Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 maja 2014r

Sąd Okręgowy we Wrocławiu II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący - Sędzia SO Monika Kuźniar ( spr)

Sędzia SO Patrycja Gruszyńska- Michurska

Sędzia SO Dorota Stawicka- Moryc

Protokolant: Katarzyna Dudejcz

po rozpoznaniu w dniu 28 maja 2014r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z powództwa W. H.

przeciwko S. H.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia- Śródmieścia we Wrocławiu

z dnia 26 listopada 2013 r.

sygn. akt I C 848/12

oddala apelację

Sygn. akt II Ca 362/14

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy w pkt I uchylił wyrok zaoczny z dnia 25 stycznia 2013r. w punkcie pierwszym ponad kwotę 5.345,03 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 15 listopada 2013r. do dnia zapłaty i w tym zakresie powództwo oddalił; w pkt II uchylił wyrok zaoczny z dnia 25 stycznia 2013r. w punkcie drugim ponad kwotę 267,72 zł.

Rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o następując ustalenia stanu faktycznego.

Powódka W. H. w dniu 01.04.1995r. zawarła wraz z Gminą W. umowę najmu lokalu mieszkalnego położonego we W. przy ul. (...) na czas nieoznaczony. Na podstawie powyższej umowy, wraz z powódką zamieszkują w lokalu jej córka S. H. i dwoje jej wnuków T. i B. S.. Postanowieniem z dnia 08.02.2011r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Śródmieścia III Wydział Rodzinny i Nieletnich w sprawie o sygn. akt RIII Nsm 856/10 postanowił z urzędu pozbawić władzy rodzicielskiej K. S. nad małoletnimi dziećmi B. S. i T. S., ograniczyć władzę rodzicielską S. H. nad małoletnimi dziećmi B. S. i T. S. poprzez umieszczenie małoletnich w rodzinie zastępczej u W. H. zamieszkałej przy ul. (...) we W., ustalić miejsce pobytu małoletnich w miejscu zamieszkania rodziny zastępczej, funkcjonowanie rodziny zastępczej W. H. poddać nadzorowi kuratora zobowiązując do składania sprawozdań raz na kwartał.

Wyrokiem z dnia 14.07.2011r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia - Śródmieścia we Wrocławiu Wydział I Cywilny w sprawie o sygn. akt. I C 19/11 nakazał pozwanej S. H. opuszczenie, opróżnienie i wydanie lokalu mieszkalnego położonego we W. przy ul. (...) we W., ustalił, że pozwanej przysługuje uprawienie do otrzymania lokalu socjalnego, w następstwie czego wstrzymał wykonanie wyroku do czasu złożenia pozwanej przez Gminę W. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego. W uzasadnieniu tegoż wyroku Sąd wskazał, że stosunkiem prawnym, na podstawie którego pozwana zamieszkiwała w spornym lokalu, był stosunek użyczenia łączący ją z powódką, która jest najemcą lokalu, a który został wypowiedziany poprzez wytoczenie powództwa o eksmisję właśnie. Ponieważ pozew został doręczony pozwanej w dniu 08.02.2011r., Sąd dla potrzeb sprawy o eksmisję uznał, iż stosunek użyczenia wypowiedziany tym samym został ze skutkiem na dzień 31.05.2011r. przyjmując, że trzymiesięczny termin wypowiedzenia był odpowiedni i uwzględniał interesy obu stron. Pozwana S. H. w toku postępowania o eksmisję podnosiła, że partycypuje w kosztach utrzymania spornego lokalu poprzez uiszczanie opłat samodzielnie na rachunek Urzędu Miasta we W. i wskazywała, że z tego tytułu uiszcza opłaty w łącznej kwocie około 400 zł miesięcznie, a która to kwota miała stanowić połowę kosztów, jakie generowało korzystanie z przedmiotowego lokalu. Powódka w okresie od dnia 01.01.2011r. do dnia 30.06.2012r. uiściła tytułem opłat za czynsz i za media kwoty w następującej wysokości: - kwotę 224zł za miesiąc styczeń 2011r., - kwotę 11zł 31gr za miesiąc styczeń 2011r., - kwotę 224zł za miesiąc luty 2011r., - kwotę 224zł za miesiąc marzec 2011r., - kwotę 322zł za miesiąc kwiecień 2011r., - kwotę 322zł za miesiąc maj 2011r., - kwotę 322zł za miesiąc czerwiec 2011r., - kwotę 322zł za miesiąc lipiec 2011r., - kwotę 200zł za miesiąc wrzesień 2011r., - kwotę 360zł za miesiąc październik 2011r., - kwotę 360zł za miesiąc listopad 2011r., - kwotę 60zł za miesiąc grudzień 2011r., - kwotę 200zł za miesiąc styczeń 2012r., - kwotę 231zł za miesiąc styczeń 2012r., - kwotę 231zł za miesiąc luty 2012r., - kwotę 200zł za miesiąc luty 2012r., - kwotę 300zł za miesiąc marzec 2012r., - kwotę 150zł za miesiąc marzec 2012r., - kwotę 450zł za miesiąc kwiecień 2012r., - kwotę 450zł za miesiąc maj 2012 r. Powódka w okresie od dnia 01.01.2011r. do dnia 30.06.2012r. uiściła tytułem opłat za gaz kwoty w następującej wysokości: - kwotę 82zł 85gr za miesiąc luty 2011r., - kwotę 82zł 85gr za miesiąc kwiecień 2011r., - kwotę 58zł 18gr. za miesiąc sierpień 2011r., - kwotę 75zł 26gr za miesiąc październik 2011r., - kwotę 75zł 26gr. za miesiąc grudzień 2011r., - kwotę 75zł 26gr. za miesiąc luty 2012r.; - kwotę 75zł 26gr. za miesiąc kwiecień 2012r., - kwotę 61zł 53gr za miesiąc czerwiec 2012r., Powódka w okresie od dnia 01.01.2011r. do dnia 30.06.2012r. uiściła tytułem opłat za energię elektryczną kwoty w następującej wysokości: - kwotę 252zł 53gr za miesiąc lipiec 2011r., - kwotę 405zł 13gr za miesiąc marzec 2011r., - kwotę 369zł 05gr za miesiąc kwiecień 2011r., - kwotę 298zł 07gr za miesiąc maj 2011r., - kwotę 155zł 57gr za miesiąc czerwiec 2011r., - kwotę 191zł 66gr za miesiąc lipiec 2011r., - kwotę 365zł 81gr za miesiąc sierpień 2011r., - kwotę 259zł 33gr za miesiąc wrzesień 2011r., - kwotę 275zł 78gr za miesiąc październik 2011r., - kwotę 386zł 58gr za miesiąc listopad 2011r., - kwotę 386zł 58gr za miesiąc grudzień 2011r., - kwotę 423zł 92gr za miesiąc styczeń 2012r., - kwotę 347zł 84gr za miesiąc luty 2012r., - kwotę 500zł za miesiąc luty 2012r., - kwotę 472zł 69gr za miesiąc marzec 2012r., - kwotę 430zł 80gr za miesiąc kwiecień 2012r., - kwotę 347zł 32gr za miesiąc maj 2012r., - kwotę 221zł 95gr za miesiąc lipiec 2012 r. Pozwana dokonała wpłat na rzecz powódki kwot z tytułu opłat za media i czynsz w wysokości dwukrotnie po 40zł w dniach 05.07.2011r. i 12.06.2011r., dwukrotnie kwot po 100zł w dniach 06.02.2011r. i 10.12.10r. Kwoty te zostały zwrócone do nadawcy jako niepojęte w terminie przez odbiorcę. Pozwana uiściła tytułem czynszu najmu bezpośrednio do gminy w okresie lutego 2011r. do lipca 2011r. łączną kwotę 472 zł. W przedmiotowym lokalu powódka zajmuje przerobioną na użytek mieszkalny komórkę o powierzchni 6 metrów kwadratowych. Pomieszczenie to jest zagrzybiałe, ogrzewane jest grzejnikiem elektrycznym. Pozwana zajmuje pokój o powierzchni 18 metrów kwadratowych z balkonem, który ogrzewany jest grzejnikiem olejowym i wyposażony w piece kaflowy z grzałką. Synowie pozwanej zajmują drugi, mniejszy pokój, który ogrzewany jest piecem akumulacyjnym. Synowie pozwanej korzystają z energii elektrycznej i doprowadzonych do lokalu mediów. W kuchni i łazience nie ma ogrzewania. Kuchnia jest ogólnodostępna. Strony przed 31.05.2011r. ustaliły, iż pozwana będzie uczestniczyć w kosztach utrzymania lokalu w połowie.

Uzasadniając rozstrzygnięcie Sąd podał, że na powódce jako najemcy lokalu mieszkalnego ciąży obowiązek uiszczania opłat za ten lokal. Opłaty za okres 01.01.2011r. do 30.06.2012 r. powódka uiściła tytułem czynszu i mediów kwotę łączną 5.163,31 zł, tytułem opłaty za zużycie gazu kwotę 586,45 zł, zaś tytułem energii elektrycznej kwotę 6.270,89 zł. Odpowiedzialność za zapłatę tych opłat spoczywała jednak również na pełnoletnich osobach stale z najemczynią zamieszkujących. Sąd podał, że pozwana zamieszkuje w lokalu mieszkalnym nieprzerwanie od urodzenia, do dnia 31.05.2011r. na zasadzie użyczenia, zaś po tej dacie już bezumownie. W okresie, kiedy strony łączyła umowa użyczenia, pozwana zgodnie z ustaleniami stron miała partycypować w kosztach utrzymania mieszkania w połowie. Wynikało to z ustaleń poczynionych między samą powódką a pozwaną. O ile umowa użyczenia, zgodnie z art. 710 k.c., nie rodzi po stronie biorącego w użyczenie obowiązku odpłatności za korzystanie z rzeczy na rzecz dającego w użyczenie, o tyle nie zwalnia użyczającego z ponoszenia zwykłych kosztów związanych z utrzymaniem rzeczy, a to po myśli art. 713 k.c. Pozwana, w czasie, gdy strony łączył stosunek użyczenia, nie miała zatem obowiązku ponoszenia jakichkolwiek opłat za korzystanie z lokalu na rzecz powódki, ale nie zwolniło jej to z obowiązku ponoszenia kosztów eksploatacji lokalu, a więc kosztów z tytułu czynszu i opłat za media. Sąd ustalił przy tym, iż koszty, jakie miała ponosić pozwana z tego tytułu, miały stanowić połowę miesięcznych opłat, albowiem takie właśnie były ustalenia między stronami. Jakkolwiek pozwana przeczyła, jakoby kiedykolwiek umawiała się z matką na to, iż w połowie właśnie będzie partycypować w kosztach utrzymania lokalu, to jednak tym twierdzeniom pozwanej Sąd I instancji nie dał wiary, gdyż w trakcie wcześniej prowadzonego procesu eksmisyjnego prezentowała całkiem odmienne stanowisko, twierdząc, że takie opłaty i to nawet w wymiarze większym niż połowa, ponosi. Wskazuje na to protokół z jej przesłuchania w sprawie eksmisyjnej jak również i treść pisma procesowego z dnia 20.06.2011r., w którym pozwana sama przyznała, iż ponosi opłaty z tytułu korzystania z owego lokalu wskazując, iż jest to kwota około 400 zł miesięcznie. Z porównania uśrednionej sumy miesięcznych kosztów związanych z utrzymaniem przedmiotowego lokalu, która oscyluje wokół 600 zł (tj. 11 634, 07 zł tj. suma opłat objętych pozwem : 18 tj. ilość miesięcy objętych pozwem), z kwotą, którą wedle twierdzeń samej pozwanej w sprawie eksmisyjnej w czerwcu 2011r. miała ona właśnie ponosić, wynika, iż zgodnie z wolą pozwanej miała ona uczestniczyć w miesięcznych kosztach utrzymania lokalu w kwocie nie mniejszej niż ich połowa. Zatem, w okresie, kiedy pozwana korzystała z lokalu na zasadzie stosunku użyczenia, a który ustał z dniem 31.05.2011r., ciążył na niej obowiązek partycypowania w połowie kosztów utrzymania mieszkania, a co było wynikiem takich właśnie ustaleń stron. Wobec powyższego Sąd Rejonowy uznał, iż powódce należy się od pozwanej zwrot połowy poniesionych przez nią kosztów z tego tytułu za okres od 01.01.2011r. do dnia ustania owego stosunku użyczenia, tj. do 31.05.2011r., a to na podstawie przywołanego wcześniej art. 376 § 1 zd. 1 k.c. Z treści łączącej strony umowy użyczenia wynikało bowiem, iż pozwana ma ponosić połowę kosztów związanych z eksploatacją lokalu, a tym samym wobec poniesienia w tym czasie całości tych kosztów przez powódkę mogła ona zasadnie żądać zwrotu ich połowy od pozwanej. Co do pozostałego okresu, za który powódka również żądała zwrotu poniesionych kosztów z tytułu opłat czynszowych i eksploatacyjnych, to jest za okres od 01.06.2011r. do 30.06.2012r., Sąd uznał, iż również za tenże okres należy jej się od pozwanej zwrot połowy tych kosztów tyle, że na podstawie art. 376 § 1 zd. 2 k.c. Skoro w tym czasie pozwana zajmowała lokal pomimo braku stosunku umownego między stronami, a jedynie na tej podstawie, iż zostało wstrzymane wykonanie wyroku eksmisyjnego do czasu złożenia jej oferty umowy najmu lokalu socjalnego, toteż należało przyjąć, iż w istocie brak było ustaleń umownych między stronami odnośnie zasad korzystania z lokalu i odpłatności, a co z kolei oznacza, iż należy zastosować co do rozliczeń z tego tytułu art. 376 par. 1 k.c. zd. 2 per analogiam, tj. jeżeli nic innego nie wynika z treści łączącego strony stosunku, a zatem także jeżeli brak jest umowy między stronami, dłużnik, który świadczenie spełnił w całości, może żądać od współdłużnika solidarnego zwrotu w częściach równych, a zatem w sporze między stronami – zwrotu połowy. Sąd uznał natomiast za zasadne te zarzuty pozwanej, z których wynikało, że częściowo wywiązała się ona z ciążącego na niej, jako dłużniku solidarnym, zobowiązania z tytułu opłat generowanych przez przedmiotowy lokal mieszkalny, tj. w zakresie kwoty 472 zł. Powyższe zostało przez pozwaną udowodnione przedłożonymi wraz ze sprzeciwem od wyroku zaocznego dowodami wpłat uiszczanych przez pozwaną bezpośrednio na rzecz Gminy W. tytułem czynszu i mediów. Suma tych wpłat opiewała na kwotę 472 zł. Sąd dał tym dowodom w całości wiarę, a okoliczność tę uwzględnił przy ustalaniu wysokości należnej powódce kwoty z tytułu zwrotu połowy poniesionych przez nią opłat związanych z utrzymaniem przedmiotowego lokalu, odejmując ww. kwotą od sumy objętej żądaniem pozwu (5.817,03 zł – 472,00 zł = 5.345,03 zł). Wskazał też, że co prawda pozwana wpłacała na rzecz powódki kilkakrotnie drogą przekazów pocztowych jeszcze inne kwoty pieniężne - rzędu 40zł i 100zł, a których to kwot powódka nie podejmowała, to jednak okoliczność ta nie mogła wpłynąć na ostateczny rozmiar kwoty zasądzonej od pozwanej. Powódka, jako wierzyciel, nie miała prawa odmowy przyjęcia wymagalnego świadczenia, a skoro jednak z taką odmową pozwana się spotkała, to aby uwolnić się od odpowiedzialności, winna była przedmiot świadczenia złożyć do depozytu sądowego (art. 467 pkt 4 k.c.). Zwrot jako niepodjętych kwot z przekazów pocztowych nie zwalnia pozwanej z obowiązku ich zapłaty. W dalszym ciągu winna one te należności uregulować, tym bardziej, że środki pieniężne do niej wróciły. Okoliczność, iż wcześniej podjęła próbę uregulowania zobowiązania, nieudaną z winy powódki, może co najwyżej zwolnić pozwaną z obowiązku zapłaty odsetek, a co i tak w sprawie nie miało znaczenia, albowiem Sąd odsetki zasądził za okres dopiero po wytoczeniu powództwa. Sąd Rejonowy nie uwzględnił podnoszonego przez pozwaną zarzutu, jakoby kwota, której powódka domaga się od pozwanej, była zawyżona. W szczególności, stawki kwot wpłacanych przez powódkę tytułem czynszu i opłat eksploatacyjnych są kwotami odgórnie regulowanymi, niezależnie od woli powódki, zaś ich wysokość generowana była przez wszystkie zamieszkujące w przedmiotowym lokalu osoby, a zatem przez powódkę, pozwaną oraz dzieci pozwanej - dwóch synów. Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika przy tym, iż to powódka zajmuje w przedmiotowym lokalu najmniejsze pomieszczenie, a to przerobioną na cele użytkowe komórkę o powierzchni 6 metrów kwadratowych. Pozwana zajmuje największy znajdujący się w tym mieszkaniu pokój, którego powierzchnia jest 3 razy większa aniżeli pomieszczenie, które zajmuje powódka. Drugi pokój zajmują synowie pozwanej - B. i T. S.. W okresie, za który powódka dochodzi zapłaty, dzieci pozwanej były jeszcze małoletnie, wobec czego nie były zobowiązane do uiszczania opłat na rzecz Gminy W., po myśli art. 688 [1] k.c. Nadto, powódka stanowi rodzinę zastępczą dla synów pozwanej i ponosi koszty ich utrzymania, także związane z utrzymaniem lokalu, a które co do zasady winna ponosić pozwana, z tytułu ciążącego na niej obowiązku alimentacyjnego. Sąd podał też, że rozliczenie kosztów związanych z utrzymaniem lokalu, tak jak tego chciała pozwana, tj. stosownie do faktycznie zużytych przez poszczególne osoby mediów i proporcjonalnie do generowanych przez nie kosztów, np. związanych z korzystaniem w określonym zakresie z urządzeń elektrycznych, nie było możliwe z uwagi na treść przywołanej wcześniej regulacji, tj. art. 376 par. 1 zd. 1 i 2 k.c., która nakazuje dokonanie rozliczeń między stronami po połowie, a nie stosownie do stopnia zużycia mediów. Także z tych względów Sąd oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka dzielnicowego, gdyż okoliczność jaką miałyby wykazać, tzn. czy pozwana korzysta i z jakich urządzeń elektrycznych, była nieprzydatna w sporze, skoro rozliczeń między stronami Sąd dokonał bez potrzeby ustalenia faktycznie generowanych kosztów przez poszczególne osoby zajmujące lokal. Dodatkowo, Sąd nie uwzględnił również zarzutu pozwanej jakoby powódka winna była z roszczeniem o odszkodowanie na podstawie art. 18 ustawy z 21.06.20011r. o ochronie praw lokatorów(…) wystąpić do Gminy W. i tą drogą uzyskać zaspokojenie swego roszczenia. Regulacja art. 18 ust. 5 przywołanej regulacji ustawowej nie mogła mieć zastosowania, albowiem dotyczy ona odszkodowania, które należne jest właścicielowi lokalu, nie zaś jego najemcy. Powódka jest najemcą przedmiotowego lokalu mieszkalnego, zatem nie ma ona prawnej możliwości dochodzenia roszczeń w oparciu o przywołaną regulację w stosunku do gminy. Ostatecznie, Sąd, ustalając należną powódce od pozwanej kwotę z tytułu poniesionych przez powódkę kosztów związanych z utrzymaniem mieszkania za żądany pozwem okres, oparł się na przedstawionych przez powódkę dowodach wpłat, którym to dokumentom sąd w całości dał wiarę. Powódka owymi dokumentami udowodniła, iż rzeczywiście koszty we wskazanej w rachunkach wysokości poniosła. Dokonując analizy przedłożonych wraz pozwem rachunków ustalono, że powódka w istocie poniosła koszty przekraczające kwotę wskazywaną w pozwie - łącznie za okres od 01.01.2011r. do 30.06.2012r. poniosła opłaty z tytułu czynszu i mediów w kwocie 5.163,31zł, za gaz 586,45 zł, zaś z tytułu energii elektrycznej 6 270,89zł, choć z tego akurat tytułu żądała powódka kwoty 5 884,31zł. Łącznie żądała zatem powódka i mogła żądać – w świetle przedłożonych dowodów - 11.634,07 zł, z czego połowa to 5 817, 03 zł. Sąd pomniejszył tę kwotę o uregulowaną przez pozwaną kwotę 472 zł, a co oznaczało, iż ostatecznie na rzecz powódka pozostawała do zapłaty kwota 5 345,03 zł wobec czego orzeczono w punkcie I wyroku uchylając wyrok zaoczny ponad tę kwotę właśnie.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia w całości wniosła pozwana. Sądowi I instancji zarzuciła:

- naruszenie art. 367 § 1 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie do stanu faktycznego i naruszenie zasad współżycia społecznego;

- naruszenie art. 688 ¹ § 2 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie do stanu faktycznego;

- naruszenie art. 366 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie do stanu faktycznego;

- naruszenie art. 710 k.c. oraz art. 713 k.c. poprzez błędne ustalenia faktyczne.

Zarzuciła też pominięcie przez Sąd zgłaszanych przez siebie wniosków dowodowych i tym samym błędne ustalenie stanu faktycznego. Wskazała, że czynsz za lokal mieszkalny opłaca wyłącznie najemca, zaś osoby zamieszkujące z najemcą wnoszą opłaty właściwe dla tytułu prawnego, który uprawnia ich do korzystania z mieszkania. Podała, że do 30 czerwca 2011 r. zajmowała lokal powódki na podstawie umowy użyczenia i nie miała obowiązku uiszczania żadnych opłat, ewentualnie opłaty za zajmowaną część mieszkania.

Wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie powództwa, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o jej oddalenie w całości oraz o obciążenie pozwanej kosztami postępowania apelacyjnego. Podniosła, iż od czasu orzeczenia przez Sąd eksmisji pozwanej ze swojego lokalu zmuszona jest pokrywać w całości opłaty za lokal mieszkalny, w którym oprócz niej zamieszkuje pozwana i jej dwaj synowie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanej nie zasługiwała na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia, które Sąd II instancji przyjmuje za własne, co czyni zbędnym ich ponowne przytaczanie (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 sierpnia 2001 r., V CKN 348/00, LEX nr 52761, Prok.i Pr. 2002/6/40). Ustalenia te Sąd I instancji poparł wnikliwą analizą zebranych dowodów, których ocena odpowiada zasadom logiki i obejmuje wszystkie okoliczności sprawy. Sąd Rejonowy powołał także prawidłową, aczkolwiek wymagającą uzupełnienia, podstawę prawną wyroku, przytaczając w tym zakresie stosowne przepisy.

Sąd Okręgowy nie dostrzega naruszenia przepisów prawa materialnego, wskazanego przez pozwaną, które, niezależnie od zarzutów apelacyjnych, zobligowany byłby wziąć pod uwagę z urzędu.

Z zebranego przez Sąd Rejonowy materiału dowodowego wynika, że powódka jest najemcą lokalu mieszkalnego przy ul. (...) we W.. Wraz z powódką lokal zamieszkuje jej córka – pozwana S. H. oraz dwóch synów pozwanej, umieszczonych w rodzinie zastępczej u powódki, a w okresie objętym pozwem - małoletnich. Pozwana nie kwestionowała, że początkowo zajmowała lokal na podstawie umowy użyczenia, a następnie, po uprawomocnieniu się orzeczenia w przedmiocie eksmisji pozwanej ze spornego lokalu - bez tytułu prawnego.

Jak wynika z okoliczności niniejszej sprawy, powódka domagała się zwrotu połowy kwot uiszczonych na rzecz Gminy W. tytułem czynszu i mediów, na rzecz (...) S.A. oraz (...) sp. z o.o. w K..

Słuszne jest stanowisko Sądu Rejonowego, że prawną podstawę roszczenia powódki stanowią przepisy art. 376 § 1 k.c. w zw. z art. 688 ¹ k.c., z tym jednak zastrzeżeniem, że przepis art. 688 ¹ § 1 k.c. dotyczący solidarnej odpowiedzialności stale zamieszkujących z najemcą osób pełnoletnich za zapłatę czynszu i innych należnych opłat dotyczy jedynie opłat należnych wynajmującemu. A zatem, prawna argumentacja wydanego orzeczenia sporządzona przez Sąd Rejonowy, dotyczy niewątpliwie kwot uiszczonych tytułem czynszu i mediów na rzecz wynajmującego - Gminy W..

W tym zakresie, rozróżnienie sytuacji prawnej pozwanej na okres zamieszkiwania w lokalu na podstawie umowy użyczenia i po jej wypowiedzeniu - bez tytułu prawnego, dla zasadności roszczenia regresowego o zapłatę połowę czynszu i opłat na rzecz Gminy, nie ma znaczenia. Co do zasady bowiem przepis art. 688 ¹ § 1 k.c. nie uzależnia odpowiedzialności pełnoletnich osób zamieszkujących stale z najemcą za zapłatę czynszu i innych należnych opłat od tytułu prawnego do lokalu tychże osób. Znajduje on zastosowanie w sytuacji, gdy osoby zamieszkujące wraz z najemcą zajmują go na podstawie np. stosunku obligacyjnego, jak również, gdy zajmują go bez żadnego tytułu prawnego. Z literalnego brzmienia powołanego przepisu wynika bowiem, że jedyną przesłanką wskazanej odpowiedzialności pełnoletnich osób zajmujących lokal jest zamieszkiwanie wraz z najemcą. Podmiotami zatem solidarnej odpowiedzialności są najemca lokalu mieszkalnego i stale zamieszkujące z nim osoby pełnoletnie, które, wbrew temu co twierdzi pozwana, nie muszą być stroną stosunku najmu. Solidarna odpowiedzialność osób wskazanych w art. 688 ¹ § 1 k.c. jest oparta na uregulowaniu art. 366 i 370 k.c. (K. Pietrzykowski (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. II, 2005, s. 441; także tezy do art. 366, 370 i 691). Wynajmujący lub inny wierzyciel z tytułu opłat związanych z lokalem (art. 9 ust. 5 i art. 19c ust. 1 w zw. z art. 19e u.o.p.l.) może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie (najemcy i stale zamieszkujących z nim osób pełnoletnich), od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia z długu pozostałych (art. 366 § 1 k.c.).

Natomiast, jak słusznie podał Sąd I instancji, dopiero treść istniejącego między współdłużnikami stosunku prawnego rozstrzyga o tym, czy i w jakich częściach współdłużnik może żądać zwrotu spełnionego świadczenia, co do którego dłużnicy byli zobowiązani solidarnie (art. 376 § 1 k.c.). Jeżeli z treści tego stosunku nie wynika nic innego, dłużnik, który świadczenie spełnił, może żądać zwrotu w częściach równych.

Nie ma racji pozwana twierdząc, że w okresie zamieszkiwania na podstawie umowy użyczenia, nie była zobligowania co do zasady do ponoszenia opłat mieszkaniowych, gdyż umowa użyczenia jest umową nieodpłatną. Zgadzając się z pozwaną w kwestii tego, że umowa użyczenia nie rodzi po stronie biorącego w używanie obowiązku odpłatności za korzystanie z rzeczy na rzecz użyczającego (art. 710 k.c.), nie można zgodzić się ze stanowiskiem, że biorący do używania w ogóle nie pokrywa żadnych kosztów. Jest on, z mocy art. 713 k.c. zobowiązany do ponoszenia zwykłych kosztów związanych z utrzymaniem rzeczy. Przez pojęcie zwykłych kosztów utrzymania rozumieć należy wydatki i nakłady konieczne pozwalające utrzymać substancję rzeczy w zakresie sprzed zawarcia umowy. Będą to niewątpliwie szeroko pojęte opłaty mieszkaniowe, odrębne od samego wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy (czynszu).

A zatem, pozwana, w czasie, gdy strony łączył stosunek użyczenia, nie miała obowiązku ponoszenia jakichkolwiek opłat za korzystanie z lokalu na rzecz powódki, ale nie zwalniało jej to z obowiązku ponoszenia kosztów eksploatacji lokalu, a więc kosztów z tytułu czynszu i opłat za media. Korzystanie z lokalu mieszkalnego, który jest przedmiotem prawa najmu, obwarowane jest koniecznością uiszczania czynszu na rzecz wynajmującego, który stanowi zwykły koszt utrzymania lokalu mieszkalnego. Podobnie, korzystanie z mieszkania pociąga za sobą konieczność uiszczania opłat za zużyte media, co jest oczywiste.

Jak wynika z okoliczności sprawy, pozwana miała świadomość ciążących na niej obowiązków w ww. zakresie. Już bowiem w sprzeciwie od wyroku zaocznego przyznała, że jako biorąca do używania, obciążona jest tylko zwykłymi kosztami utrzymania rzeczy czyli wydatkami i nakładami pozwalającymi zachować rzecz w stanie niepogorszonym, utrwalającym jej właściwości i przeznaczenie. Co więcej – jak ustalił Sąd Rejonowy, w czasie zamieszkiwania pozwanej w spornym lokalu na podstawie umowy użyczenia, strony porozumiały się, że pozwana będzie pokrywać połowę opłat mieszkaniowych. Świadomość pozwanej o konieczności partycypowania w kosztach utrzymania mieszkania wyrażała się również choćby w przekazywanych przez nią powódce okazjonalnie kwotach oraz wpłatach dokonywanych na rzecz Gminy W.. Stanowisko pozwanej, negujące konieczność pokrywania kosztów związanych ze zwykłymi kosztami utrzymania mieszkania, zasługiwałoby na uwzględnienie jedynie w przypadku, gdy powódka dochodziła od pozwanej opłat za samo umożliwienie pozwanej korzystania z lokalu mieszkalnego.

Powoływanie się zatem przez pozwaną na bezzasadność powództwa z uwagi na nieodpłatny charakter umowy użyczenia, na podstawie której zajmowała wynajmowany przez powódkę od Gminy W. lokal mieszkalny, jest bezzasadne.

Całkowicie chybiony był też wywód pozwanej w zakresie braku podstaw do uiszczania odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu. Pozwana wskazywała, że skoro zajmowała lokal mieszkalny na podstawie umowy użyczenia i nie ponosiła z tego tytułu żadnych kosztów, zaś wysokość odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu winna być tożsama z wysokością opłat za zajmowanie lokalu na podstawie przysługującego uprzednio tytułu prawnego do lokalu, to brak jest podstaw do zapłaty odszkodowania.

Jak wskazano już powyżej, podstawą odpowiedzialności w tym zakresie jest przepis art. 688 ¹ § 1 k.c. i wszelkie, wywody mające wyłączyć obowiązek ponoszenia kosztów zajmowania lokalu mieszkalnego przez osoby zamieszkujące wraz z najemcą nie zasługują na uwzględnienie, jako pozbawione podstaw prawnych.

Bez znaczenia jest też powoływana przez pozwaną okoliczność, że jej synowie (a wnukowie powódki) są pod opieką powódki, zaś MOPS wypłaca powódce z tego tytułu kwotę 1.300 zł miesięcznie. W okresie objętym pozwem wnukowie powódki nie byli pełnoletni, zatem nie ciążył na nich obowiązek partycypowania w kosztach utrzymania mieszkania, zaś świadczenie z MOPS, jak też alimenty płacone na synów przez pozwaną, nie mogły stanowić o wyłączeniu obowiązku pozwanej uczestniczenia w kosztach utrzymania lokalu mieszkalnego.

Z treści art. 688 ¹ § 1 k.c. wynika, że zobowiązanie powódki i pozwanej wobec Gminy W. ma charakter solidarny. Powódka i pozwana były zatem współdłużniczkami Gminy W. z tytułu opłat należnych tej osobie prawnej, wynikających z faktu zajmowania lokalu mieszkalnego. Skoro zobowiązanie względem Gminy W. spełniła w całości wyłącznie powódka, przedmiotowe powództwo w zakresie opłat czynszowych należało uznać za zasadne. Jako że treść istniejącego pomiędzy powódką a pozwaną stosunku prawnego nie rozstrzygała o tym, czy i w jaki sposób powódka mogła żądać od pozwanej zwrotu spełnionego świadczenia na rzecz Gminy W., powódka mogła żądać zwrotu w części odpowiadającej obowiązkowi powódki tj. w częściach równych. Skoro zaś współdłużnikami Gminy W. były dwie osoby, tj. powódka i pozwana, powódka mogła domagać się od pozwanej zwrotu połowy spełnionego przez nią świadczenia na rzecz Gminy W. – na podstawie przepisu art. 376 § 1 k.c. A zatem – prawna argumentacja Sądu Rejonowego w tym zakresie jest ze wszech miar prawidłowa.

Oprócz domagania się przez powódkę zwrotu połowy kwot uiszczonych na rzecz wynajmującego Gminy W. tytułem czynszu i mediów (5.163,31 zł), powódka żądała zwrotu połowy kwot uiszczonych na rzecz (...) S.A. tytułem opłat za zużycie gazu (586,45 zł) oraz na rzecz (...) sp. z o.o. w K. tytułem opłat za dostawę energii elektrycznej (5.884,31 zł).

W myśl art. 9 ust. 5 u.o.p.l. wynajmujący oprócz czynszu może pobierać jedynie opłaty niezależne od właściciela. Opłaty niezależne od właściciela mogą być pobierane przez właściciela tylko w wypadkach, gdy korzystający z lokalu nie ma zawartej umowy bezpośrednio z dostawcą mediów lub dostawcą usług (art. 9 ust. 6 u.o.p.l.). Opłaty niezależne od właściciela, zdefiniowane w art. 2 ust. 1 pkt 8 u.o.p.l., są to opłaty za dostawy do lokalu energii, gazu, wody oraz odbiór ścieków, odpadów i nieczystości ciekłych. Są to opłaty, co wynika także z ich nazwy, na których wysokość właściciel nie ma wpływu.

Skoro część roszczenia dotyczyła opłat nie należnych wynajmującemu, lecz innym podmiotom – dostawcom mediów (jako że wynajmujący, jak wynika z potwierdzeń wpłat za energię elektryczną i gaz, nie pobiera tych opłat), to podstawy prawnej należy poszukiwać w innych przepisach. Podstawą roszczenia powódki w tym zakresie nie będą przepisy art. 225 k.c. w zw. z art. 224 § 2 k.c., w zw. z art. 690 k.c. Zgodnie z tymi przepisami, właściciel (w niniejszej sprawie najemca) może domagać się od posiadacza w złej wierze wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy. Samoistny posiadacz lokalu w złej wierze, jak również samoistny posiadacz lokalu w dobrej wierze, który dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie tego lokalu, jest zobowiązany do wynagrodzenia najemcy za korzystanie z tego lokalu (art. 224–225 k.c.). Roszczenia z przytoczonych wyżej podstaw mogą być dochodzone nie tylko przeciwko byłym najemcom, lecz również przeciwko innym posiadaczom bez tytułu prawnego.

Treść ww. przepisów wskazuje, że mogą one być podstawą roszczeń najemców przeciwko bezprawnym posiadaczom lokali o wynagrodzenie za korzystanie z nich. Roszczenie powódki nie dotyczy jednak wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, a zwrotu opłat uiszczonych za prąd i gaz w lokalu zajmowanym przez obie strony.

W okresie, kiedy powódkę z pozwaną łączył stosunek prawny użyczenia, podstawę do żądania połowy tych opłat stanowiła ustna umowa łącząca strony, na podstawie której pozwana zobowiązała się do pokrywania ½ opłat mieszkaniowych, oraz ostatecznie, w braku takiej umowy - art. 713 k.c. Natomiast w okresie po 31.05.2011r. do roszczenia powódki w tym zakresie znajdą zastosowanie przepisy art. 405 i n. k.c. Mieszkając w lokalu, którego powódka jest najemcą bez tytułu prawnego i nie płacąc za media, pozwana zaoszczędziła kwotę, którą wydatkowałaby mieszkając w innym lokalu, czym wzbogaciła się kosztem powódki. Jak wynika z materiału dowodowego, powódka uregulowała należności dochodzone pozwem za dostawę mediów.

Zgodnie z art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Wzbogacenie oznacza albo zwiększenie aktywów, albo zmniejszenie pasywów wzbogaconego. Zmniejszenie pasywów wzbogaconego to zaoszczędzenie przez niego wydatków, czyli uniknięcie przez niego pomniejszenia własnego majątku. Z taką sytuacją mamy do czynienia w niniejszej sprawie.

Na podstawie domniemania faktycznego Sąd Okręgowy przyjął, że skoro pozwana korzystała z lokalu, co przyznała, korzystała też z mediów. Ponownego przywołania wymagają w tym miejscu ustalenia poczynione przez Sąd Rejonowy w sprawie o eksmisję pozwanej z lokalu wynajmowanego od Gminy W. przez powódkę w zakresie okazjonalnego przekazywania przez nią kwot pieniężnych za korzystanie z lokalu na rzecz powódki i Gminy W.. Okoliczność ta pozostaje w sprzeczności z twierdzeniem pozwanej o braku zużycia mediów, bądź o ograniczonym do nich dostępie, co mogłoby mieć wpływ na zasadność wysokości roszczenia powódki. Twierdzenia, że w okresie objętym pozwem pozwana nie korzystała z mediów są zatem niewiarygodne w świetle tego, że w sprawie eksmisyjnej twierdziła, że płaci ½ opłat, więc potwierdziła, że korzysta również z mediów i w zakresie kwoty 400 zł z kwoty 600 zł tj. w 2/3. W tym zakresie pozwana czuła się w obowiązku ich pokrywania. Ponadto, trzykrotnie wysłała do powódki opłaty za czynsz i media.

Słusznie wskazał Sąd Rejonowy, że umieszczenie dzieci w rodzinie zastępczej u powódki nie zwalniał pozwanej z obowiązku alimentacyjnego, a zatem powódka, płacąc za media, winna płacić w ¾ części, również za dzieci. Wprawdzie pozwana broniła się tym, że płaci alimenty na dzieci, a płacąc za nie koszty mieszkania płaci podwójnie - nie wskazała jednak ani orzeczeń alimentacyjnych, ani kwot zasądzonych na rzecz dzieci, co uniemożliwiało Sądowi Rejonowemu i również Okręgowemu zbadanie, czy sąd rodzinny, badając potrzeby dzieci wziął pod uwagę opłaty za mieszkanie. Tym samym, pozwana nie wykazała tych okoliczności (art. 6 k.c.). Twierdzenie zaś, że pozwana nie korzysta ani z mediów, ani z kuchni i łazienki jest nie tylko niezgodne z zeznaniami powódki, ale również z zasadami doświadczenia życiowego. Zdaniem Sądu Odwoławczego, skoro pozwana opłaty za media pozwana winna była płacić za siebie i dzieci, a więc w ¾, a powódka żąda w niniejszym procesie jedynie ½ tych opłat, to żądanie powódki jest uzasadnione.

Nie można zgodzić się z twierdzeniem powódki, że nie zajmuje lokalu bez tytułu prawnego, skoro na podstawie orzeczenia sądowego oczekuje na lokal socjalny. Wypowiedzenie użyczenia, a następnie uzyskanie przez powódkę prawomocnego orzeczenia eksmisji wobec pozwanej spowodowało skutek taki, że pozwana nie ma żadnego tytułu prawnego łączącego ją z powódką, do zajmowania lokalu. Natomiast nie jest prawdą, choć nie ma to w istocie większego znaczenia, że powódka nie uzyskała zgody Gminy W. jako wynajmującego na zamieszkiwanie pozwanej – zgoda ta wynika wprost z § 3 łączącej powódkę z Gminą umowy najmu z dnia 1.04.1995r.

Sąd Odwoławczy nie znalazł również podstaw do stosowania w sprawie wobec pozwanej dobrodziejstwa regulacji art. 5 k.c., zgodnie z którym nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Podkreślenia wymaga, iż z przewidzianej powołanym przepisem art. 5 k.c. ochrony może korzystać tylko ten, kto sam zasad powyższych nie lekceważy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 1976r. I PRN 52/75, OSPiKA z 1977r. z. 3, poz. 47). Tymczasem, okoliczności sprawy nie potwierdzają podniesionego w apelacji zarzutu, jakoby żądanie pozwu było niezgodne z zasadami współżycia społecznego, czy też zmierzało do obejścia prawa. Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, iż powódka zajmuje w przedmiotowym lokalu najmniejsze pomieszczenie (komórkę o pow. 6 m2), zaś pozwana - największy pokój ok. 18 m2. Drugi pokój zajmują synowie pozwanej - B. i T. S.. W okresie, za który powódka dochodzi zapłaty, dzieci pozwanej były jeszcze małoletnie, wobec czego nie były zobowiązane do uiszczania opłat. Powódka stanowi rodzinę zastępczą dla synów pozwanej, a więc sprawuje bieżącą pieczę nad dziećmi pozwanej, wychowuje je i ponosi koszty ich utrzymania, także związane z utrzymaniem lokalu, a które - co do zasady - winna ponosić pozwana, z tytułu ciążącego na niej obowiązku alimentacyjnego. Jak sama pozwana przyznała, powódka w celu utrzymania dzieci występuje z wnioskami o dofinansowanie do MOPS, co uzasadnia tezę, że dochody powódki wraz z alimentami nie wystarczają na utrzymanie dzieci.

Uwzględniając powyższe, zważyć należy, iż brak jest podstaw do stosowania w sprawie, w stosunku do pozwanej art. 5 k.c.

Mając powyższe na uwadze Sąd odwoławczy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację pozwanej jako bezzasadną, o czym orzeczono jak w sentencji.