2011 roku (§ 2 pkt 2 umowy). Strony określiły wartość wynagrodzenia ryczałtowego na kwotę 216.900,00 złotych, do którego miał zostać doliczony podatek VAT 23% w kwocie 49.877,00 złotych.

W § 7 pkt 1 umowy przewidziano gwarancję należytego wykonania umowy w wysokości 5% wynagrodzenia ofertowego tj. 13.340,00 złotych. Strony dopuściły możliwość odliczenia gwarancji z wystawionych przez podwykonawcę faktur za wykonany zakres usług. W pkt 2 § 7 wskazano, iż zabezpieczenie należytego wykonania umowy zostanie zwrócone podwykonawcy w następujących terminach:

1)70 % wysokości zabezpieczenia – w ciągu 30 dni od dnia podpisania protokołu odbioru końcowego,

2)30 % wysokości zabezpieczenia – w ciągu 15 dni od upływu okresu rękojmi za wady lub gwarancji jakości.

Za wykonane prace, powód w dniu 15 listopada 2012 roku wystawił fakturę VAT nr (...), na kwotę 58.917,00 złotych. Jednocześnie tytułem zabezpieczenia należytego wykonania umowy, kwota ta przy wypłacie została pomniejszona o kaucję w wysokości 13.340,00 złotych.

Protokół końcowy odbioru inwestycji przez Głównego Inwestora – (...), został podpisany przez Inwestora w dniu 10 grudnia 2012 roku. W protokole stwierdzono, iż roboty zostały wykonane zgodnie z umową zawartą z wykonawcą głównym – pozwanym. Jakość robót oceniono jako dobrą.

Powód przesyłając potwierdzenie salda należności na dzień 31 grudnia 2012 r. wskazał, iż zadłużenie pozwanego względem powoda tytułem zwrotu kaucji gwarancyjnej wynosi 13.350,00 złotych.

Pismami z dnia 10 kwietnia 2013 roku, 14 maja 2013 roku i 3 lipca 2013 roku powód wezwał pozwanego do zwrotu kaucji w kwocie 9 345,00 złotych.

Następnie Sąd Rejonowy zważył, iż niniejsza sprawa rozpatrywana była w trybie przepisów o postępowaniu uproszczonym (art.505 ¹ -505 ⁸ k.p.c.).

Pomiędzy stronami nie było sporne, że pozwany jako wykonawca zawarł z powodem jako podwykonawcą umowę o roboty budowlane, na podstawie, której powód miał wykonać budynek zaplecza boisk sportowych w ramach budowy kompleksu (...) oraz, że powód prace te wykonał. Bezspornym było również, iż tytułem zabezpieczenia należnego wykonania umowy, została odliczona od wartości wystawionej przez powoda faktury VAT kwota kaucji przewidzianej przez strony w umowie w wysokości 13.340,00 złotych.

Spornym natomiast stał się obowiązek zwrotu 70% wskazanej kaucji umownej oraz zasadność i prawidłowość zgłoszonego przez pozwanego zarzutu potrącenia wierzytelności przysługującej pozwanemu z tytułu kary umownej z wierzytelnością powoda dochodzoną w niniejszym postępowaniu.

Sąd Rejonowy zważył, iż stosownie do § 7 pkt 2 umowy zabezpieczenie należytego wykonania umowy zostanie zwrócone podwykonawcy w następujących terminach:

1)70 % wysokości zabezpieczenia – w ciągu 30 dni od dnia podpisania protokołu odbioru końcowego,

2)30 % wysokości zabezpieczenia – w ciągu 15 dni od upływu okresu rękojmi za wady lub gwarancji jakości.

W myśl art. 353 § 1 k.c. zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić. Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego (art. 353 ¹ k.c.).

Zgodnie z art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne. Sąd podkreślił przy tym , że samo twierdzenie strony nie jest dowodem, a twierdzenie dotyczące istotnej dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności (art. 227 k.p.c.) powinno być udowodnione przez stronę to twierdzenie zgłaszającą, co wynika z przepisu art. 232 k.p.c.

Powód przedłożył, protokół końcowy odbioru inwestycji przez Głównego Inwestora – (...), który został podpisany przez Inwestora w dniu 10 grudnia 2012 roku. Protokół ten potwierdza m.in. wykonanie prac przez powoda. Stosownie do § 7 umowy 70 % wysokości zabezpieczenia pozwany zobowiązany był zwrócić, w ciągu 30 dni od dnia podpisania protokołu odbioru końcowego.

Sąd Rejonowy przyznał zatem rację powodowi, iż kwota 9.345,00 złotych winna zostać mu zwrócona najpóźniej w dniu 9 stycznia 2013 roku, ponieważ w tym dniu mijał trzydziesty dzień od dnia podpisania protokołu odbioru końcowego.

Stosownie do treści art. 476 k.c. dłużnik dopuszcza się zwłoki, jeżeli nie spełnia świadczenia w terminie.

Odnosząc się natomiast do zgłoszonego przez pozwanego zarzutu potrącenia, Sąd Rejonowy stwierdził, iż jest on niedopuszczalny.

W myśl art. 505 ¹ k.p.c. przepisy dotyczące postępowania uproszczonego stosuje się w sprawach należących do właściwości sądów rejonowych m.in. o roszczenia wynikające z umów, jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przekracza dziesięciu tysięcy złotych. Stosownie do art. 505 ⁴ § 2 k.p.c. zarzut potrącenia jest dopuszczalny, jeżeli roszczenia nadają się do rozpoznania w postępowaniu uproszczonym. Specyfika postępowania uproszczonego zmierza bowiem do dyscyplinowania stron przy podejmowaniu czynności procesowych, ujednoliceniu formy tych czynności i usprawnieniu postępowania dowodowego. Podczas, gdy ograniczenia w zakresie korzystania przez pozwanego i powoda z instytucji oraz środków prawnych przysługujących im w postępowaniu procesowym zwykłym mają prowadzić do przyspieszenia postępowań.

W przedmiotowej sprawie wprawdzie pozwany jako zarzut potrącenia zgłosił swoją wierzytelność z tytułu kary umownej do kwoty 9.345 złotych, to jednak zdaniem Sądu Rejonowego kwota ta jest tylko częścią roszczenia, które wykracza wysokością poza zakres wskazany w powołanym przepisie. Pozwany ustalił, bowiem, iż kara umowna (i tym samym wartość dochodzonego przez pozwanego roszczenia) wynosi 15.206,85 złotych. Sąd uznał zatem, iż roszczenie to jako nienadające się do rozpoznania w postępowaniu uproszczonym (w oparciu o powołany wyżej art. 505 ¹ k.p.c.- kwota powyżej 10.000,00 złotych) nie może być rozpoznane w niniejszym postępowaniu, w postaci zarzutu potrącenia.

Wobec tego, iż zarzut potrącenia był niedopuszczalny, przedmiotem badania sądu w niniejszym postępowaniu nie była zasadność naliczenia kary umownej ani inne kwestie z nią związane. Zważyć należy, iż w niniejszym postępowaniu nie było podstaw do zastosowania przepisu art. art. 505 ⁷ k.p.c., w myśl którego sąd może rozpoznać sprawę z pominięciem przepisów o postępowaniu uproszczonym. Może to jednak uczynić tylko wówczas, gdy uzna, że sprawa jest szczególnie zawiła lub jej rozstrzygnięcie wymaga wiadomości specjalnych, podczas gdy podniesienie zarzutu potrącenia nie powoduje automatycznie „szczególnej zawiłości” sprawy Na podstawie zgromadzonego w niniejszym postępowaniu materiału dowodowego, sąd uznał, iż powyższe okoliczności nie zachodziły. Wartość potrącenia była wykazana, zaś okoliczności dodatkowe były przedmiotem postępowania dowodowego, a strony nie zgłaszały innych wniosków dowodowych.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 99 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku złożył pozwany, zaskarżając go w całości i zarzucając naruszenie przepisów postępowania mających wpływ na wynika sprawy tj:

-naruszenie art.505(l) k.p.c. w zw. z art. 505 ⁴ § 2 k.p.c, poprzez przyjęcie iż podnoszony zarzut potrącenia jest niedopuszczalny w przedmiotowym postępowaniu a tym samym nieuwzględnieni przez sąd podnoszonego przez pozwanego zarzutu potrącenia, co miało istotny wpływ na wynik sprawy.

Mając powyższe na uwadze pozwany wniósł o zmianę w/w wyroku i oddalenie powództwa w całości, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania przy uwzględnieniu kosztów postępowania odwoławczego.

Powód w odpowiedzi na apelację wniósł o oddalenie apelacji jako w oczywisty sposób bezzasadnej. Ponadto wniósł o przyznanie na rzecz powodowej Spółki kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Apelacja pozwanego nie zasługiwała na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Okręgowego, w realiach niniejszej sprawy nie było żadnych racji, które przemawiałyby za koniecznością zmiany zaskarżonego orzeczenia lub jego uchylenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

Podkreślić trzeba, że organ pierwszoinstancyjny przeprowadził postępowanie dowodowe zgodnie z dyspozycją art. 233 k.p.c, nie przekraczając zarazem zasady swobodnej oceny dowodów.

Sąd Okręgowy podziela przy tym ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Rejonowy i w związku z tym, wobec braku konieczności ich powtarzania przyjmuje je jako własne.

Odnosząc się natomiast do podniesionego w apelacji zarzutu naruszenia art. 505 ¹ w zw. z art. 505 ⁴ § 2 k.p.c stwierdzić należy co następuje.

W niniejszej sprawie kwestią podlegającą ocenie było to, czy podniesiony przez pozwanego w sprzeciwie od nakazu zapłaty zarzut potrącenia został skutecznie zgłoszony w postępowaniu uproszczonym i mógł tym samym doprowadzić do oddalenia powództwa, zgodnie z wolą pozwanego.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy słusznie przyjął, że nie.

Sąd Rejonowy zasadnie bowiem wskazał w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia, iż pozwany przedstawił do potrącenia z wierzytelnością powoda w wysokości 9.345 zł., własną wierzytelność w kwocie 15.206,85 zł. Analizując bowiem treść uzasadnienia sprzeciwu stwierdzić należy, że pozwany w złożonym procesowym zarzucie potrącenia powołał się na swoją wierzytelność przysługującą mu jego zdaniem z tytułu wyliczonych kar umownych za 19 dni zwłoki w wysokości 15.206,85 zł. Pozwany nie wskazał zaś aby przysługiwały mu kary umowne w kwocie 9.345 zł., a w szczególności nie wskazał za jaki okres zwłoki takie kary wyliczył. Tym samym, słusznie Sąd Rejonowy stwierdził, iż w postępowaniu uproszczonym zarzut potrącenia zgłoszony przez pozwanego był nieskuteczny.

Dodatkowo wskazać należy, że pozwany złożył w sprzeciwie procesowy zarzut potrącenia z jednoczesnym oświadczeniem o potrąceniu o skutkach materialnoprawnych.

W tym miejscu należy zatem odnieść się do treści art. 498 k.c zgodnie z którym, gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. W takim wypadku wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej. Zatem przesłanką skutecznego potrącenia jest wymagalność potrącanych wierzytelności. Wymagalność roszczenia nie została w prawie cywilnym zdefiniowana. Początek wymagalności roszczenia nie daje się też formułować w regule ogólnej, ponieważ dla różnych stosunków prawnych i dla różnych roszczeń może być on zróżnicowany. Wymagalność wierzytelności oznacza, że wierzyciel, ma możliwość żądania od dłużnika, by spełnił świadczenie, natomiast powinnością dłużnika jest zastosowanie się do tego żądania. Przesłanka wymagalności dotyczy przy tym niewątpliwie wierzytelności potrącającego, na co zwrócił uwagę Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z dn. 30.01.2013 r. (I ACa 1385/12, lex nr 1322889).

Wymagalność następuje zgodnie z art. 455 k.c. wraz z nadejściem terminu spełnienia świadczenia. Termin ten może być określony w ustawie, czynności prawnej, orzeczeniu właściwego organu, może też wynikać z właściwości zobowiązania. Jeżeli natomiast termin wymagalności nie został określony na podstawie żadnego z tych kryteriów, wymagalność następuje wraz z wezwaniem dłużnika przez wierzyciela do niezwłocznego spełnienia świadczenia.

Odnosząc przedstawione wyżej uwagi do realiów przedmiotowej sprawy, stwierdzić należy, że wierzytelność pozwanego z tytułu kar umownych, wymieniona w sprzeciwie. nie była na ten dzień jeszcze wymagalna.

Należy bowiem zauważyć, iż wierzytelność pozwanego w kwocie 15.206,85 zł. stanowiła karę umowną za zwłokę w wykonaniu przedmiotu umowy. Jeżeli zaś strony nie określiły wymagalności roszczenia z tytułu kar umownych w umowie (a tego pozwany nie wykazał i taki termin nie wynika ponadto z § 8 umowy), wymagalność roszczenia o zapłatę kar umownych następuje po wezwaniu dłużnika do ich zapłacenia.

Jak bowiem wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 30 czerwca 2011 r. (III CSK 282/10 LEX nr 898707), zarówno wymagalność roszczeń wynikających z zobowiązań bezterminowych, jak i początek biegu przedawnienia tych roszczeń należy określać przy uwzględnieniu art. 455 k.c. W związku z tym można przyjąć, że roszczenie wynikające z zobowiązania bezterminowego, obejmującego zapłatę kary umownej, staje się wymagalne w dniu, w którym świadczenie powinno być spełnione, gdyby wierzyciel wezwał dłużnika do wykonania zobowiązania w najwcześniej możliwym terminie (art. 120 § 1 zd. 2 k.c. w zw. z art. 455 k.c.). Reasumując, wymagalność roszczeń wynikających z zobowiązań bezterminowych następuje z nadejściem ostatniego dnia pozwalającego dłużnikowi spełnić świadczenie. W związku z tym przyjąć należy, że roszczenie wynikające z zobowiązania bezterminowego, obejmującego zapłatę kary umownej, staje się wymagalne w dniu, w którym świadczenie powinno być spełnione, gdyby wierzyciel wezwał dłużnika do wykonania zobowiązania w najwcześniej możliwym terminie. Tymczasem, jeżeli chodzi o wierzytelność z tytułu kary umownej w wysokości 15.206,85 zł., pozwany nie wykazał, aby w ogóle kiedykolwiek wzywał powoda do zapłaty tej kwoty i aby wyznaczył mu jakikolwiek termin do jej zapłaty. Skoro tak, to uznać należy, że oświadczenie o potrąceniu złożone w sprzeciwie było nieskuteczne z uwagi na fakt, że wierzytelność pozwanego w wysokości 15.206,85 zł., nie była w tym momencie jeszcze wymagalna.

Należy zatem uznać, że podniesiony przez pozwanego zarzut potrącenia był również z tego powodu nieskuteczny.

Mając zatem na uwadze wszystkie powyższe okoliczności na podstawie art. 385 kpc Sąd Okręgowy oddalił apelację pozwanego i orzekł o kosztach postępowania odwoławczego.