Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 września 2014 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie Wydz. IX Gospodarczy w składzie:

sędzia SO Dariusz Pawłyszcze

protokólant st. sekr. sąd. Aleksander Powroźnik

po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym w Krakowie 18 września 2014r. sprawy z

powództwa (...) Sp. z o.o. w K. przeciwko (...)Spółka z

ograniczoną odpowiedzialnością S.K.A. w K. o uznanie za bezskuteczną wobec

powoda umowy z 15 kwietnia 2010r. przenoszącej użytkowanie wieczyste działki nr (...)

obrębu 6 jednostki ewidencyjnej N. H.

I oddala powództwo;

II zasądza od powódki na rzecz pozwanej koszty postępowania 14.417 (czternaście tysięcy czterysta siedemnaście) zł.

UZASADNIENIE

Sygn. IX. GC. 1102/13

Powodowy wierzyciel spółki (...) S.A. (oznaczanej dalej jako dłużnik) wniósł na podstawie art. 527 K.c. o uznanie za bezskuteczną wobec siebie umowy z 15 kwietnia 2010r., którą dłużnik przeniósł na pozwaną osobę trzecią prawo użytkowania wieczystego działki nr (...).

W odpowiedzi na pozew [k.260] pozwana osoba trzecia wniosła o oddalenie powództwa, ponieważ:

1. w chwili zawarcia zaskarżonej umowy wierzyciel i dłużnik były spółkami mającymi tych samych wspólników i członków zarządu, co wyklucza możliwość działania dłużnika bez porozumienia z wierzycielem, a tym samym działanie dłużnika z pokrzywdzeniem wierzyciela,

2. zaskarżona umowa została zawarta w wykonaniu umowy warunkowej z 16 marca 2010r., a umowy zawarte w wykonaniu ważnego zobowiązania nie podlegają zaskarżeniu skargą pauliańską,

3. umowa warunkowa z 16 marca 2010r. została zawarta w wykonaniu umowy przedwstępnej z 25 maja 2009r. i wierzytelności wierzyciela powstały po tym dniu, a tym samym - ze względu na tożsamość zarządów wierzyciela i dłużnika ­wierzyciel świadcząc usługi dłużnikowi zdawał sobie sprawę z możliwości utraty użytkowania wieczystego przez dłużnika,

4. zaskarżona czynność nie spowodowała niewypłacalności dłużnika, który na skutek przeniesienia na osobę trzecią użytkowania wieczystego uzykał roszczenie regresowe wobec współdłużnika,

5. wierzytelność wierzyciela jest przedawniona.

Na posiedzeniu 12 sierpnia 2014r. [k.402] wierzyciel wniósł o oddalenie zarzutów osoby trzeciej, ponieważ:

1. mimo tożsamości zarządów wierzyciel i dłużnik są odrębnymi osobami prawnymi i istnieje możliwość upadłości wierzyciela z powodu braku możliwości wyegzekwowania wierzytelności wobec dłużnika,

2-3. spełnienie przesłanek skargi pauliańskiej należy oceniać na chwilę zawarcia zaskarżonej umowy przenoszącej użytkowanie wieczystej, a ponadto osoba trzecia od początku, tj. zawarcia umowy przedwstępnej 25 maja 2009r., liczyła na niespłacenie pożyczki zabezpieczonej prawem do przejęcia użytkowania wieczystego (umową przedwstępną) i przejęcie użytkowania, o czym świadczy dokładne zbadanie sytuacji pożyczkobiorcy,

4. osoba trzecia od początku wiedziała, że pożyczkobiorca jest niewypłacalny, a tym samym iż przyszłe roszczenie regresowe dłużnika wobec pożyczkobiorcy będzie bezwartościowe,

5. wierzytelność nie jest przedawniona.

Sąd ustalił, co następuje:

A. C.był i jest jedynym akcjonariuszem oraz prezesem dwuosobowego zarządu dłużnika. A. C. posiadał połowę z 50 udziałów wierzyciela, a 7 czerwca 2011r. w KRS [k.278] zostało ujawnione przejście na A. C. kolejnych 24 udziałów. Od założenia do chwili obecnej A. C. jest prezesem dwuosobowego zarządu wierzycielskiej spółki z o.o.

W dniu 25 maja 2009r. osoba trzecia, prezes dłużnika A. C., dłużnik (reprezentowany wobec prezesa przez jego syna będącego przewodniczącym rady nadzorczej i przez zarząd wobec osoby trzeciej) zawarli trójstronną umowę [k.136], na mocy której osoba trzecia udzieliła prezesowi A. C. pożyczki w wysokości 10 mln zł, a pożyczkobiorca wystawił weksle własne na sumę 11.412.054,80 zł poręczone przez dłużnika. W zawartej jednocześnie umowie przedwstępnej [k.142] dłużnik zobowiązał się do sprzedaży osobie trzeciej prawa użytkowania wieczystego działki nr (...) położonej w specjalnej strefie ekonomicznej w zamian za zwolnienie z obowiązku zapłaty sumy wekslowej - pod warunkiem rozwiązujacym w postaci zapłaty sumy wekslowej przez prezesa dłużnika (pożyczkobiorcę) do 10 lutego 2010r. W umowie przedwstępnej dłużnik upoważnił osobę trzecią do zawarcia umowy przyrzeczonej (tj. umowy z samym sobą w rozumieniu art. 108 K.c.) w okresie od 11 lutego do 30 czerwca 2010r., chyba że ziści się warunek rozwiązujący.

Na mocy umowy z 31 lipca 2008r. [k.27] wierzyciel świadczył dłużnikowi usługi ochrony mienia za wynagrodzeniem 20.680 zł/mies. netto, a od 1 stycznia 2009r. 24.200 zł/mies. netto [aneks k.32]. W dniu 30 lipca 2009r. wierzyciel i dłużnik zawarli umowę o świadczenie przez wierzyciela usług pracy tymczasowej. Od stycznia 2010r. dłużnik zaprzestał płacenia wynagrodzenia za usługi z obydwu umów. Ugodą z 31 stycznia 2011r. [k.48] dłużnik potwierdził zadłużenie w wysokości 901.313,12 zł i zobowiązał do jego spłaty w miesięcznych ratach po 25.000 zł w okresie od lutego 2013r. do stycznia 2016r.

Ponieważ ani pożyczkobiorca, ani poręczyciel (dłużnik) nie zapłacili sumy wekslowej, osoba trzecia w dniu 16 marca 2010r. w imieniu własnym oraz dłużnika zawarła umowę sprzedaży użytkowania wieczystego [k.173] za cenę równą sumie wekslowej pod warunkiem, że zarządca specjalnej strefy ekonomicznej nie wykona ustawowego prawa pierwokupu. Zarządca strefy nie skorzystał z prawa pierwokupu i aktem notarialnym z 15 kwietnia 2010r. osoba trzecia przeniosła prawo użytkowania wieczystego na siebie.

Następnie osoba trzecia spłaciła zadłużenie dłużnika w wysokości 3.212.619,92 zł z tytułu kredytu zabezpieczonego hipoteką na użytkowaniu wieczystym działki nr (...) i w marcu 2011r. pozwała solidarnie dłużnika oraz poręczycieli kredytu, w tym prezesa dłużnika, o zwrot tej sumy. Nakazem zapłaty z 30 marca 2011r. SO w Krakowie uwzględnił powództwo w całości. Skuteczne sprzeciwy wniosło dwoje poręczycieli (bez prezesa dłużnika) podnosząc, iż trójstronna umowa z 25 maja 2009r. będąca źródłem przejęcia użytkowania wieczystego przez osobę trzecią przewidywała, iż przejęcie użytkowania - już wówczas obciążonego hipoteką - wyczerpuje roszczenia osoby trzeciej z tytułu pożyczki i osobie trzeciej nie służą roszczenia regresowe z tytułu spłaty kredytu zaciągniętego przez dłużnika. SO w Krakowie uznał, iż pozwani poręczyciele nie wykazali, że powodowa osoba trzecia umowami z 25 maja 2009r. zobowiązała się do zwolnienia dłużnika i poręczycieli z długu w razie przejęcia użytkowania wieczystego i nieprawomocnym wyrokiem z 27 stycznia 2014r. [k.417] w sprawie I.C.1713/11 uwzględnił powództwo wobec poręczycieli (z wyjątkiem części odsetek), którzy wnieśli skuteczne sprzeciwy.

Powyższy stan faktyczny był niesporny (art. 229 i 230 K.p.c.) i został potwierdzony dowodami z dokumentów. Powodowy wierzyciel złożył szereg wniosków dowodowych, na okoliczności nieobjęte przedstawionym wyżej stanem faktycznym. Nieistotność tych okoliczności (art. 227 K.p.c.) będzie wynikała z przedstawionego niżej wyjaśnienia podstwy prawnej rozstrzygnięcia.

Sąd zważył, co następuje:

Bezasadna jest teza pozwanej osoby trzeciej, iż umowy zawarte w wykonaniu ważnych zobowiązań nie mogą zostać skutecznie zaskarżone skargą pauliańską. Skarga służy możliwości zaspokojenia się z przedmiotów majątkowych, które na skutek zaskarżonej czynności prawnej wyszły z majątku dłużnika (art. 532 K.c.). Prawo użytkowania wieczystego wyszło z majątku dłużnika dopiero na mocy przenoszącej je umowy z 15 kwietnia 2010r. Wcześniej wierzyciel miał możliwość wszczęcia egzekucji z prawa użytkowania wieczystego. Zatem wierzyciel prawidłowo zaskarżył tę właśnie umowę. Wcześniejsze umowy (przedwstępną i warunkową) wierzyciel mógł skarżyć tylko na podstawie art. 59 K.c., lecz zaskarżenie ich nie było konieczne do skutecznego zaskarżenia skargą pauliańską umowy przenoszącej prawo majątkowe.

Jednakże okoliczność, iż nabycie prawa użytkowania wieczystego przez osobę trzecią nastąpiło w wykonaniu umowy przedwstępnej z 25 maja 2009r., jest istotna dla oceny świadomości dłużnika o działaniu z pokrzywdzeniem wierzycieli i wiedzy osoby trzeciej o tym. Jeżeli w chwili zawierania umowy przedwstępnej dłużnik nie działa ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, to nie można pozbawić jego kontrahenta z umowy przedwstępnej prawa do nabycia mienia określonego umową przedwstępną tylko dlatego, że dłużnik po zawarciu umowy przedwstępnej zaciągnął długi. Skoro długi mające zostać zaspokojone dzięki skardze pauliańskiej zaczęły powstawać od stycznia 2010r., to nie można dłużnikowi przypisać świadomości krzywdzenia wierzycieli umowami z 25 maja 2009r., chyba że celem dłużnika już wówczas było zaciągnięcie przyszłych długów u powodowego wierzyciela i ich niespłacenie (art. 530 K.c.). Jednakże tego wierzyciel nie twierdził i nie składał wniosków dowodowych na okoliczność zamiarów dłużnika wobec wierzyciela w chwili poręczania weksli swojego prezesa i zabezpieczenia tego umową przedwstępną. Tym bardziej nie ma podstaw do tezy, iż pozwana osoba trzecia wiedziała, iż dłużnik po zawarciu umów z 25 maja 2009r. zamierza nie płacić za świadczone mu usługi.

Powyższe wystarcza do stwierdzenia bezzasadności skargi pauliańskiej bez potrzeby oceny skutków tożsamości prezesa zarządów spółek będących wierzycielem i dłużnikiem i jednocześnie ich akcjonariusza i udziałowca. Niemniej jednak osoba trzecia zasadnie podniosła, iż wniesienie skargi pauliańskiej przez wierzyciela w takiej sytuacji oznacza zamiar pokrzywdzenia osony trzeciej nabywającej mienie dłużnika, a nie obronę wierzyciela przed krzywdzącymi działaniami dłużnika, co jest celem instytucji skargi pauliańskiej. Niniejsza skarga została wniesiona, gdy prezes wierzyciela i dłużnika prawdopodobnie już zdawał sobie sprawę, że proces wszczęty przez osobę trzecią o zwrot spłaconego kredytu zmierza do uwzględnienia powództwa. W niniejszej sprawie nie jest istotne, czy w dniu 25 maja 2009r. prezes A. C., dłużnik i osoba trzecia uzgodnili, iż w razie niewykupienia weksli przejęcie użytkowania wieczystego wraz z hipoteką w pełni zaspokaja osobę trzecią (wersja prezesa A. C.), czy też dług zabezpieczony hipoteką ma zostać spłacony przez dłużnika lub poręczycieli (wersja osoby trzeciej). Kwestia ta ma wpływ wyłącznie na rozstrzygnięcie o roszczeniu regresowym w sprawie I.C.1713/11.

koszty

Na podstawie art. 98 K.p.c. pozwanemu przysługuje zwrot kosztów

zastępstwa. Nakład pracy pełnomocnika uzasadnia dwukrotną stawkę mimimalną. Wprawdzie fakty sporne były nieistotne dla rozstrzygnięcia, lecz pozwany z ostrożności szczegółowo ustosunkował się do twierdzeń powoda i złożył oraz uzasadnił szereg własnych wniosków dowodowych na te okoliczności.