Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 września 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie, Wydział I Cywilny - w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 13 września 2012 r. na rozprawie

sprawy z powództwa A. A.

przeciwko Towarzystwu (...) z siedzibą w W.

o rentę

na skutek apelacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie

z dnia 27 kwietnia 2012 r., sygn. akt I C 326/11

oddala apelację.

I A Ca 402/12

UZASADNIENIE

Powód A. A., reprezentowany przez przedstawiciela ustawowego wniósł apelację od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia 27 kwietnia 2012r. w części , tj. co do punktu II i V wyroku .

Sąd Okręgowy w punkcie II wyroku zasadził od pozwanego Towarzystwa (...) w W. na rzecz powoda tytułem skapitalizowanej renty za okres od dnia 15 kwietnia 2011r. do dnia 30 kwietnia 2012r. kwotę 54 960zł , oraz miesięczną rentę bieżącą poczynając od maja 2012r. w wysokości 14 365zł . Natomiast w pkt V wyroku zasądził od pozwanego na rzecz powoda koszty zastępstwa procesowego w kwocie 7 217zł .

Powód w swej apelacji odnośnie pkt II wyroku zarzucał sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego polegająca na przyjęciu , że:

- zasadne jest zabezpieczenie środków na opiekę powoda w wymiarze 24 godzin dziennie, podczas gdy zgodnie z opinią biegłego sądowego z zakresu neurologii i rehabilitacji medycznej niezbędne są dziennie 32 godziny;

- zasadne jest przyznanie powodowi kwoty po 340 zł miesięcznie z tytułu zwiększonych potrzeb powoda w zakresie diety lekkostrawnej, w sytuacji gdy niezbędna jest kwota co najmniej 600 zł miesięcznie - 20 zł dziennie;

- zasadne jest przyznanie powodowi kwoty po 10.083 zł miesięcznie z tytułu zwiększonych potrzeb powoda w zakresie rehabilitacji, w sytuacji gdy niezbędna jest kwota 12.000 zł miesięcznie;

- zasadne jest przyznanie powodowi kwoty po 600 zł miesięcznie z tytułu zwiększonych potrzeb powoda w zakresie ćwiczeń logopedycznych, w sytuacji gdy niezbędna jest kwota 2.400 zł miesięcznie.

Ponadto w zakresie rozstrzygnięcia w punkcie V wyroku apelujący zarzucał obrazę przepisów art. 98 kpc w zw. z § 6 pkt 7 w zw. z § 2 ust. 1 i 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenie przez Skarb Państwa kosztów nie opłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu [ Dz.U. 163, poz.1348], przez zaniżenie wynagrodzenie pełnomocnika powoda w stosunku do nakładu pracy.

Apelujący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt II i zasądzenie tytułem skapitalizowanej renty kwoty 78 500zł oraz renty bieżącej w wysokości po 20 250zł. Nadto wnosił o zmianę rozstrzygnięcia w pkt V wyroku i zasądzenie na rzecz powoda tytułem wynagrodzenia pełnomocnika kwoty 35427zł . Ponadto wnosił o zasądzenie kosztów procesu za druga instancję.

W sprawie niniejszej powód wnosił o zasądzenie renty skapitalizowanej i renty bieżącej z tytułu zwiększonych potrzeb będących konsekwencją pogorszenia stanu zdrowia powoda wskutek wypadku komunikacyjnego, w którym uczestniczył powód jako pasażer motocykla. W konsekwencji wypadku - jak wynika z ustaleń Sądu Okręgowego - powód doznał urazu wielonarządowego, urazu śródczaszkowego z urazowym obrzękiem mózgu i długotrwałym okresem nieprzytomności , wielokrotnego złamania kości czaszki i twarzoczaszki, stłuczenia płuc, urazowej odmy opłucnowej, złamania wyrostków poprzecznych (...) i (...) , złamania żeber i ostrej niewydolności oddechowej. Powód leczony był w placówkach medycznych w L. od 7 grudnia 2010 do 15 lutego 2011r, w B. od 14 kwietnia 2011r. do 20 maja 2011r., i ponownie w L. od 23 do 27 maja 2011r. , oraz w K. od 11 września do 8 października 2011r.

Powód jest osobą leżącą, przytomną, jednak bez logicznego kontaktu, bez możliwości porozumienia się. Źrenica oka prawego nie reaguje na światło, częściowo opadnięta jest powieka górna oka prawego, ustawienie gałki ocznej prawej w zezie zbieżnym z zaburzeniami motoryki. Powód cierpi na głęboki spastyczny niedowład kończyn górnych i dolnych, które nasilają się zwłaszcza przy zmianach pozycji. Ma obustronny stopowstrząs, wyszczuplenie mięśni kończyn i obręczy barkowej oraz biodrowej, przykurcz palców formujących się w pięść, stopy ustawione końsko - szpotawo z przykurczami w stawach skokowych. Rokowanie co do dalszego stanu zdrowia jest bardzo niepomyślne z uwagi na rozległe uszkodzenia mózgowia, które z reguły są w znacznej mierze nieodwracalne (opinia biegłego A. G. k.347-359).

Z uwagi na stan zdrowia powód wymaga całodobowej opieki. Powód co kilka godzin wymaga zmiany pozycji na łóżku sygnalizując to mruczeniem i ruchem kończyn. Czynności te należy wykonywać zarówno w dzień jak i w nocy i z tego też względu w jego pokoju zawsze musi czuwać druga osoba. Powód karmiony jest przy pomocy tzw. „pega" to jest bezpośrednio do żołądka przez powłoki brzuszne. Zaburzenia funkcji przewodu pokarmowego i wydalniczego powodują nawracające stany zapalne dróg moczowych, co wymaga leczenia farmakologicznego jak i stosowania pieluchomajtek oraz cewników zewnętrznych. Powód wymaga też specjalnego odżywiania, diety lekkostrawnej, witamin, a przede wszystkim podawania zmiksowanego jedzenia. Od niedawna u powoda pojawił się odruch połykania, przez co może on bardzo powoli zjeść jogurt czy wypić parę łyżek soku.

Powód jako osoba leżąca wymaga szczególnej higieny i profilaktyki przeciwodleżynowej oraz nawilżania i natłuszczania skóry. Winien być codziennie kąpany, co w jego stanie zdrowia jest utrudnione. Powoda muszą przenosić do łazienki członkowie rodziny zaś przy samej kąpieli muszą uczestniczyć minimum dwie osoby bowiem jedna podtrzymuje głowę i dba o niezamoczenie tzw. pega, zaś druga myje.

Systematycznie dwa razy dziennie jest usprawniany przez rehabilitantów w domu i odbywa zajęcia z logopedą. Koszt rehabilitacji wynosi 80 –100zł za zabieg , zajęć logopedycznych 70-80zł. Zabiegi są odpłatne.

Ze względu na stan kliniczny powoda konieczne jest wykonywanie ćwiczeń biernych w zakresie kończyn, ćwiczeń logopedycznych, masaż celem zmniejszenia spastyczności oraz stopniowa pionizacja. Również i te czynności mimo wykonywania ich przez rehabilitantów wymagają pomocy osoby trzeciej (opinia biegłego, zeznania świadków M. S., B. K. k.411-412, A. K..417v-418, zeznania opiekuna prawnego).

Opiekę nad powodem sprawują członkowie rodziny, a w szczególności jego matka I. A., która zrezygnowała z pracy i ma mieć przyznane świadczenie pielęgnacyjne. Wcześniej świadczenie takie w związku z opieką nad powodem otrzymywała siostra S. A. (decyzja k.307 i k.416). Powód otrzymuje zasiłek pielęgnacyjny w wysokości 153zł przyznany na okres od dnia l listopada 2010r do dnia 31 grudnia 2012r. oraz rentę socjalną z ZUS-u w wysokości 540,62zł przyznaną do 31 października 2012 (k.306, bezsporne).

Przed wypadkiem A. A. był uczniem I klasy Technikum (...) w L.. Był zdrowym dzieckiem, lubił sport, grał w drużynie piłkarskiej (...). Obecnie powód ma 18 lat. Tragiczny wypadek całkowicie wyeliminował go z aktywności życiowej i szkolnej.

Strona powodowa żądała ostatecznie renty w kwocie 10.000 zł począwszy od dnia wniesienia pozwu tj.14 kwietnia 2011r. i w kwocie 20.250zł. od stycznia 2012r. wskazując, że na kwotę tę składa się:

*

4.800 złotych tytułem kosztów opieki 24 godziny dziennie po 5 złotych i
8 godzin x 5zł dodatkowa pomoc 2 osób x 30 dni ( 3600zł + 1200zł);

*

12.000zł koszty rehabilitacji,

*

2400 zł koszty logopedy,

*

140zł leki, 65zł leki odkażające drogi moczowe i przeciw zaparciom,
45zł pieluchomajtki i cewniki zewnętrzne, 200zł środki opatrunkowe i
natłuszczające w celu przeciwdziałania powstawaniu odleżyn- łącznie 450zł

*

600 zł koszty diety .

Sąd ustalił , że koszt miesięczny rehabilitacji prowadzonej przez fizjoterapeutę będzie kształtował się w granicach od 9.600-12.000 złotych miesięcznie, przy czym powód wymaga zabiegów rehabilitacyjnych codziennie, minimum 2x w ciągu dnia po około 2 godziny. Nadto biegły wskazał, że możliwa jest rehabilitacja powoda do 80 dni w roku w ramach refundacji przez NFZ. Jak wynika z dotychczasowego leczenia powód w praktyce może ubiegać się o rehabilitację refundowaną przez NFZ do 60 dni w roku, przy czym zabiegi te wykonywane byłyby tylko raz dziennie. W związku z tym, że powód wymaga rehabilitacji 2x dziennie (przed południem i po południu) Sąd ustalił wysokość renty w sposób następujący:

*

10 miesięcy x 11 000zł plus 2 miesiące x 5.500zł (bo jeden zabieg dziennie wykonywany w ramach NFZ). Tak ustalony koszt rehabilitacji daje rocznie kwotę 121.000zł a w skali miesiąca kwotę 10.083zł i taką kwotę przyjął Sąd jako składnik renty na potrzeby związane z rehabilitacja.

Powód wymaga również rehabilitacji logopedycznej. Jak wynika z przedłożonych rachunków koszt godzinnych ćwiczeń logopedycznych wynosi od 70-80zł za godzinę. Zasadnym jest przyjęcie średniej stawki po 75 złotych za

każdą sesję, co daje 600 złotych miesięcznie. Sąd przyjął częstotliwość tych ćwiczeń w wymiarze 2 godzin tygodniowo bowiem na taki wymiar tych ćwiczeń wskazywała świadek S. A. (k.413). Strona powodowa nie wykazała i nie udowodniła aby zasadny był zwiększony wymiar tych ćwiczeń i koniecznym było zabezpieczenie środków pieniężnych na koszty logopedy w wysokości 2400zł miesięcznie, dlatego ponad przyznaną kwotę Sąd tych kosztów nie uwzględnił.

Zebrane w sprawie dowody uzasadniają uwzględnienie również kosztów na zakup leków. Jako miarodajną dla oceny ich wysokości Sąd przyjął opinię biegłego, który wskazał na koszty leków poprawiających ukrwienie mózgu, obniżających spastyczność na poziomie 120-140zł, leków odkażających drogi moczowe na poziomie 50-70zł, koszty pieluchomajtek czy cewników, które są częściowo refundowane na poziomie 45zł. W tej sytuacji Sąd przyjął średni miesięczny koszt leków na poziomie 235zł oraz 200zł na środki natłuszczające i nawilżające skórę okolicy tułowia, kończyn górnych i dolnych, okolicy krzyżowej i pośladków celem uniknięcia odleżyn.

Udowodnione w sprawie zostały również koszty związane z opieką nad powodem. Zarówno przesłuchani w sprawie świadkowie jak i biegły wskazali na potrzebę i zakres sprawowania opieki. Biegły wskazał na zakres opieki w wymiarze 18 godzin dziennie plus około czterech godzin w zakresie pielęgnacji przez 3 osoby. Pomoc osób trzecich poza opieką konieczna jest przy myciu powoda, przy rehabilitacji, przy przemieszczaniu powoda np. na spacer czy chociażby zniesienie go na niższą kondygnację budynku. W tej sytuacji Sąd uznał, ze zasadnym będzie zabezpieczenie środków na opiekę w wymiarze 24 godzin przy wskazanej przez stronę powodową kwocie 5zł za godzinę, co daje dziennie 120zł a miesięcznie 3600zł. Strona pozwana nie kwestionowała wysokości stawki godzinowej za opiekę.

Nie podzielił Sad argumentów strony powodowej, że miesięczne koszty opieki kształtują się na poziomie 4800zł (k.396) bowiem sąd ustalając te koszty nie przyjął 18 godzinnej opieki jak wskazał biegły tylko 24 godziny uwzględniając tym samym pomoc i niezbędną opiekę dodatkowej drugiej osoby.

Nadto zasadnym będzie przyznanie powodowi kwoty po 340 złotych miesięcznie na dietę. Ustalone zostało, że powód wymaga specjalnego lekko strawnego odżywiania. Zasady doświadczenia życiowego nakazują przyjąć z jednej strony nieco wyższy koszt takich produktów jak cielęcina, ryby, mięso indyka z drugiej zaś to, ze powód jako osoba leżąca spożywa mniejsze ilości pokarmów niż osoba w jego wieku zdrowa i w pełni aktywna. Mając to na uwadze oraz fakt zwiększenia nakładu pracy na przygotowanie tych posiłków (ich miksowanie, nieustanne używanie blendera do przygotowania tych posiłków) a także konieczność wspomagania tej diety preparatami witaminowymi i minerałami określił ich koszt na poziomie 340zł miesięcznie.

Nielogicznym jest również argument, że powód będąc zdrowym 18 letnim młodzieńcem aktywnym fizycznie byłby w stanie wyżywić się za 15zł dziennie. Rozważając wszystkie okoliczności Sąd uznał, ze przyznanie kwoty 340zł miesięcznie będzie kwotą stosowną i zrównoważy wydatki związane z dietą i specjalnym odżywianiem ponad te, które wydatkowane byłyby gdyby powód był zdrowy.

Reasumując powyższe Sad określił zwiększone potrzeby powoda na kwotę 15.058zł. Od tak ustalonej sumy odjął otrzymywany przez powoda zasiłek pielęgnacyjny w wysokości 153zł oraz rentę socjalną w kwocie 540,62zł . Wysokość miesięcznej renty na zwiększone potrzeby wyniosła miesięcznie 14.364,38zł, w zaokrągleniu 14.365zł i taką też rentę Sad przyznał w wyroku tytułem renty bieżącej.

Strona powodowa żądała renty w kwocie 10 000zł od połowy kwietnia 2011r ,a od 1 stycznia 2012r. po 20.250zł.

Skapitalizowana renta obliczona została w sposób następujący:

*

8,5 miesiąca 2011r. x 10.000zł= 85.000zł

*

4 miesiące 2012r. x 14.365zł= 57.460zł, co dało łącznie 142.460zł.

Pozwane Towarzystwo (...) w ramach wydanego postanowienia o zabezpieczeniu wypłaciło powodowi łącznie 87.500zł za okres od 15 kwietnia 2011 do 30 kwietnia 2012r. (bezsporne). Odejmując tę kwotę od kwoty ustalonej i należnej renty do zapłaty pozostała kwota 54.460zł i taka też kwota skapitalizowanej renty została zasądzona (142.460zł - 87500zł = 54.460zł).

Sąd wskazał ponadto jako podstawę ustalenia wysokości renty art. 322 k.p.c., który zezwala sądowi na zasądzenie odszkodowania - a renta jest swoistego rodzaju takim odszkodowaniem - w wysokości ustalonej przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 98 kpc.

Pozwany wnosił o oddalenie apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja nie jest uzasadniona. Sąd Apelacyjny w całości potwierdza prawidłowość ustaleń Sądu Okręgowego w zakresie ponoszonych przez powoda kosztów zwiększonych potrze z tytułu zajęć rehabilitacyjnych, logopedycznych, wysokobiałkowej diety oraz wydatków związanych z koniecznością zapewnienia powodowi opieki. Przytoczone wyżej ustalenia Sądu Okręgowego mają uzasadnienie w świetle przeprowadzonych dowodów i nie jest uzasadniony zarzut przyjęcia przez Sąd Okręgowy okoliczności nie mających potwierdzenia w materiale dowodowym.

Przede wszystkim należy podkreślić, że Sąd Okręgowy wskazał w swym uzasadnieniu, że istotą renty jest wyrównanie powodowi szkody przyszłej i w związku z tym , precyzyjne określenie takiej szkody nie jest możliwe, co pozwalało Sądowi na zastosowanie dyspozycji art. 322 k.p.c. Niemniej jednak Sąd Okręgowy nie uchylił się ani od szczegółowego wskazania zakresu potrzeb powoda ani od wyliczenia - w zakresie w jakim to było możliwe - szkody powoda wyrażającej się w wysokości przewidywanych wydatków , które będzie musiał ponieść powód chcąc zaspokoić zwiększone potrzeby. Ustalenia te nie naruszają art. 233 § 1 k.p.c.

Apelacja kwestionując ustalenia Sądu pierwszej instancji powołuje się na maksymalny zakres zajęć rehabilitacyjnych i logopedycznych, i wydatków z takiego zakresu wynikających, abstrahując od zagadnienia czy aktualny stan zdrowia umożliwi powodowi odbycie zajęć w tak szeroko postulowanym zakresie. Sąd Okręgowy ustalając wysokość wydatków wskazywał na zakładaną przeciętną liczbę zajęć rehabilitacyjnych i logopedycznych , które w okolicznościach sprawy, mając na uwadze stan zdrowia powoda, będą realne do przeprowadzenia. Sąd nie mógł pominąć okoliczności , że aktualny stan zdrowia powoda stanowi poważne ograniczenie do odbywania zajęć. Przyjęcie postulowanych w apelacji ilości zajęć rehabilitacyjnych i logopedycznych,

w okolicznościach sprawy byłoby zatem nieuzasadnione. Natomiast w wypadku zmiany okoliczności i polepszenia stanu zdrowia powoda, skutkującego możliwością rozszerzenia zakresu zajęć powoda – z mocy art. 907 § 1 k.c. będzie możliwa zmiana orzeczenia w tym zakresie. Nie bez znaczenia jest również fakt, że Sąd ustalił odpowiedzialność pozwanego za skutki wypadku na przyszłość.

Powyższa ocena odnosi się również do zarzutu zaniżenia kosztów stosowania wobec powoda diety wysokobiałkowej.

Natomiast w zakresie koszów opieki sprawowanej nad powodem Sąd Okręgowy przyjął , że powód wymaga stałej , 24 godzinnej opieki, przy uwzględnieniu , że na dobę powód wymaga opieki osoby drugiej przez 18 godzin. Natomiast pozostałe wydatki wynikają z konieczności zapewnienia pomocy dodatkowych osób przy wszystkich tych czynnościach , przy których pomoc jednej osoby jest niewystarczająca [ np. czynności higieniczne, pomoc w czasie wyprowadzania powoda bądź w czasie transportu] . W ocenie Sądu Apelacyjnego także w tym zakresie ocena Sądu Okręgowego jest w pełni realna i uzasadniona.

Z tych względów zarzuty apelacji dotyczące nieprawidłowego ustalenia wysokości renty Sąd Apelacyjny uznał za nieuzasadnione.

Nieuzasadniony jest również zarzut zaniżenia wysokości wynagrodzenia pełnomocnika powoda. Sprawy z tytułu roszczeń odszkodowawczych osób pokrzywdzonych w wypadkach komunikacyjnych są typowymi sprawami cywilnymi. W sprawie niniejszej zasada odpowiedzialności nie była kwestionowana. Spór dotyczył wyłącznie zasadności wysokości zgłoszonych roszczeń. Nie było zatem w ocenie Sądu Apelacyjnego podstaw do zasądzenia stawki wynagrodzenia wyższej niż minimalna. Dodatkowo wskazać należy , że ocena w jakiej wysokości zasądzić kwotę wynagrodzenia dla strony reprezentowanej przez pełnomocnika , zależy do Sądu pierwszej instancji, przed którym proces się toczy. Sąd ten ocenia rzeczywisty nakład pracy pełnomocnika i charakter sprawy. Sąd drugiej instancji może zmienić tę cześć orzeczenia jedynie w wypadku rażącego zawyżenia bądź zaniżenia wynagrodzenia.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny oddalił apelację na podstawie art. 385 k.p.c. jako bezzasadną.