Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 czerwca 2014 r.

w składzie:

Przewodniczący: SSR del. do SO Monika Obrębska

Protokolant: st. sekr. sądowy Małgorzata Laskowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 30 maja 2014 r. w O.

sprawy z odwołania B. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w P.

o rentę rodzinną

na skutekodwołania B. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w P.

z dnia 28 sierpnia 2012 r. znak R- (...)

orzeka:

oddala odwołanie

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 28.08.2012r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. odmówił przyznania prawa do renty rodzinnej B. B. po jej zmarłym mężu J. B. uznając, że zmarły nie spełniał przesłanek do przyznania mu renty, gdyż nie zgromadził 5 letniego okresu ubezpieczenia w ostatnim dziesięcioleciu poprzedzającym zgon. ZUS wskazał, że skoro zmarły nie spełniał warunków do przyznania mu renty z tytułu niezdolności do pracy, również jego żonie nie przysługuje prawo do renty rodzinnej po nim.

B. B. wniosła odwołanie od powyższej decyzji podnosząc, że jej zmarły mąż legitymował się 30 letnim stażem składkowym i nieskładkowym.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podnosząc, że zmarły nie spełniał warunków do przyznania mu renty, ponieważ w dziesięcioleciu przed dniem zgonu zgromadził okres ubezpieczenia w wymiarze 3 lat i 5 miesięcy, zamiast wymaganych 5 lat.

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych ustalił i zważył, co następuje :

Odwołanie jest niezasadne i nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 65 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 grudnia 1998r. renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń, przy czym, zgodnie z art. 65 ust. 2 cyt. ustawy, przy ocenie prawa do renty przyjmuje się , że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy.

Zgodnie z art. Art. 70 ust. 1 cyt. wyżej ustawy wdowa ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli:

1)w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy albo

2)wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole - 18 lat życia, lub jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej.

Zgodnie z ust. 2 cytowanego wyżej art. 70, prawo do renty rodzinnej nabywa również wdowa, która osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania osób wymienionych w ust. 1 pkt 2.

Zasadniczo prawo do renty rodzinnej, jak wynika z analizy przytoczonych wyżej przepisów, jest prawem pochodnym w stosunku do uprawnień osoby ubezpieczonej, wynikającym z jej uprawnień do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, a zatem brak uprawnień do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy pociąga za sobą co do zasady brak uprawnień członków rodziny zmarłego ubezpieczonego do renty rodzinnej po nim.

Zgodnie z treścią art. 57 ust. 1 cyt. ustawy renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki: jest niezdolny do pracy (pkt 1), ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy (pkt. 2) , niezdolność do pracy powstała we wskazanych w ustawie okresach składkowych lub nieskładkowych albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów (pkt 3). Zgodnie z art. 57 ust. 2 przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

W myśl art. 58 ust.1 pkt 5 powoływanej ustawy warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, o którym mowa w art. 57 ust. 1 pkt 2 ustawy, uważa się za spełniony, jeżeli ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej 5 lat, jeśli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat. Przy czym zgodnie z ustępem 2 tegoż przepisu okres ten winien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy. Ust. 4 art. 58 stanowi z kolei, że przepisu ust. 2 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy, wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety i 30 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Odnosząc powyższe do realiów przedmiotowej sprawy, stwierdzić należy, że skuteczność odwołania B. B. zależna była od wykazania, że w ostatnim dziesięcioleciu przed zgonem jej mąż legitymował się wymaganym 5 letnim stażem pracy, bądź wykazaniem, że legitymował się on 30 letnim okresem składkowym.

Na podstawie przedłożonej dokumentacji ZUS w zaskarżonej decyzji przyjął, że J. B. zgromadził łącznie 25 lat, 11 miesięcy i 18 dni okresów składkowych i nieskładkowych, przy czym w ostatnim dziesięcioleciu przed śmiercią jedynie 3 lata i 5 miesięcy. Po przedłożeniu przez B. B. w trakcie trwania postępowania sądowego dodatkowych dokumentów ZUS doliczył do stażu pracy J. B. okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych od 20.06.1991r. do 31.10.1991r., zatrudnienia na podstawie dokumentów z archiwum od 11.06.1971r. do 10.07.1971r. oraz budowy eksportowej od 16.07.1981r. do 03.02.1982r., uznając ostatecznie staż pracy zmarłego na 26 lat, 5 miesięcy i 18 dni (vide pismo k. 36 akt rentowych i pismo k. 64 a.s.).

W toku postępowania B. B. wywodziła, że jej mąż był niezdolny do pracy jeszcze przed śmiercią. Wobec powyższego Sąd postanowieniem z dnia 28.06.2013r. dopuścił dowód z opinii biegłych lekarzy z zakresu neurologii, psychiatrii i kardiologii, jako właściwych ze względu na schorzenia J. B., w celu wypowiedzenia się czy istnieją podstawy do stwierdzenia, że występujące u J. B. schorzenia spowodowały jego co najmniej częściową niezdolność do pracy w okresie od 01.02.2002r do 31.07.2003r. i istniała do dnia jego zgonu.

Biegli sądowi w wydanej opinii że stwierdzili, że brak jest podstaw do przyjęcia, że J. B. był przed datą zgonu częściowo bądź całkowicie niezdolny do pracy. W uzasadnieniu opinii wskazali, że opiniowany był częściowo niezdolny do pracy od 1999r. do 2002r. Nie kontynuował jednak leczenia kardiologicznego i neurologicznego, mogącego świadczyć o niezdolności do pracy po tym okresie. Zdaniem biegłych świadczy to o tym, że stan jego zdrowia uległ poprawie. Biegli wskazali, że stwierdzone poprzednio schorzenia nie były przyczyną zgonu. Zgon nastąpił z powodu wychłodzenia organizmu - przyczyna zewnętrzna.

Zastrzeżenia do powyższej opinii złożyła odwołująca podnosząc, że opinia zawiera błędy i jest stereotypowa. Podała, że jej mąż cierpiał na zespół depresyjny i nie leczył się, pomimo, że cierpiał i był chory.

Biegli sądowi w opinii uzupełniającej, ustosunkowując się do zastrzeżeń odwołującej podnieśli, że zarzuty odwołującej, która utrzymuje, że jej mąż był niezdolny do pracy po ustaniu częściowej niezdolności do pracy od 31.01.2002r., nie znajdują potwierdzenia w dokumentacji lekarskiej. Biegli po raz kolejny powtórzyli, że fakt, iż mąż odwołującej nie leczył się świadczy o tym, że stan jego zdrowia uległ poprawie. Podnieśli, że nie było w tym czasie hospitalizacji ani śladu, że było wzywane pogotowie ratunkowe. Ponadto mąż odwołującej nie występował o ponowne uznanie niezdolności do pracy. Biegli jednocześnie sprostowali, że opiniowany nie był niezdolny do pracy od 01.02.2002r. Wyjaśnili, że wskazana w pierwszej opinii data 01.02.2000r. to błąd techniczny.

Również tę opinię odwołująca zakwestionowała, utrzymując w dalszym ciągu, że mąż dlatego, że był chory, nie korzystał z pomocy lekarskiej.

Sąd nie podzielił powyższych zastrzeżeń odwołującej i uznał wskazane wyżej opinie - zasadniczą i uzupełniającą za rzetelne, miarodajne i przekonujące. W ocenie Sądu biegli w pełni zasadnie przyjęli, że skoro opiniowany nie leczył się i brak jest dokumentacji mogącej potwierdzać istnienie schorzeń mogących wpływać na chociażby częściową niezdolność do pracy, brak było podstaw do przyjęcia niezdolności odwołującego do pracy przed datą śmierci, tym bardziej, że przyczyną zgonu było wyziębienie organizmu, a nie choroba J. B..

W takim stanie rzeczy brak było podstaw do przyjęcia, że mąż odwołującej był niezdolny do pracy przed datą śmierci tj. przed 11.02.2012r., stąd od tej daty należy liczyć ostatnie dziesięciolecie, o którym mowa w cyt. art. 58 ust. 2 cyt. wyżej ustawy.

Odnosząc się do stażu ubezpieczeniowego J. B. wskazać należy, że ZUS w oparciu o przedłożoną dokumentację uznał ostatecznie, że staż ten wynosi 26 lat, 5 miesięcy i 18 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Do stażu pracy zaliczył J. B. okresy od:

-

11.06.1971r. do 10.07.1971r. – W.P.B.E. i P. (...)

-

03.10.1972r. do 31.12.1976r. –Kombinat Budowlany w O. ( (...))

-

14.02.1978r. do 24.06.1981r. –Kombinat Budowlany w O. ( (...))

-

16.07.1981r. do 03.02.1982r. – budowa eksportowa Irak

-

01.04.1982r. do 28.02.1983r.- Kombinat Budowlany w O. ( (...))

-

13.04.1983r. do 12.11.1983r.–Budowlana Spółdzielnia Pracy w O.

-

16.11.1983r. do 12.12.1985r. – Społeczne Przedsiębiorstwo Budowlane

-

01.02.1986r. do 31.08.1988r. - działalność gospodarcza

-

24.04.1989r. do 30.04.1991r.- Przedsiębiorstwo Budownictwa (...) w O.

-

20.06.1991r. do 31.10.1991r. - zasiłek dla bezrobotnych

-

14.08.1992r. do 29.02.1996r. -działalność gospodarcza

w tym okres nieskładkowy od 01.04.1994r. do 30.04.1994r. (zasiłek chorobowy)

-

08.05.1996r. do 07.05.1997r. - zasiłek dla bezrobotnych

-

15.03.1998r. do 31.10.1999r. - działalność gospodarcza

-

01.11.1999r. do 30.11.1999r. - działalność gospodarcza

-

01.01.2004r. do 31.05.2006r. - działalność gospodarcza

-

20.09.2006r. do 19.09.2007r. – zasiłek dla bezrobotnych

Zaliczenie do stażu pracy powyższych okresów było poza sporem (vide pismo ZUS k. 64).

Odwołująca B. B. w licznych pismach procesowych wnosiła o zaliczenie o stażu pracy jej zmarłego męża różnych innych okresów, nie wskazując niejednokrotnie konkretnych dat zatrudnienia i dowodów na poparcie powyższego. Wskazywała również okresy, które zostały już przez ZUS zaliczone, pozostawały więc poza sporem. Stąd Sąd na rozprawie w dniu 07.03.2014r. zobowiązał odwołującą do ostatecznego sprecyzowania jej stanowiska w sprawie, w tym w szczególności wyszczególnienia, jakie jej zdaniem okresy winny być zaliczone jako okresy składkowe bądź nieskładkowe do stażu pracy jej zmarłego męża J. B..

W wykonaniu powyższego zarządzenia odwołująca wskazała (vide pismo k. 171), że ZUS niezasadnie nie zaliczył zatrudnienia jej męża na budowie eksportowej w Libii wraz z przysługującym urlopem, co potwierdzają dokumenty nadesłane z (...) Przedsiębiorstwa Budowlanego. Podniosła również, że nie zostało zaliczone zatrudnienie na budowie eksportowej w Iraku również z przysługującym urlopem i dniami wolnymi.

W ocenie Sądu za zasadne należało uznać zaliczenie do stażu pracy okresu zatrudnienia na budowie eksportowej w Libii. Z nadesłanych przez archiwum (...) Sp. z o.o w G. dokumentów wynika, że J. B. od 05.01.1977 do 10.01.1978r. pracował na budowie eksportowej w Libii, gdzie był wysłany przez (...) Przedsiębiorstwo Budownictwa (...) (vide k. 189 a.s.). Fakt, iż J. B. we wskazanym okresie rzeczywiście był zatrudniony i świadczył pracę na budowie eksportowej w Libii potwierdza też fakt, że w okresie od 01.01.1977r. do 13.02.1978r. korzystał z urlopu bezpłatnego podczas zatrudnienia w Kombinacie Budowlanym w O.. Z pisma k. 12 akt osobowych nadesłanych przez (...) wynika, że J. B. w dniu 12.01.1978r. powrócił z Libii i do 11.02.1978r. korzystał z urlopu wypoczynkowego, po którym od 12.02.1978r. miał podjąć zatrudnienie ponownie z (...) w O.. Powyższe dokumenty nie budziły wątpliwości Sądu co do zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy i zostały uznane za wiarygodne. Stąd Sąd uznał za zasadne zaliczenie J. B. do stażu ubezpieczeniowego okresu od 05.01.1977r. do 11.02.1978r. (zatrudnienie na budowie eksportowej w Libii łącznie z urlopem wypoczynkowym) tj . łącznie 1 rok, 1 miesiąc i 10 dni.

Odnośnie zatrudnienia na budowie eksportowej w Iraku, wbrew twierdzeniom odwołującej, okres ten został zaliczony przez ZUS do stażu pracy. ZUS zaliczył okres od 16.07.1981r. do 03.02.1982r. (vide pismo k. 64 a.s.). Fakt, że J. B. dokładnie w tym okresie był zatrudniony na budowie eksportowej w Iraku potwierdza dokument znajdujący się na k. 31 akt osobowych nadesłanych przez (...) w O.. Z dokumentu tego wynika jednocześnie, że J. B. z tytułu pracy za granicą przysługiwały 4 dni robocze z tytułu dni wolnych, 20 dni urlopu wypoczynkowego i 10 dni roboczych z tytułu skróconego tygodnia nominalnego czasu pracy, które J. B. wykorzystał w dniach od 06.02.1982r. do 17.03.1982r. Ten okres, zdaniem Sądu należy zaliczyć J. B. do stażu pracy w wymiarze 1 miesiąca i 17 dni. Po dołączeniu wskazanych wyżej okresów do okresów uznanych przez ZUS staż ubezpieczeniowy J. B. wynosi 27 lat, 8 miesięcy i 15 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

Brak było podstaw do zaliczenia do stażu pracy okresu zatrudnienia w firmie (...). Odwołująca wywodziła, że jej mąż został tam zatrudniony z dniem 18.10.1971r. Z dokumentów nadesłanych przez Archiwum Państwowe dla m. st. W. wynika, że J. B. został tam zatrudniony z dniem 18.10.1971r. na 7 – dniowy okres próbny, jednakże z adnotacji z karty przebiegu zatrudnienia wynika jednoznacznie, że tego samego dnia tj. 18.10.1971r. został już zwolniony.

Brak było również podstaw do zaliczenia J. B. do stażu ubezpieczeniowego okresu od 01.09.1988r. do 12.04.1989r. i od 01.12.1999r. do 09.07.2001r. Z dokumentacji z akt rentowych wynika, że w pierwszym ze wskazanych okresów nie były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, natomiast w drugim z wymienionych okresów nie była opłacana składka na ubezpieczenie emerytalno – rentowe, a J. B. podlegał wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Brak było również podstaw do zaliczenia J. B. okresu opieki nad synem R. ur. (...) Z akt dotyczących ustalenia kapitału początkowego B. B. wynika, że w okresie od 07.07.1983r. do 30.04.1986r., po urlopie macierzyńskim, przebywała ona na urlopie wychowawczym z tytułu opieki nad synem R. (vide akta KPU – 1000023508359-2003). Skoro okres ten został zaliczony odwołującej nie może on być zaliczony jej mężowi. Ponadto, jak wynika z akt rentowych od 01.02.1986r. do 31.08.1988r. J. B. prowadził działalność gospodarczą.

W toku postępowania odwołująca wywodziła również, że w przedmiotowej sprawie winna znaleźć zastosowanie uchwała Sądu Najwyższego wydana w sprawie o sygn. I UZP 5/05. Ze stanowiskiem odwołującej w tym zakresie nie można się zgodzić. W cyt. wyżej uchwale Sąd Najwyższy stwierdził, że renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety i 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy (art. 57 ust. 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach), bez potrzeby wykazywania przewidzianego w art. 58 ust. 2 tej ustawy pięcioletniego okresu składkowego i nieskładkowego przypadającego w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy. Podkreślić jednak należy, że powyższa uchwała dotyczyła interpretacji wskazanych przepisów w brzmieniu obowiązującym przed 23.09.2011r. Ustawą z dnia 28.07.2011r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach i FUS (Dz.U. nr 187 poz. 112), z mocą obowiązującą od 23.09.2011r. nadano nowe brzmienie art. 58 i dodano ust. 4, który stanowi, że przepisu ust. 2 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy, wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety i 30 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy. Sąd w pełni podziela pogląd wyrażony przez Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z 19.02.2013r. , wydanym w sprawie o sygn. akt III AUa 877/12, w którym Sąd Apelacyjny stanął na stanowisku, że w przypadku prawa do renty rodzinnej warunek posiadania ustalonego prawa do emerytury lub renty albo spełnienia warunków do uzyskania jednego z tych świadczeń należy oceniać na datę śmierci ubezpieczonego. Stąd przy ocenie, czy osoba zmarła spełniała przesłanki określone w art. 65 ustawy emerytalnej należy brać pod uwagę przepisy obowiązujące w dacie jej śmierci. J. B. zmarł w dniu 11.02.2012r., a więc już po zmianie cytowanych wyżej przepisów, jak miała miejsce od 23.09.2011r. Stąd nie może budzić wątpliwości, że wobec J. B. nie może znaleźć zastosowania art. 58 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w brzmieniu obowiązującym przed 23.09.2011r. i uchwała Sądu Najwyższego wydana w sprawie o sygn. I UZP 5/05. Powyższe prowadzi do wniosku, że w przedmiotowej sprawie nie może mieć zastosowania art. 58 ust. 4 cyt. wyżej ustawy, gdyż jak wskazano wyżej odwołująca nie wykazała, by jej mąż legitymował się wymaganym 30 letnim okresem składkowym.

Reasumując powyższe Sąd uznał, że ZUS w pełni zasadnie przyjął, że J. B. nie spełnia przesłanki do przyznania renty, o której mowa w art. 57 ust. 1 pkt. 2 w zw. z art. 58 ust. 1 pkt. 5 cyt. wyżej ustawy, przez co jego żona B. B. nie ma prawa do renty rodzinnej po nim.

Z tych względów odwołanie od zaskarżonej decyzji ZUS z dnia 28.08.2012r., jako słusznej i odpowiadającej prawu, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ §1 k.p.c. oddalił.

Na marginesie powyższych rozważań wskazać należy, że odwołująca może rozważyć złożenie do Prezesa ZUS wniosku o przyznanie świadczenia w drodze wyjątku – stosownie do art. 83 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 grudnia 1998r.