Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 lipca 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Barbara Orechwa-Zawadzka (spr.)

Sędziowie: SA Maria Jolanta Kazberuk

SA Marek Szymanowski

Protokolant: Magda Małgorzata Gołaszewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 lipca 2014 r. w B.

sprawy z odwołania W. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o emeryturę

na skutek apelacji wnioskodawcy W. G.

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 7 października 2013 r. sygn. akt V U 404/13

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od W. G. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. kwotę 120 (sto dwadzieścia ) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

Sygn. akt III AUa 2023/13

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 5 marca 2013 roku, wydaną na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 roku, Nr 153, poz. 1227 ze zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku, Nr 8, poz. 43 ze zm.), odmówił W. G. prawa do emerytury. Organ rentowy stwierdził, że nie legitymuje się on wymaganym, 15-letnim okresem zatrudnienia w szczególnych warunkach. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił wnioskodawcy uwzględnienia do stażu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach okresów zatrudnienia od dnia 3 marca 1972 roku do dnia 25 stycznia 1973 roku oraz od dnia 14 grudnia 1974 roku do dnia 31 marca 1996 roku w K. Zakładach (...) w K., Zakładzie Produkcyjnym w M..

W. G. w odwołaniu od powyższej decyzji domagał się przyznania prawa do emerytury po uprzednim zaliczeniu jako pracy w szczególnych warunkach zakwestionowanych przez organ rentowy okresów zatrudnienia.

Sąd Okręgowy w Białymstoku V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych po rozpoznaniu powyższego odwołania, wyrokiem z dnia 7 października 2013 roku odwołanie oddalił. Z ustaleń Sądu I instancji wynikało, że W. G. urodził się w dniu (...). Na dzień 1 stycznia 1999 roku udowodnił 29 lat, 2 miesiące oraz 3 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Przedmiotem sporu było to, czy wnioskodawca legitymuje się 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach. Jak wynika ze świadectwa pracy z dnia 29 marca 1996 roku W. G. w okresie od dnia 3 marca 1972 roku do dnia 31 marca 1996 roku był zatrudniony w K. Zakładach (...) w K., Zakładzie Produkcyjnym w M. na stanowiskach murarza i przy obsłudze młyna. Pracodawca wystawił również wnioskodawcy świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 5 lipca 1996 roku, w którym poświadczył, że w okresie od dnia 3 marca 1972 roku do dnia 31 marca 1996 roku wykonywał on pracę w szczególnych warunkach na stanowisku robotnika przy produkcji kredy, tj. pracę, o której mowa w dziale IV (w chemii), poz. 4 (produkcja sody i innych węglanów, kredy, ługów i wodorotlenków) wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze oraz w dziale II, poz.16, pkt 9 wykazu stanowiącego załącznik do zarządzenia Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 5 października 1983 roku w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu Budownictwa i (...). W celu ustalenia charakteru pracy wnioskodawcy w spornym okresie Sąd I instancji dopuścił dowód z wyjaśnień W. G. oraz z zeznań świadków S. P. oraz J. U.. Z wyjaśnień wnioskodawcy wynikało, że w spornym okresie zatrudnienia pracował przy produkcji kredy - mełł kredę. W razie potrzeby pracował przy remoncie pieców podestowych jako murarz oraz jako ładowacz. Z zeznań świadka S. P. wynikało zaś, że W. G. obsługiwał młyn służący do mielenia kredy, a w czasie remontu pieców pracował jako murarz. Zgodnie z twierdzeniami świadka piece były remontowane 2 razy w roku, zaś taki remont trwał tydzień. Świadek J. U. podał zaś, że remont pieca polegał na usunięciu starych cegieł i zastąpieniu ich nowymi. Remont trwał od miesiąca do dwóch, a pieca podestowego tydzień. Świadek zeznał również, że przez pozostałą część roku wnioskodawca pracował przy produkcji kredy, przy czym tak jak i pozostali pracownicy wykonywał różne prace. Sąd Okręgowy stwierdził, że zeznania świadków dotyczące okoliczności sprzed kilkudziesięciu lat ze zrozumiałych względów są ogólnikowe. Zdaniem Sądu I instancji, znacznie większą wartość dowodową mają dokumenty znajdujące się w aktach osobowych wnioskodawcy. I tak, zgodnie z treścią pisma z dnia 1 marca 1972 roku W. G. został przyjęty do pracy w K. Zakładach (...)-2 w M. na stanowisko robotnika transportu. Od dnia 18 lipca 1972 roku powierzono mu obowiązki murarza na budowie budynku socjalnego. W okresie od dnia 26 stycznia 1973 roku do dnia 13 grudnia 1974 roku odbywał zasadniczą służbę wojskową. Zgodnie z dalszymi ustaleniami Sądu Okręgowego, od dnia 13 stycznia 1975 roku powierzono wnioskodawcy obowiązki murarza. Treść pism znajdujących się w aktach osobowych z lat 1975 – 1984 wskazuje, że W. G. był murarzem w grupie (brygadzie) inwestycyjnej. We wrześniu 1986 roku pracował na stanowisku „odbiór na palety”. Sąd I instancji ustalił również, że od dnia 1 kwietnia 1988 roku wnioskodawca zajmował się obsługą młyna. Z treści dokumentów znajdujących się w aktach osobowych wynikało również, że W. G. w okresach od dnia 24 sierpnia do 30 września 1992 roku, od dnia 2 listopada do dnia 16 listopada 1992 roku, od dnia 10 maja 1993 roku do dnia 10 maja 1994 roku i od dnia 1 czerwca do 30 września 1994 roku (łącznie przez 1 rok i 6 miesięcy) korzystał z urlopu bezpłatnego. Od dnia 1 października 1994 roku powierzono wnioskodawcy stanowisko „odbiór na palety”. Sąd I instancji stwierdził, że w świetle treści dokumentów znajdujących się w aktach osobowych twierdzenia W. G., jakoby w latach 1972 – 1996 wykonywał pracę w szczególnych warunkach, nie polegają na prawdzie. Zdaniem Sądu Okręgowego, do stażu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach z pewnością nie można wnioskodawcy zaliczyć pracy na stanowisku murarza oraz okresu odbywania służby wojskowej. W ocenie Sądu I instancji, jako pracę przy produkcji kredy, można uznać jedynie pracę wnioskodawcy na stanowisku związanym z obsługą młyna i odbiorem kredy na palety, która przypadała na lata 1986 – 1996. Od tego okresu należy jednak odliczyć urlopy bezpłatne i prace przy remoncie pieców. Z tego względu, zdaniem Sądu Okręgowego, W. G. wykonywał pracę w szczególnych warunkach, o której mowa w dziale IV, poz. 4 wykazu A, stanowiącego załącznik do w/w rozporządzenia przez około 7 lat. Sąd I instancji podniósł również, że wnioskodawca w okresie od dnia 24 lipca 1996 roku do dnia 29 lutego 2000 roku był zatrudniony w (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością Mielnickich Zakładach (...) w M., gdzie zajmował się również produkcją kredy. Wskazał jednak, iż nawet ewentualne zaliczenie do stażu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia od dnia 24 lipca 1996 roku do dnia 1 stycznia 1999 roku jako pracy, o której mowa w dziale IV, poz. 4 wykazu A, stanowiącego załącznik do w/w rozporządzenia (jak podkreślił Sąd Okręgowy - o co W. G. nie wnosił) i tak nie spowodowałoby, aby wnioskodawca legitymował się wymaganym 15-letnim stażem pracy w takich warunkach. Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy jak w sentencji wyroku orzekł na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

W. G. zaskarżył powyższy wyrok w całości, zarzucając mu naruszenie przepisów postępowania poprzez dokonanie ustaleń faktycznych sprzecznych ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym i w konsekwencji stwierdzenie, iż nie można zakwalifikować okresów zatrudnienia wnioskodawcy jako okresów pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - podczas, gdy prawidłowa ocena dowodów uzasadniała przyznanie W. G. prawa do wcześniejszej emerytury.

Wskazując na powyższy zarzut, wnioskodawca domagał się zmiany zaskarżonego wyroku i przyznania prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach oraz zasądzenia od organu rentowego na rzecz wnioskodawcy kosztów procesu według norm przepisanych, ewentualnie uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Wbrew zawartemu w apelacji zarzutowi, Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych oraz właściwie zastosował przepisy prawa materialnego, tj. przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Sąd Apelacyjny w całości podziela i przyjmuje za własne ustalenia faktyczne oraz wykładnię przepisów dokonaną przez ten Sąd.

Niemniej jednak, zdaniem Sądu Apelacyjnego, celowe było uzupełnienie postępowania dowodowego poprzez dopuszczenie dowodu z zeznań świadków R. G. (k. 73 v.- 74 v.) oraz W. J. (k. 74) celem ustalenia charakteru pracy wnioskodawcy W. G. w spornym (na obecnym etapie postępowania) okresie zatrudnienia, tj. od dnia 3 marca 1972 roku do dnia 1 stycznia 1999 roku.

Podkreślić również należy, iż wymogi stawiane przez ustawodawcę, które należy spełnić w celu uzyskania prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach, należy interpretować ściśle. Dochodzone świadczenie jest emeryturą wcześniejszą, czyli niejako przywilejem dla osób wykonujących prace określone w w/w rozporządzeniu i spełniającym inne warunki niezbędne do jego przyznania. W celu skutecznego ubiegania się o to świadczenie należy spełnić m.in. przesłankę wykonywania prac wymienionych w wykazie A, stanowiącym załącznik do w/w rozporządzenia, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującym na danym stanowisku, stosownie do wymogu wynikającego z § 2 ust. 1 w/w rozporządzenia przez okres 15 lat.

Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu I instancji, w zakresie w jakim Sąd ten uznał, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, w szczególności zaś dowody z dokumentów znajdujących się w aktach osobowych wnioskodawcy, nie pozwalają na dokonanie ustalenia, iż wnioskodawca wykonywał pracę w szczególnych warunkach, o której mowa w dziale IV, poz. 4 wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia, tj. pracę przy produkcji sody i innych węglanów, kredy, ługów i wodorotlenków przez co najmniej 15 lat.

I tak, jak prawidłowo wskazał Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, dokumenty znajdujące się w aktach osobowych wnioskodawcy z K. Zakładów (...) w K., Zakładzie Produkcyjnym w M. dotyczące okresu od początku zatrudnienia wnioskodawcy w w/w zakładzie pracy, tj. od dnia 3 marca 1972 roku do września 1986 roku, tj. do czasu kiedy powierzono wnioskodawcy pracę na stanowisku „odbiór na palety”, przeczą stanowisku wnioskodawcy, jakoby wykonywał on pracę przy produkcji kredy. Jak wynika z treści pisma z dnia 1 marca 1972 roku W. G. został przyjęty do pracy w K. Zakładach (...)-2 w M. od dnia 3 marca 1972 roku na stanowisko robotnika transportu. Treść pism pochodzących z okresu po dniu 18 lipca 1972 roku (aż do września 1986 roku), tj. umowy o pracę, świadectw pracy z dnia 24 lutego 1972 roku oraz z dnia 29 marca 1996 roku, angaży i innych dokumentów znajdujących się w aktach osobowych wskazuje, że wnioskodawca pracował na stanowisku murarza (względnie murarza-tynkarza) w grupie (brygadzie) inwestycyjnej. W ocenie Sądu II instancji, nie można tych angaży oraz zapisów znajdujących się w innych dokumentach z akt osobowych – jak chciałby tego skarżący – traktować jako pomyłkę pracodawcy. Pomyłka następuje wyjątkowo, zaś stanowisko murarza pojawia się konsekwentnie we wszystkich dokumentach pochodzących z lat 1972-1986. Co więcej, w żadnym z dokumentów dotyczących wskazanego okresu zatrudnienia nie określono stanowiska pracy wnioskodawcy jako pracownika obsługi młyna, czy jako innego pracownika wykonującego pracę przy produkcji kredy. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, powyższa okoliczność jest uzasadniona sytuacją w zakładzie pracy, jaka miała miejsce w początkowym okresie zatrudnienia w nim wnioskodawcy. W aktach osobowych W. G. znajduje się pismo z dnia 11 marca 1985 roku, w którym wnioskodawca jest określany jako członek brygady budowlanej. Z treści tego pisma wynika, że wnioskodawca jako członek tejże brygady budowlanej mógł być kierowany do pracy na produkcji w sytuacjach tego wymagających. Tymczasem stosownie do wymogu wynikającego z § 2 ust. 1 w/w rozporządzenia za pracę w szczególnych warunkach uznaje się pracę wykonywaną stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowiskach wyszczególnionych w wykazie A, stanowiącym załącznik do w/w rozporządzenia. Zatem jedynie czasowe wykonywanie pracy przy produkcji kredy uniemożliwia zaliczenie okresu pracy do stażu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, o której mowa w dziale IV, poz. 4 wykazu A, stanowiącego załącznik do w/w rozporządzenia. W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji słusznie dał wiarę zapisom znajdującym się w dokumentacji z akt osobowych wnioskodawcy. Nadto stwierdzić należy, iż z zeznań świadków przesłuchanych zarówno przed Sądem I instancji (S. P. k. 37-38 oraz J. U. k. 38-39), jak również przed Sądem Apelacyjnym (R. G. k. 73 v.- 74 v. oraz W. J. k. 74), wynikało, że wnioskodawca zajmował się remontami pieców. Początkowo w zakładzie było 5 pieców, które później zastąpiono jednym piecem, działającym na innej zasadzie, niż poprzednio używane urządzenia. Zdaniem Sądu II, instancji należy dać wiarę zeznaniom tych świadków w zakresie, w jakim wskazywali oni, że wnioskodawca pracował przy remontach pieców. Stąd, w przekonaniu Sądu Apelacyjnego, w zakładzie pracy potrzebne było stanowisko murarza, aby piece te utrzymywać w należytym stanie. W sytuacji zaś kiedy zakład został zmodernizowany, a stare piece zostały zastąpione nowym piecem, stanowisko murarza przestało być potrzebne. W konsekwencji w ten właśnie sposób należało tłumaczyć zmianę stanowiska pracy wnioskodawcy od dnia 1 września 1986 roku ze stanowiska murarza na stanowisko „odbiór na palety”.

Nadto trzeba podkreślić, że wnioskodawca na pierwszej rozprawie apelacyjnej w dniu 28 maja 2014 roku (k. 66 v.) przyznał, że angaże znajdujące się w aktach osobowych są zgodne rzeczywistym charakterem jego pracy. Uważał przy tym, że wykonywanie czynności wskazanych w angażach w warunkach znacznego zapylenia, winno skutkować uznaniem tych prac za prace wykonywane w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do wcześniejszej emerytury. Takie stanowisko wnioskodawcy jest błędne. Należy rozróżniać pracę wykonywaną w szczególnych warunkach od pracy wykonywanej w warunkach szkodliwych. Praca w warunkach szkodliwych to praca wykonywana warunkach środowiskowych, w których stężenia i natężenia czynników szkodliwych dla zdrowia przekraczają najwyższe dopuszczalne normy albo w warunkach, w których niemożliwe było zachowanie innych higienicznych norm pracy. Za wykonywanie pracy w warunkach szkodliwych pracownicy otrzymują dodatek za pracę w warunkach szkodliwych, otrzymują posiłki regeneracyjne, mleko albo odpowiednie ubranie robocze. Sam fakt wykonywania pracy w warunkach szkodliwych, która jednocześnie nie jest pracą wykonywaną w warunkach szczególnych nie uprawnia do przejścia na wcześniejszą emeryturę. Aby zaś uznać, że praca jest wykonywana w warunkach szczególnych, musi być ona wyszczególniona w w/w rozporządzeniu.

Reasumując, stwierdzić należało, że praca wykonywana przez wnioskodawcę na stanowisku murarza, tj. od dnia 3 marca 1972 roku do dnia 31 sierpnia 1986 roku, nie była pracą wykonywaną przy produkcji kredy, zatem nie może być uznana za pracę, o której mowa w dziale IV, poz. 4 wykazu A, stanowiącego załącznik do w/w rozporządzenia. W celu dokonania kwalifikacji pracy pod kątem możliwości zaliczenia jej do stażu pracy w szczególnych warunkach, celowe jest także posiłkowe posłużenie się wykazem resortowym, tj. zarządzeniem Nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 roku w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego (Dz. Urz. MG z 1987 roku, Nr 4, poz. 7), które wśród stanowisk pracy wymienionych w dziale IV, pod poz. 4 nie wymienia stanowiska murarza. W wyroku z dnia 25 lutego 2010 roku w sprawie o sygn. akt II UK 218/09 (lex numer 590247) Sąd Najwyższy wskazał, że wykazy resortowe mają charakter informacyjny, techniczno-porządkujący, uściślający. Taki wykaz resortowy ułatwia identyfikację określonego stanowiska pracy jako stanowiska pracy w szczególnych warunkach - w szczególności, jeśli w wykazie stanowiącym załącznik do w/w rozporządzenia nie wymienia się konkretnych stanowisk, lecz operuje się pojęciem ogólnym. Innymi słowy, zarządzenia resortowe mogą mieć znaczenie jedynie w sferze dowodowej. Z faktu, że właściwy minister, kierownik urzędu centralnego, czy centralny związek spółdzielczy, w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych, ustalił w podległych i nadzorowanych zakładach pracy, że dane stanowisko pracy jest stanowiskiem pracy w szczególnych warunkach, może płynąć domniemanie faktyczne, że praca na tym stanowisku w istocie wykonywana była w takich warunkach i odwrotnie, brak konkretnego stanowiska pracy w takim wykazie może - w kontekście całokształtu ustaleń faktycznych - stanowić negatywną przesłankę dowodową. Sąd Apelacyjny podziela powyższy pogląd Sądu Najwyższego. Wskazać zatem należy, iż brak wymienienia w powyższym zarządzeniu stanowiska murarza stanowi dodatkowy argument przemawiający za odmową uznania pracy wykonywanej na powyższym stanowisku za pracę w szczególnych warunkach.

Nadto wskazać należy, iż odmowa zaliczenia do stażu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia od dnia 3 marca 1972 roku do dnia 31 sierpnia 1986 roku w K. Zakładach (...) w K., Zakładzie Produkcyjnym w M. powoduje, iż W. G. nie legitymuje się co najmniej 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach, niezależnie od uwzględnienia do tego stażu okresu jego pracy od dnia 1 września 1986 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku (wnioskodawca w K. Zakładach (...) w K., Zakładzie Produkcyjnym w M. był zatrudniony do dnia 31 marca 1996 roku, w okresie od dnia 10 kwietnia 1996 roku do dnia 23 lipca 1996 roku pracował w (...) – 6 Spółce Akcyjnej w W. na stanowisku murarza, zaś od dnia 24 lipca 1996 roku do dnia 29 lutego 2000 roku w (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością Mielnickich Zakładach (...) w M. na stanowisku pracownika produkcji).

Nie zasługiwał na uwzględnienie wniosek dowodowy zgłoszony przez pełnomocnika wnioskodawcy o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego na okoliczność ustalenia tego czy i w jakich okresach wnioskodawca pracował w szczególnych warunkach jako nieprzydatny dla rozstrzygnięcia w sprawie (art. 217 § 3 k.p.c.). Zdaniem Sądu II instancji, materiał dowodowy zgromadzony w sprawie - w postaci dowodów z dokumentów oraz dowodów z zeznań świadków jest wystarczający do dokonania oceny charakteru pracy wnioskodawcy pod kątem możliwości uznania jej za pracę wykonywaną w szczególnych warunkach. Nadto Sąd Apelacyjny reprezentuje pogląd, iż ustalenie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, stosownie do § 2 ust. 1 w/w rozporządzenia, nie wymaga wiadomości specjalnych uzasadniających przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny orzekł jak w pkt I sentencji wyroku na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., art. 99 k.p.c. oraz § 11 ust. 1 i § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.) – pkt II sentencji wyroku.

A.K.