Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 października 2014 r.

Sąd Okręgowy w Elblągu VI Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej Mirosławy Mazurek

po rozpoznaniu w dniu 2 października 2014r.,

sprawy M. S. (1)

oskarżonego z art. 284 § 2 kk w zw. z art.12 kk

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego w Iławie

z dnia 3 lutego 2014 r., sygn. akt II K 1371/12

I. uchyla zaskarżony wyrok i przypisując M. S. (1), że w ramach zarzucanego mu w a/o czynu:

- w dniu 11.02.2012r. w I. przywłaszczył sobie mienie w postaci pieniędzy w kwocie 225,30 zł,

- w dniu 23.12.2011r. w I. przywłaszczył sobie mienie w postaci pieniędzy w kwocie 40zł,

tj. popełnił wykroczenia z art. 119§1kw i stwierdzając, że doszło do przedawnienia karalności za w/w wykroczenia, na podst. art. 45§1kw i art. 17§1 pkt. 6 kpk postępowanie w sprawie umarza,

II. kosztami procesu obciąża Skarb Państwa.

Sygn. VI Ka 282/14

UZASADNIENIE

M. S. (1) stanął pod zarzutem popełnienia czynu polegającego na tym, że w okresie od stycznia 2011 roku do 02 marca 2012 roku w I. będąc zatrudniony w firmie (...) z/s w I. na stanowisku sprzedawcy, działając z góry powziętym zamiarem przywłaszczył sobie powierzone mu mienie w postaci pieniędzy w kwocie 21096,90 złotych, pochodzących z wpłat klientów za zakupiony towar w sklepie wędkarskim należącym do w/w firmy poprzez przyjęcie tych wpłat, zaewidencjonowanie ich w systemie fiskalnym a następnie anulowanie przedmiotowych transakcji na kasie fiskalnej a także w dniu 23 grudnia 2011 roku przywłaszczył sobie powierzone mu mienie w postaci pieniędzy poprzez przyjęcie od klienta w/w sklepu (...) kwoty 40 złotych wystawiając mu w zamian bon towarowy na akcesoria wędkarskie gdy w rzeczywistości taki bon nie funkcjonował w sprzedaży czym działał na szkodę firmy (...) w łącznej kwocie 21136,90 złotych tj. o czyn z art.284§2 k.k. w z w. z art. 12 k.k.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Iławie z dnia 03 lutego 2014r. sygn. II K 1371/12 oskarżonego M. S. (1) uznano za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu z tym odmiennym ustaleniem, że przywłaszczył sobie powierzone mu mienie w postaci pieniędzy w kwocie 19.817,68 złotych pochodzących z wpłat klientów za zakupiony towar czyli przywłaszczył pieniądze w łącznej kwocie 19.857,68 złotych, czyn ten zakwalifikowano jako przestępstwo z art. 284 §2 k.k. w z w. z art. 12 k.k. i za to wymierzono mu karę 4 miesięcy pozbawienia wolności oraz karę grzywny w wysokości 50 stawek dziennych, przyjmując wartość każdej stawki w kwocie 20 złotych; przy czym wykonanie wymierzonej oskarżonemu kary pozbawienia wolności warunkowo zawieszono na okres 2 lat tytułem próby, nadto na podstawie art. 46 §1 k.k. zobowiązano oskarżonego do naprawienia szkody w całości poprzez zapłatę na rzecz pokrzywdzonej E. D. (1) kwoty 19.857,68 zł .

Wyrokiem tym rozstrzygnięto też o kosztach sądowych, w tym o opłacie.

Z wyrokiem tym nie zgodziła się obrońca oskarżonego, która zaskarżyła w/w wyrok w całości i zaskarżonemu orzeczeniu zarzuciła:

- naruszenie prawa procesowego, a mianowicie przepisu art. 7 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k., które mało wpływ na treść wyroku, a polegające na rażąco dowolnej ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego dokonanego przez Sąd orzekający w tej sprawie, w szczególności opinii biegłego, na podstawie której Sąd obliczył wartość szkody, pomimo, iż prawidłowa analiza wypowiedzi biegłego prowadzi do zupełnie odmiennych wniosków,

- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia i mający wpływ na jego treść, a wyrażający się w dokonaniu nieprawidłowej oceny przeprowadzonych w toku postępowania dowodów, w szczególności opinii biegłego z zakresu księgowości, wyrażający się m.in. na precyzyjnym obliczeniu wartości szkody, pomimo iż z opinii wprost wynika, iż w świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego nie można ustalić rozmiaru, mechanizmu ani okresu powstania szkody, a także bezkrytycznym przyjęciu za wiarygodne zeznań pokrzywdzonej, pomimo jej niestandardowego zachowania zarówno odnośnie kwestii związanych z prowadzeniem księgowości w sklepie, jak i niszczeniu dowodów mogących mieć niebagatelne znaczenie w niniejszej sprawie.

Podnosząc te zarzuty skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Wniesienie apelacji, następnie uwzględnienie zarzutów z apelacji obrońcy oskarżonego, skutkować musiało zmianą zaskarżonego wyroku.

Przystępując do oceny zasadności wniesionej apelacji na wstępie należy zaznaczyć, że materiał dowodowy zebrany na etapie postępowania przygotowawczego – w ocenie prokuratora- stanowił podstawę do zarzucenia oskarżonemu popełnienia czynu z art. 284§2kk w zw. z art. 12 kk. Osobowymi źródłami dowodowymi odnośnie tego czynu na etapie postępowania przygotowawczego były zeznania pokrzywdzonej E. D. (1) oraz świadków P. S. (1), M. Ś. (1), M. D., L. D., R. B. i Ł. W.. Natomiast przyjęta w a/o szkoda w kwocie 21.136,90zł pochodziła z wyliczeń wskazanych przez pokrzywdzoną, a także wynikała z treści zeznań P. S. (1) dot. wystawionego przez oskarżonego bonu o wartości 40zł.

Należy zaznaczyć, że oskarżony nie zaprzeczał by wystawienie bonów, w tym tego o wartości 40 zł zakupionego przez P. S. (1), stanowiło jego własną inicjatywę, że sam „stworzył” taki bon i posługiwał się nim, bez uzgodnienia tego z pracodawcą. Jednocześnie oskarżony podał, że faktycznie anulował wiele transakcji dot. sprzedaży towarów przy wykorzystaniu kasy fiskalnej, przy czym zaprzeczył by dopuścił się przywłaszczenia pieniędzy z tych anulowanych transakcji. Taką samą linię obrony oskarżony zaprezentował przed sądem, gdzie podtrzymał wyjaśnienia z postępowania przygotowawczego.

W toku postępowania dowodowego przeprowadzonego przez sąd I instancji, to poza powieleniem dowodów wskazanych w a/o (gdzie z zeznań przesłuchanych świadków wynikało, że oskarżony anulował wiele transakcji, które wcześniej zostały zaewidencjonowane na kasie fiskalnej), dopuszczono dowód z opinii biegłego z zakresu księgowości J. W. (1), celem oceny prawidłowości prowadzenia księgowości w firmie pokrzywdzonej, a także ustalenia czy w sklepie w którym sprzedawał oskarżony wystąpiły niedobory, jaki był mechanizm ich powstania, jaka była kwota łączna transakcji zaewidencjonowanych w systemie fiskalnym a następnie anulowanych na kasie fiskalnej. I to opinia tego biegłego (zarówno pisemna, jak i uzupełniająca ustna) stała się główną podstawą ustaleń faktycznych przyjętych przed sąd co do przypisania oskarżonemu przywłaszczenia pieniędzy w łącznej kwocie 19.817,68zł pochodzących z wpłat klientów za zakupiony towar, które to transakcje następnie miały być przez oskarżonego anulowane.

Oceniając opinię tego biegłego to należy stwierdzić, że z pewnością sąd I instancji prawidłowo ocenił ją jako logiczną, należycie umotywowaną, odpowiadającą na wszystkie pytania sądu i tym samym wiarygodną. Jednocześnie jednak należy zgodzić się z autorką apelacji, że sąd orzekający w nieuprawniony sposób uznał, że wnioski opinii biegłego, iż nie jest możliwe ustalenie czy w przedmiotowym sklepie, w którym sprzedawcą był oskarżony, to wystąpiły niedobory i że nie można przyjąć czy oskarżony prawidłowo rozliczył się z towaru, przy ustaleniu przez biegłego, iż wartość anulowanych transakcji za okres wskazany w zarzucie wynosi 19.817,68zł brutto, to mogły w powiązaniu z zeznaniami świadków wskazującymi na anulowanie przez oskarżonego transakcji na kasie fiskalnej, doprowadzić do przypisania M. S. przestępstwa z art. 284§2kk w zw. z art. 12 kk dot. przywłaszczenia właśnie kwoty 19.817, 68zł (i dodatkowej kwoty +40zł za bon wystawiony P.S.). Jeszcze raz należy bowiem podkreślić, że biegły stwierdził, że wobec braku przeprowadzenia prawidłowych inwentaryzacji (tj. przez inne osoby niż sam oskarżony), przy braku przeprowadzenia remanentu po zwolnieniu oskarżonego, bez przedłożenia raportów sklepowych, to nie można określić czy w sklepie wystąpiły niedobory. Natomiast kwoty anulowane na kasie fiskalnej (łącznie zliczone na kwotę 19.817, 68zł ) nie mogą być utożsamiane z niedoborem czy stratą sklepu. Wobec takiej treści opinii biegłego apelujący zarzucił zaskarżonemu wyrokowi błąd w ustaleniach faktycznych, wskazując w uzasadnieniu środka zaskarżenia, że organ orzekający w sposób niedostateczny odniósł tą opinię do wymowy zeznań świadków i w sposób nieuprawniony, naruszając art. 7 kpk, przyjął, że suma wynikająca z anulowanych transakcji może zostać utożsamiona z kwotą przywłaszczonych przez oskarżonego pieniędzy.

Analiza pisemnego uzasadnienia zaskarżonego wyroku i wymowa zgromadzonych dowodów wskazują, że tak sformułowane zarzuty z części wstępnej apelacji, są zasadne.

Błąd w ustaleniach faktycznych ( error facti) przyjętych za podstawę orzeczenia to taki błąd, który wynika bądź to z niepełności postępowania dowodowego (tzw. błąd "braku"), bądź też z przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów (błąd "dowolności"). Może on więc być wynikiem nieznajomości określonych dowodów lub nieprzestrzegania dyrektyw obowiązujących przy ocenie dowodów (art. 7), np. błąd logiczny w rozumowaniu, zlekceważenie niektórych dowodów, danie wiary dowodom nieprzekonującym, bezpodstawne pominięcie określonych twierdzeń dowodowych, oparcie się na faktach w istocie nieudowodnionych itd. W orzecznictwie podnosi się, że zarzut ten jest słuszny tylko wówczas: "gdy zasadność ocen i wniosków, wyprowadzonych przez sąd orzekający z okoliczności ujawnionych w toku przewodu sądowego, nie odpowiada prawidłowości logicznego rozumowania", nie może on natomiast sprowadzać się do samej polemiki z ustaleniami sądu (w. SN z 24 marca 1975 r., II KR 355/74, OSNPG 9/1995, poz. 84), przy czym jest to aktualne jedynie przy zarzucie błędu o charakterze "dowolności". Zarzut co do błędu w ustaleniach faktycznych to bowiem nie sama odmienna ocena materiału dowodowego przez skarżącego, lecz wykazanie, jakich konkretnych uchybień w świetle wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego dopuścił się sąd w dokonanej ocenie materiału dowodowego (w. SN z 22 stycznia 1975 r., I KR 197/74, OSNKW 5/1975, poz. 58). Przenosząc te rozważania w realia przedmiotowej sprawy to należy zgodzić się z zarzutami z apelacji co do podniesionego błędu w ustaleniach faktycznych z tego powodu, iż zebrane w sprawie dowody, nie miały takiej wymowy by przypisać oskarżonemu popełnienie przestępstwa przywłaszczenia w takim kształcie, jak nastąpiło to w zaskarżonym wyroku.

Po pierwsze należy zaznaczyć, że pokrzywdzona i świadkowie związani z firmą pokrzywdzonej zeznawali tylko o dużej liczbie anulowanych transakcji na kasie fiskalnej obsługiwanej w sklepie, w którym sprzedawcą był oskarżony. Jak już jednak podkreślono, to w świetle opinii biegłego J. W., to łączna kwota wynikająca z anulowanych transakcji nie może być utożsamiana z niedoborem. Trzeba też podkreślić, że świadkowie wspominali, że i innym zdarzało się anulować transakcje, przy czym nie były to tak duże ilości anulowanych transakcji, jak w przypadku oskarżonego. Stąd nie można było wykluczyć, że jednak pewna ilość transakcji anulowanych przez oskarżonego nie prowadziła do powstania niedoborów, lecz wynikała z tego, że np. klient towaru ostatecznie nie kupował, lub go zwrócił. Mimo więc tej okoliczności, która jest udowodniona treścią rolek z kasy fiskalnej, że w sklepie w którym pracował oskarżony, to liczba anulacji transakcji była nadmierna, to nie można przyjąć by materiał dowodowy pozwalał na przyjecie, że wszystkie anulowane transakcje doprowadziły do niedoboru. Proste przełożenie ilości anulowanych transakcji , kwot z nich wynikających, na wartość ustalonej przez sąd I instancji szkody jest więc z pewnością nieuprawniona i narusza regułę z art. 7 kpk i w konsekwencji prowadzi do błędnych ustaleń faktycznych. Sąd I instancji powołał się bowiem na zeznania świadków wskazujących na trzy zdarzenia, w kontekście których można stwierdzić, że co do tych zdarzeń wykazano, że M. S. dopuszczał się nieprawidłowości. Pierwsze z tych zdarzeń dot. sytuacji z 11.02.2012r. kiedy to M. Ś. zakupił towar za łączną kwotę 227,30zł, a następnie, mimo, że świadek nie zwrócił towaru, to oskarżony anulował część transakcji i odnotował na kasie fiskalnej jedynie zakup towaru za 2 zł. Druga z tych sytuacji dotyczy zakupu w dniu 23.12.2011r. bonu o wartości 40zł przez P. S., bez odnotowania tej transakcji na kasie fiskalnej. Trzecia zaś sytuacja dotyczy zdarzenia z 3 marca 2012r., kiedy to oskarżony zarejestrował na kasie fiskalnej sprzedaż obuwia wędkarskiego dopiero w dniu 3 marca 2012r., mimo, że sprzedaż towaru nastąpiła dzień wcześniej. Jednak te konkretne zdarzenia, udokumentowane zeznaniami świadków, dot. niewielkiego ułamka wartości szkody wskazanej w a/o, a także kwoty wynikającej z opinii biegłego. Należy tu podkreślić, że w prawie karnym nie można stosować analogii. W sytuacji, gdy materiał dowodowy pozwalał uznać za udowodnione tylko 3 zdarzenia, w trakcie których oskarżony dopuścił się nieprawidłowości, to nie można stosując analogii, przyjąć, że skoro ogólnie występowały zastrzeżenia co do nadmiernej praktyki stosowanej przez oskarżonego a dot. anulowania transakcji na kasie fiskalnej, to każda anulacja transakcji powinna być utożsamiona z przywłaszczeniem przez oskarżonego pieniędzy w kwocie równej takiej anulowanej transakcji. Słuszna jest więc teza obrońcy oskarżonego, że nie można z samej okoliczności anulowania przez oskarżonego transakcji na łączna kwotę wskazana w opinii biegłego, wyprowadzać jednoznacznego wniosku, że każda z anulowanych transakcji stanowi przywłaszczenie pieniędzy.

W ocenie sądu odwoławczego, to sąd I instancji, przy ocenie materiału dowodowego i dokonaniu ustaleń faktycznych, takiej właśnie niedopuszczalnej analogii się dopuścił. Konstatacja ta zaś prowadzi do wniosku, że zaskarżony wyrok w takim kształcie, w jakim zapadł przed sądem I instancji ostać się nie mógł. Jednakże zebrane w sprawie dowody pozwalały na zmianę zaskarżonego wyroku, bez potrzeby uchylania wyroku i przekazywania sprawy do ponownego rozpoznania, o co wnosiła autorka apelacji.

Skoro bowiem ustalono zeznaniami świadka M. Ś., że kupił on w dniu 11.02.2012r. towar za łączną kwotę 227,30zł, że taka transakcja została udokumentowana paragonem na kasie fiskalnej, a następnie oskarżony anulował tą transakcję do kwoty 2 zł, bez zwrotu przez świadka zakupionego towaru, to różnica między tymi kwotami wskazuje na przywłaszczenie przez M. S. kwoty 225,30zł. W tym miejscu należy zaznaczyć, że nie można się zgodzić z wywodami skarżącej co do niewiarygodności zeznań tego świadka. Skoro M. Ś. był tylko znajomym męża pokrzywdzonej, a brak jest jakichkolwiek informacji by pozostawał w konflikcie z oskarżonym, to trudno przyjąć, by miał on interes by pogrążyć swoimi zeznaniami obcą mu osobę tj. oskarżonego i by ewentualne pomówienie i narażenie się na odpowiedzialność karną za składanie fałszywych zeznań miało dotyczyć tak niewielkiej kwoty tj. około 200zł. Również zarzut, że z zabezpieczonego wydruku z kasy fiskalnej nie wynika, że przedmiotem transakcji było akurat wiertło, które występuje w zeznaniach tego świadka, a tylko ogólnie wskazane „akcesoria” o różnych wartościach nie może zasadnie zanegować wiarygodności relacji tego świadka, skoro z treści innych paragonów wynika, że często na rolkach z kasy fiskalnej sprzedawany towar nie był szczegółowo opisywany, lecz tylko określany jako „akcesoria”.

Ponadto w świetle zeznań P. i J. S., a także E. D. i częściowo wyjaśnień oskarżonego, to należało przyjąć, że oskarżony przywłaszczył w dniu 23.12.2011r. też kwotę 40zł, gdyż samowolnie „sprzedał” bon za 40zł, a transakcji tej nie nabił na kasę fiskalną.

Czyny takie, z uwagi na wysokość szkody, stanowią wykroczenia z art. 119§1kw, których karalność, z uwagi na treść art. 45§1kw się przedawniła.

Stąd Sąd odwoławczy na podst. art. 437 kpk uchylił zaskarżony wyrok i przypisując M. S. popełnienie ww wykroczeń, postępowanie w sprawie umorzył. Konsekwencją takiego rozstrzygnięcia było obciążenie kosztami procesu Skarbu Państwa.

Na marginesie należy zaznaczyć, że z ww wywodów wynika, że jako nieprawidłowe oceniono też zachowanie oskarżonego dot. zaś sytuacja z 3 marca 2012r., kiedy to oskarżony zarejestrował na kasie fiskalnej sprzedaż obuwia wędkarskiego dopiero w tym dniu, mimo, że sprzedaż towaru nastąpiła dzień wcześniej. Skoro jednak zarzut postawiony oskarżonemu i przypisany mu w zaskarżonym wyroku dot. sytuacji z bonem o wartości 40zł i sytuacji związanych z kwotami nabitymi na kasę fiskalna, a następnie anulowanymi (do sumy wartości anulowanych transakcji nawiązuje też przyjęta za biegłym J. W. w przypisanym oskarżonemu czynie kwota 19.817,68zł), to w granicach tak sformułowanego czynu nie można było przypisać oskarżonemu 1-dniowego przywłaszczenia kwoty stanowiącej uiszczoną cenę za obuwie wędkarskie, skoro przy realizacji tej transakcji nie doszło do anulowania paragonu, tylko do wystawienia go z opóźnieniem.