Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 października 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 października 2012 r. w Lublinie

sprawy J. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału
w L.

od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie

z dnia 13 czerwca 2012 r. sygn. akt VII U 61/12

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 826/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 25 stycznia 2010 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych - Oddział w L. przyznał J. M. emeryturę od dnia 21 marca 2008 r.

W odwołaniu od powyższej decyzji J. M. kwestionował przyjęty wskaźnik podstawy wymiaru emerytury, przelicznik zastosowany do okresu pracy od 22 grudnia 1982 r. do 30 czerwca 1990 r. oraz wysokość kwoty składki potrąconej na ubezpieczenie zdrowotne.

Wyrokiem z dnia 28 lutego 2011 r. Sąd Okręgowy w Lublinie w pkt. I zmienił zaskarżoną decyzję i zobowiązał ZUS do przeliczenia podstawy wymiaru emerytury J. M. przyjmując wynagrodzenie uzyskane w Szkole Podstawowej nr (...) im. XX-lecia PRL w L. w okresie od 1 stycznia 1972 r. do 31 sierpnia 1972 r. w kwocie 16 808 zł i w technikum i (...) Szkole (...) w L. w okresie od 1 września 1972 r. do 31 grudnia 1972 r. w kwocie 9 028 zł oraz wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wynoszący 140,96 %; w pkt II oddalił odwołanie w pozostałej części.

Wyrok powyższy, w części dotyczącej pkt. II, zaskarżył apelacją J. M., zarzucając naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 21 ust. 1 pkt 1) oraz art. 52 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i zobowiązanie ZUS do przeliczenia podstawy wymiaru emerytury przy przyjęciu wskaźnika z podstawy wymiaru renty na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 1 wskazanej ustawy oraz przy zastosowaniu przelicznika 1,5 za lata pracy górniczej, które zostały uznane przez Sąd Okręgowy w Lublinie wyrokiem z dnia 27 listopada 2009 r. sygn. akt VIII U 220/09 za wykonywane stale pod ziemią i w pełnym wymiarze czasu pracy na podstawie art. 52 ust. 1 pkt 1 wskazanej ustawy.

Sąd Apelacyjny w Lublinie wyrokiem z dnia 30 czerwca 2011 r. uchylił zaskarżony wyrok w punkcie II i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu Sąd Apelacyjny wskazał, iż Sąd Okręgowy winien ustalić, czy przyjęcie podstawy wymiaru świadczenia z renty będzie korzystniejsze dla wnioskodawcy, a ponadto wziąć pod uwagę zasadność zastosowania art. 52 ustawy o FUS.

Na skutek ponownego rozpoznania sprawy Sąd Okręgowy w Lublinie wyrokiem z dnia 13 czerwca 2012 r. zmienił zaskarżoną decyzję i zobowiązał organ rentowy do obliczenia J. M. wysokości emerytury z uwzględnieniem przelicznika 1, 5 za każdy rok pracy od 20 grudnia 1982 roku do 30 czerwca 1990 r. Wyrok ten Sąd pierwszej instancji oparł na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

J. M., urodzony w dniu (...), od dnia 1 grudnia 1993 r. do 30 września 2001 r. uprawniony był do renty. Do ustalenia podstawy jej wymiaru przyjęto wynagrodzenie stanowiące podstawę wymiaru składek z 5 lat kalendarzowych, tj. od 1 stycznia 1982 r. do 31 grudnia 1986 r. i wskaźnik wysokości podstawy wymiaru 200,64 %. W dniu 7 września 2006 r. ubezpieczony wystąpił z wnioskiem do ZUS o ustalenie prawa do emerytury. Decyzją z dnia 6 października 2006 r. organ rentowy odmówił ustalenia prawa do emerytury. Postanowieniem Sądu Okręgowego z dnia 1 lutego 2007 r. umorzono postępowanie, a wniosek o prawo do emerytury przekazano do rozpoznania organowi rentowemu. W dniu 25 listopada 2008 r. organ rentowy ponownie wydał decyzję odmowną. Wyrokiem z dnia 27 listopada 2009 r. w sprawie sygn. akt VIII U 220/09 Sąd Okręgowy zmienił tę decyzję i ustalił J. M. prawo do emerytury od dnia 21 marca 2008 r., jednocześnie ustalił, że w okresie od 20 grudnia 1982 r. do 30 czerwca 1990 r. wnioskodawca wykonywał pracę górniczą stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Powyższy wyrok jest prawomocny.

Skarżona obecnie decyzja ZUS z dnia 25 stycznia 2010 r. została wydana w wykonaniu wskazanego wyżej prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego.

Badając zasadność tej decyzji Sąd Okręgowy zobowiązał organ rentowy do wykonania symulacji przewidywanej wysokości emerytury w oparciu o podstawę wymiaru renty po myśli art. 21 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Ostatecznie J. M. sprecyzował swoje żądanie w ten sposób, że zaniechał popierania odwołania w części dotyczącej ustalenia wysokości emerytury na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 1 powołanej ustawy, a domagał się jedynie zastosowania przelicznika za pracę górniczą w okresie od 20 grudnia 1982 r. do 30 czerwca 1990 r., wskazanego w art. 52 ustawy o FUS.

Badając tę kwestię Sąd Okręgowy podniósł, że jest związany w niniejszym postępowaniu ustaleniami będącymi podstawą prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia 27 listopada 2009 r., sygn. akt VIII U 220/09, iż w okresie od 20 grudnia 1982 r. do 30 czerwca 1990 r. J. M. wykonywał pracę górniczą stale i pełnym wymiarze czasu pracy. Konsekwencją tych ustaleń była ocena Sądu Okręgowego, że wnioskodawca spełnia przesłanki obliczenia wysokości emerytury zgodnie z art. 52 ustawy emerytalnej, tj. z uwzględnieniem przelicznika półtorakrotnego za każdy rok pracy górniczej od dnia 20 grudnia 1982 r. do dnia 30 czerwca 1990 r. Mając to na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie przywołanych przepisów oraz art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

Apelację od tego wyroku wywiódł organ rentowy i zaskarżając to rozstrzygnięcie w całości domagał się jego zmiany i oddalenia odwołania. Apelujący zarzucił naruszenie prawa materialnego przez niewłaściwe zastosowanie art. 52 ust. l pkt 1 ustawy emerytalnej; a ponadto sprzeczność ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez przyjęcie, że wnioskodawca udowodnił 5 - letni okres pracy górniczej pod ziemią wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. W uzasadnieniu autor apelacji podniósł, że wnioskodawca nie przedłożył wykazu, z którego wynikałoby, że w spornym okresie dokonywał 22 zjazdów do pracy pod ziemią miesięcznie i nie udowodnił takiej ilości dniówek pracy pod ziemią. Sąd pierwszej instancji niezasadnie oparł się w tym zakresie na prawomocnym wyroku Sądu Okręgowego z dnia 27 listopada 2009 r., uznając iż jest nim związany. Przywołany wyrok dotyczył rozstrzygnięcia prawa do emerytury a nie jej wysokości. Argumentacji takiej nie podniósł też Sąd Apelacyjny w wyroku z dnia 30 czerwca 2011 r., który zalecił Sądowi Okręgowemu „wzięcie pod uwagę” zasadności zastosowania art. 52 ustawy emerytalnej. Bez przeprowadzonego postępowania dowodowego ustalającego ilość zjazdów pod ziemię nie można, w ocenie apelującego przyjąć, że wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę górniczą pod ziemią. Ustalenie wysokości emerytury niegórniczej wnioskodawcy, przy przyjęciu przelicznika 1,5 za każdy rok pracy, jest niezasadne i powoduje naruszenie wyżej powołanych przepisów prawa materialnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie ma uzasadnionych podstaw i z tych względów podlega oddaleniu. Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń i wydał trafne odpowiadające prawu rozstrzygnięcie. Sąd Apelacyjny akceptuje zarówno ustalenia faktyczne jak i rozważania prawne, poczynione przez ten Sąd, zatem nie zachodzi konieczność ich powtarzania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 października 1998 r. II CUN 423/97 OSNC Nr 3 z 1999 r., poz. 60).

Apelujący kwestionuje zastosowanie przewidzianego w art. 52 ust. 1 ustawy emerytalnej przelicznika do okresu pracy J. M. od 20 grudnia 1982r. do 30 czerwca 1990 r. w Przedsiębiorstwie (...) w Ł., z uwagi na nieprzedstawienie przez ubezpieczonego dowodów świadczących o wykonywaniu przez co najmniej 5 lat pracy górniczej stale i w pełnym wymiarze obowiązującego wnioskodawcę czasu.

Sąd pierwszej instancji badając sporną kwestię oparł się na ustaleniach będących podstawą prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia 27 listopada 2009 r. zapadłego w sprawie o sygn. VIII U 220/09, gdzie ustalono, że J. M. w okresie od dnia 20 grudnia 1982 r. do dnia 30 czerwca 1990 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę górniczą pod ziemią. Sąd Okręgowy orzekający na gruncie niniejszej sprawy uznał, że jest związany powyższymi ustaleniami, co skutkowało przyjęciem, że ubezpieczony legitymuje się wymaganym pięcioletnim okresem pracy górniczej pod ziemią, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze obowiązującego go czasu. W konsekwencji uznał, że zachodzą podstawy zastosowania do tego okresu preferencyjnego przelicznika przewidzianego powołanym ostatnio przepisie ustawy emerytalnej.

W ocenie Sądu drugiej instancji powyższe stanowisko Sądu Okręgowego jest prawidłowe. Niewątpliwie praca wykonywana przez J. M. w od 20 grudnia 1982r. do 30 czerwca 1990 r. w Przedsiębiorstwie (...) w Ł. na stanowisku starszego inspektora do spraw energetycznych i gospodarki smarowniczej pod ziemią, uznana została przez Sąd Okręgowy w Lublinie w prawomocnie zakończonej sprawie o sygn. VIII U 220/09, za pracę górniczą, wymienioną w art. 36 ust. 1 pkt 5 ustawy emerytalnej. Sąd orzekający w sprawie VIII U 220/09 stwierdził ponadto, że praca ta była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Skutek materialny wyroku wydanego w przywołanej sprawie przejawia się w tym, że rozstrzygnięcie zawarte w prawomocnym orzeczeniu (rzecz osądzona) stwarza stan prawny taki, jaki z niego wynika. Sądy rozpoznające między tymi samymi stronami nowy spór muszą przyjmować, że dana kwestia prawna kształtuje się tak, jak przyjęto to w prawomocnym, wcześniejszym wyroku, a więc ostatecznym rezultacie procesu uwzględniającym stan rzeczy na datę zamknięcia rozprawy.

Argumentacja apelującego, że prawomocny wyrok dotyczył ustalenia prawa do emerytury, a nie wysokości świadczenia, nie jest trafna. Sentencja prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego rozstrzygała o prawie do emerytury, niemniej jednak ze względu na ogólność tego rozstrzygnięcia, doniosłość przy ustalaniu zakresu mocy wiążącej prawomocnego orzeczenia, czyli granic prawomocności materialnej orzeczenia, mają zawarte w uzasadnieniu tego orzeczenia motywy rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2007 r., II CSK 452/06, OSNC-ZD 2008A, poz. 20). Niewątpliwie podstawą przyznania wnioskodawcy emerytury w sprawie o sygn. VIII U 220/09 była między innymi ocena Sądu Okręgowego, iż w okresie od 20 grudnia 1982 r. do 30 czerwca 1990 r. J. M., będąc zatrudnionym w Przedsiębiorstwie (...) w Ł. na stanowisku starszego inspektora do spraw energetycznych i gospodarki smarowniczej pod ziemią, wykonywał pracę górniczą pod ziemią stale i pełnym wymiarze czasu pracy. Powyższa ocena Sądu posiada na gruncie niniejszej sprawy charakter prejudycjalny i w istocie przesądza o uwzględnieniu żądania wnioskodawcy. Okoliczność, że J. M. legitymuje się co najmniej pięcioletnim okresem pracy górniczej pod ziemią, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu, oznacza bowiem możliwość zastosowania do spornego okresu pracy preferencyjnego przelicznika przewidzianego w art. 52 ust. 1 ustawy emerytalnej, czego ubezpieczony domagał się na gruncie tej sprawy.

Przesądzenie we wcześniejszym wyroku kwestii o charakterze prejudycjalnym oznacza, że w procesie późniejszym ta kwestia nie może być już w ogóle badana. Zachodzi tu ograniczenie dowodzenia faktów objętych prejudycjalnym orzeczeniem (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lipca 2002 r., V CKN 1110/00, Lex nr 74492). Sąd Okręgowy rozpoznający niniejszą sprawę jest zatem związany na podstawie art. 365 § 1 k.p.c. prawomocnym wyrokiem, a że ubezpieczony nie przedłożył żadnych nowych dowodów, które nie byłyby brane pod uwagę w zakończonym prawomocnie postepowaniu, nie było podstaw do ponowienia postępowania w tym zakresie. Przyjmując, że J. M. w okresie od 20 grudnia 1982r. do 30 czerwca 1990 r. wykonywał pracę górniczą, uprawniającą do zastosowania przelicznika 1,5 za każdy rok takiej pracy przy obliczaniu wysokości emerytury, Sąd pierwszej instancji nie naruszył zatem żadnego z przepisów procesowych, przez co podniesiony w apelacji zarzut sprzeczności ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego okazał się bezprzedmiotowy.

Na marginesie zauważyć należy, że nietrafny jest argument apelującego, iż ubezpieczony w celu udowodnienia pracy górniczej w pełnym wymiarze czasu winien przedłożyć wykaz, z którego wynikałoby, że w spornym okresie dokonywał 22 zjazdów do pracy pod ziemią miesięcznie. Artykuł 50 c ust. 1 pkt 5 ustawy emerytalnej określający zakres pojęcia „praca górnicza” nie wymaga, aby praca wykonywana na wymienionych w nim stanowiskach mogła zostać uznana za pracę górniczą jedynie wówczas, gdy była związana z określoną liczbą dniówek roboczych przepracowanych pod ziemią. Jednocześnie w judykaturze wielokrotnie podkreśla się, że ustawodawca nie wskazał bezpośrednio, kiedy należy uważać, że praca jest wykonywana pod ziemią „stale”, nie definiuje jej, ani nie upoważnia do wydania rozporządzenia ustalającego zasady ewidencjonowania tej pracy”. Praca pod ziemią wykonywana „stale”, to praca, która z natury rzeczy może być wykonywana tylko pod ziemią a o tym, czy praca jest wykonywana pod ziemią decyduje rodzaj i charakter pracy wynikający ze stanowiska uzgodnionego w umowie o pracę, a już w szczególności bez konieczności wykazania co najmniej połowy takich dniówek. O uznaniu, że konkretna osoba wykonywała pracę górniczą wymienioną w w/w artykule decydować winien wyłącznie rodzaj stanowiska zajmowanego przez tę osobę. Zatem jeśli stanowisko to „mieści się w kategorii dozoru ruchu oraz kierownictwa ruchu i jest związane z koniecznością jakichkolwiek zjazdów pod ziemię, to praca na nim wykonywana musi być uznana za pracę górniczą bez konieczności wykazania określonej ilości dniówek roboczych przepracowanych pod ziemią (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 sierpnia 2007 r., II UZP 3/07, OSNP 2007 r., Nr 23-24, poz. 355; wyrok Sądu Apelacyjny w Poznaniu z dnia 15 lutego 2007 r., III AUa 1219/05, LEX nr 298725; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 8 sierpnia 2002 r., I AUa 2630/01, Biul. SAKa 2003/4/51).

Nietrafny okazał się zarzut naruszenia prawa materialnego, to jest art. 52 ust. 1 ustawy emerytalnej. Zgodnie z powyższym przepisem przy ustalaniu wysokości emerytur innych, niż określone w art. 51, stosuje się następujące przeliczniki: 1/ 1,5 za każdy rok pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy 2/ 1,8 za każdy rok pracy górniczej wykonywanej pod ziemią, o której mowa w art. 50d ust. 1, pod warunkiem wykonywania takiej pracy co najmniej przez 5 lat, z zastrzeżeniem ust. 2. (ust. 1). Przy ustalaniu wysokości emerytur łączny okres pracy obliczony z zastosowaniem przeliczników, o których mowa w ust. 1, uwzględnia się w wymiarze nie dłuższym niż 40 lat (ust. 2).

Nie budzi wątpliwości Sądu Apelacyjnego, że stan faktyczny tej sprawy uzasadniał zastosowanie przelicznika 1,5 za każdy rok pracy J. M. w okresie od 20 grudnia 1982r. do 30 czerwca 1990 r. w Przedsiębiorstwie (...) w Ł., ponieważ w sprawie o sygn. akt VIII U 220/09 przesądzona została kwestia, iż we wskazanym okresie ubezpieczony wykonywał pracę górniczą, wykonywaną stale i w pełnym wymiarze czasu, a zatem legitymował się co najmniej 5 – letnim stażem, o którym mowa w powołanym przepisie.

Wbrew kolejnym wywodom apelacji, Sąd Okręgowy przyjmując do spornych okresów zatrudnienia przelicznik wymieniony w art. 52 ust. 1 ustawy emerytalnej, prawidłowo zinterpretował wytyczne Sądu Apelacyjnego zawarte w wyroku z dnia 30 czerwca 2011 r., sygn. akt III AUa 495/11. Przypomnieć należy, że w uzasadnieniu wyroku sąd odwoławczy jednoznacznie wskazał, że nie istnieją żadne przeszkody ku temu, by przy przeliczaniu podstawy wymiaru emerytury wnioskodawcy zastosować przepis art. 52 ustawy o FUS. Sąd ten stwierdził ponadto, iż Sąd Okręgowy w niniejszej sprawie jest związany ustaleniami poczynionymi w sprawie o sygn. VIII U 220/09 (uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 30 czerwca 2011r., sygn. akt III AUa 495/11- k.105 a.s.).

Reasumując, rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji Sąd Apelacyjny uznał za trafne i w konsekwencji oddalił apelację pozwanego, orzekając w myśl art. 385 k.p.c.