Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 września 2014 r.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie V Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 9 września 2014 r. w Rzeszowie

na rozprawie

sprawy z powództwa P. R.

przeciwko (...) S.A. z siedzibą w K.

o ochronę własności

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Dębicy

z dnia 4 grudnia 2013 r. sygn. akt I C 234/12

oddala apelację.

Sygn. akt: I Ca 520/14

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Dębicy zaskarżonym wyrokiem oddalił powództwo o ochronę własności i zapłatę w całości oraz zasądził od powoda P. R. na rzecz pozwanego (...) S. A. z siedzibą w K. kwotę 2417,00 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego i nakazał ściągnąć od powoda na rzecz Skarbu Państwa –Sądu Rejonowego kwotę 850,00 zł tytułem brakującej zaliczki na koszty opinii biegłego.

Rozstrzygniecie powyższe zapadło w związku z wystąpieniem przez powoda z powództwem przeciwko pozwanemu (...) S.A. w K. o nakazanie mu usunięcia linii energetycznej napowietrznej 30 kV wraz ze stanowiskiem słupowym typu (...)12 (rozłącznik T-846) posadowionych na nieruchomości położonej w B. oznaczonej jako działka nr (...) obj. KW nr (...) oraz zasądzenie kwoty 8330,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia pozwu do dnia zapłaty i kosztami procesu w tym zastępstwa procesowego.

Sąd I Instancji poczynił następujące ustalenia faktyczne:

Powód P. R. jest właścicielem nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) o pow. 0,1380 ha położonej w B., którą nabył aktem notarialnym z dnia 16.12.2008r. Działka ta od zachodu zabudowana jest budynkiem mieszkalnym, a od wschodu stanowi grunt uprawiany rolniczo. Środek działki od zachodu na wschód przecina linia energetyczna średniego napięcia 30 kV, stanowiąca odgałęzienie do stacji Nadleśnictwo D. od linii L. – M., a w zachodniej części granicy zlokalizowany jest słup trójnożny, którego jedna podpora położona jest na działce powoda. Linia ta została wybudowana w oparciu o warunki ogólne i techniczne przyłączenia urządzeń elektrycznych z 1979r. oraz projekt techniczny z 1982r., oraz odebrana protokołem z dnia 13.08.1986r. i przyjęta w grupę środków trwałych po uprzednim zgłoszeniu gotowości przyłączenia do sieci . Decyzją z dnia 10.03.1982r. poprzednikowi prawnemu pozwanego udzielono pozwolenia na budowę napowietrznej linii energetycznej 30 kV dla zasilania szkółki leśnej. Linia napowietrzna od momentu jej odbioru do dnia dzisiejszego jest usytuowana w niezmienionym miejscu i przebiega po działce powoda.

Od momentu wzniesienia linii energetycznej na działce wnioskodawcy, wcześniej poprzednik prawny pozwanego, a obecnie pozwany dokonywał okresowych kontroli, a jeżeli wymagały tego okoliczności wykonywali oni remonty i wchodzili na nieruchomość wnioskodawcy. Pozwany nigdy nie miał problemów w przeprowadzaniu konserwacji linii energetycznej przebiegającej nad działką ani z wejściem w teren. Raz na 5 lat odbywały się oględziny linii. Linia energetyczna posiada rozpiętość na słupie 3,20 m (...) oddziaływania sieci rozciąga się na długości 3,0 m w każdą stronę. Powierzchnia zajęta pod słupem na działce (...) wynosi 3 m ² Ł. powierzchnia oddziaływania sieci wynosi 320 m ^2.. Wysokość jednorazowego wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z części działki powoda za okres od nabycia nieruchomości tj. 16.12.2008r. ustalone zostało na kwotę 1.523,00 zł.

Według oceny prawnej Sądu Rejonowego poprzednik pozwanego był posiadaczem służebności gruntowej odpowiadającej służebności przesyłu, gdyż przedsiębiorstwo energetyczne posadowiło w 1986 r. na działce nr (...) linię energetyczną i od tego też czasu korzysta z tej linii oraz z nieruchomości, na której została ona posadowiona, a ówcześni właściciele tej nieruchomości , także powód, jakkolwiek mieli możliwość dostrzeżenia, że pozwany korzysta z ich nieruchomości w zakresie odpowiadającym służebności przesyłu, nie czynili pozwanemu w tym zakresie żadnych przeszkód.

Sąd I Instancji zgodził się z wyrażonym w judykaturze poglądem, że władztwo przedsiębiorstwa energetycznego nad nieruchomością, na której znajduje się linia elektryczna jest faktycznym władztwem w granicach, jakie wykonuje uprawniony z tytułu służebności, co pozwala uznać to przedsiębiorstwo za posiadacza służebności. Przyjął, że jego posiadanie miało charakter korzystania z trwałego i widocznego urządzenia. Wskazał, że art. 128 kc przewidywał zasadę jednolitego funduszu własności państwowej, w myśl której państwowe osoby prawne sprawowały zarząd mieniem państwowym w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa, a budowa oraz konserwacja urządzeń służących do dostarczania przez państwowe przedsiębiorstwa energetyczne energii elektrycznej oraz objęcie w posiadanie służebności przesyłu było wykonywane w ramach działalności gospodarczej państwa, a więc w ramach dominium, a nie imperium.

Uwzględniając, że art. 172 kc różnicuje wymagany okres zasiedzenia w zależności od dobrej lub złej wiary posiadacza służebności. Sąd Rejonowy skonstatował, że ponieważ przedmiotowa linia energetyczna posadowiona została na nieruchomości wnioskodawcy w 1986 r. i odebrana protokołem z dnia 13.08.1986r. to zasadnym jest przyjęcie jako początkowego terminu biegu zasiedzenia dnia 13.08.1986 r., tj. dnia, w którym poprzednik pozwanego odebrał posadowioną na nieruchomości powoda linię energetyczną.

Według Sądu pozwany dołączoną do akt sprawy decyzją pozwolenie na budowę wykazał, że dysponował odpowiednim uprawnieniem do ingerencji we własność poprzednika prawnego powoda, a więc objął służebność w posiadanie w dobrej wierze, co oznacza, że bieg terminu zasiedzenia przedmiotowej służebności przesyłu skończył się najpóźniej 13.08.2006r. i z tym dniem nieruchomość stanowiąca własność poprzedników prawnych powoda została obciążona ograniczonym prawem rzeczowym, które zostało nabyte przez Skarb Państwa, w imieniu którego posiadanie było wykonywane.

W tym stanie rzeczy, Sąd Rejonowy uznał, że nabycie przez pozwanego służebności przesyłu ustanowionej na nieruchomości powodów w drodze zasiedzenia sprawia, że powódce nie przysługuje jakiekolwiek roszczenie z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości oraz usunięcia napowietrznej linii energetycznej 30 kV.

O kosztach procesu Sąd I instancji orzekł po myśli art. 98 k.p.c.

Od powyższego wyroku apelacje wniósł powód, domagając się: zmiany skażonego wyroków w punkcie 1 poprzez zobowiązanie pozwanego do usunięcia linii energetycznej napowietrznej 30 kV i zasądzenia na jego rzecz kwoty 1 523 zł odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia odpisu pozwu do dnia zapłaty oraz zasądzenia na swoją rzecz kosztów postępowania.

Apelujących życiu naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy a mianowicie 233 k.p.c. poprzez całkowicie dowolną, sprzeczną z zasadami doświadczenia życiowego i zasadami logicznego rozumowania oceną materiału dowodowego, w tym w szczególności dowodów z dokumentów w postaci: warunków ogólnych i technicznych przyłączenia urządzeń energetycznych z 1979 roku, projektu technicznego zaplecza administracyjno-technicznego szkółki leśnej, decyzji Wojewódzkiego Biura (...) w T. z dnia 10 marca 1982 roku, protokołu technicznego odbioru i przekazania na majątek Zakładu Energetycznego (...)urządzeń energetycznych z dnia 13 sierpnia 1986 roku, jak również zeznań świadków. Według powoda rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego oparte jest na błędnych ustaleniach faktycznych, bowiem przyjęcie takich ustaleń prowadziło do uwzględnienia zarzutu zasiedzenia oraz oddalenia powództwa w całości i polegało na błędnym przyjęciu, że poprzednik prawny pozwanego objął służebności przesyłu w posiadanie w dobrej wierze, jak również, iż bieg terminu zasiedzenia zakończył się najpóźniej dnia 13 sierpnia 2006 roku i z tym dniem nieruchomość powoda została obciążona ograniczonym prawem rzeczowym. Błąd ten doprowadził następnie do naruszenia art. 292 k.c. w zw. z art. 172 k.c. poprzez ich zastosowanie. Ponadto skarżący zarzucił, że decyzja Wojewódzkiego Biura (...) w T. z dnia 10 marca 1982 roku i dotyczyła ona jedynie zatwierdzenia planu realizacyjnego na budowę linii napowietrznej zasilającej szkółkę leśną w B., a w pouczeniu stwierdzono, iż traci ona moc, jeżeli inwestor nie uzyskał prawa do terenu. Apelujący podniósł również, że niezasadnie nie zastosowano art. 102 k.p.c. Zarzucił

nadto nierozpoznanie istoty sprawy, w sytuacji gdy w sprawie nie uwzględniono powództwa negatoryjnego.

Sąd Okręgowy rozważył, co następuje:

Wobec szczegółowych ustaleń faktycznych Sądu Rejonowego, opartych na wyczerpującej i przekonywującej, zgodnej z art. 233 kpc, ocenie materiału dowodowego, Sąd Okręgowy podzielił te ustalenia i przyjął za własne.

Szczególnie istotne z punktu widzenia podstaw rozstrzygnięcia, które zapadło przed Sądem Okręgowym stało się ustalenie Sądu Rejonowego, zgodne zresztą z twierdzeniami wnioskodawcy, że budowa przedmiotowych linii przesyłowych nastąpiła w oparciu o decyzję z dnia 10.03.1982r., a odebrana protokołem z dnia 13.08.1986r.

Dodać jednak należy, że z treści tej decyzji wynika uprawnienie do wykonania robót budowlanych polegających na posadowieniu i zainstalowaniu urządzeń właściwych dla przesyłu energii elektrycznej 30 KW, w określonym zakresie, a więc dla zasilania szkółki leśnej, nadto z tym ograniczeniem że zobowiązano inwestora do wystąpienia z wnioskiem o uzyskanie pozwolenia na budowę oraz uzyskania klauzuli prawomocności dla zgody naczelnika gminy na wejście w teren. W uzasadnieniu tej decyzji zastrzeżono, że traci ona ważność, jeżeli inwestor nie uzyska prawa do terenu, lub je utraci, albo w ciągu jednego roku od zatwierdzenia tego planu nie wystąpi o pozwolenie na budowę.

Sięgając do podstawy prawnej powołanej w powyższej decyzji, a więc art. 24 i 29 ustawy z dnia 24 października 1974 roku – prawo budowlane (Dz.U.Nr 38 z 1974 r., poz. 229 z póź. zmianami), zauważyć należy, że przepisy te odnoszą się do uzyskania pozwolenia budowlanego uprawniającego do rozpoczęcia i wykonania robót budowlanych z ustaleniem warunków i wymagań, który powinny być zachowane przy przeprowadzeniu robót, jak również możliwości ustanowienia strefy ochronnej dla tych prac, z określeniem granicy strefy oraz dopuszczalnym sposobem wykorzystania terenów na jej obszarze. Wskazana decyzja odwoływała się do załączników rysunkowych i odpisów jednakże nie były one przedmiotem postępowania dowodowego w niniejszej sprawie. W swej części wstępnej wskazywała, iż jej przedmiotem jest zatwierdzenie planu realizacyjnego na budowę linii napowietrznej natomiast w sentencji wyraźnie oznaczała, iż zawiera ona pozwolenie na budowę. Kwestie dotyczące planów realizacyjnych i ich zatwierdzenia omówione zostały w rozdziale 4 powołanej wyżej ustawy prawo budowlane, w której ulokowany jest przepis 24, natomiast regulacje dot. pozwolenia na budowę zawarte są w rozdziale 5 tej ustawy, który obejmuje art. 29.

Materiał dowodowy zgromadzony w niniejszym postępowaniu nie pozwala na ustalenie czy i w jakim zakresie zrealizowane zostały postawione w tej decyzji warunki i obowiązki. Niewątpliwe jest natomiast, w świetle żądań stron, że poprzednik prawny pozwanego nie uzyskał „prawa do terenu” , o którym pisano w decyzji.

W przekonaniu Sądu Okręgowego opisana wyżej decyzja nie wywiera analogicznych skutków jak decyzja z art. 35 ustęp 1 ustawy z dnia 12 marca 1958 roku o zasadach i trybie wywłaszczenia nieruchomości. w szczególności nie może być ona podstawą uznania, że wykonywanie uprawnień z niej wynikających nie prowadzi do nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu (por. uchwałę składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dn. 8 kwietnia 2014 roku, sygn.. akt III CZP 87/ 13 , OSNC 2014/7-8/68, LEX nr 1444416, G.Prawna (...), Biul.SN 2014/4/9, Lex 1444416, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 18 marca 2014 r., I ACa 1071/13, LEX nr 1444761, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 30 września 2013 r. I ACa 425/13).

Czynności przednika prawnego pozwanego, polegające na posadowieniu i zamontowaniu linii przesyłowej, realizowane na podstawie opisanej wyżej decyzji o pozwoleniu budowlanym, nie wyłączyły posiadania, którego wykonywanie mogłoby doprowadzić do zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu. Przedmiotowa decyzja nie gwarantowała poprzednikowi prawnemu pozwanego jak i później pozwanemu posiadania w takim zakresie, który odpowiadałby treści służebności przesyłu. Podkreślenia wymaga, że decyzja miała swoje indywidualne cechy, które dawały poprzednikom prawnym pozwanego znacznie węższe uprawnienia niż wynikające z decyzji opartych na ustawach o zasadach i trybie wywłaszczenia nieruchomości czy późniejszej o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości.

W każdym przypadku powoływania się na samoistne posiadanie, które miałoby prowadzić do zasiedzenia ograniczonego prawa rzeczowego, odpowiadającego treści służebności przesyłu, wymaga rozważenia charakter i zakres decyzji administracyjnej, która była źródłem określonych uprawnień posiadacza.

Zdaniem Sądu Okręgowego na podstawie decyzji z dnia 10 marca 1982 r., uzyskujący prawo do realizacji określonej inwestycji budowlanej, nie uzyskał więc uprawnienia do władania nieruchomością powoda w sposób pozwalający realizować mu posiadanie w obszarze ograniczonego prawa rzeczowego odpowiadającego w swej treści służebności przesyłu.

Jego władanie we wskazanym zakresie nie miało zatem tytułu prawnego, nie wynikało bowiem z umowy czy decyzji administracyjnej. Zatem według obowiązującego domniemania z art. 339 kc miało cechy posiadania samoistnego. Strona powodowa nie obaliła tego domniemania. Dostarczone przez nią dowody nie zaprzeczyły samoistności posiadania.

Nie można również przyjąć, aby dowody wskazywane przez powoda nie pozwoliły na uznanie, że po stronie poprzednika prawnego pozwanego tego rodzaju dobrej wiary nie było. Kodeks cywilny w art. 7 k.c przyjmuje domniemanie dobrej wiary, co w realiach niniejszej sprawy na powodzie wymuszało obalenie tego domniemania. Trafnie Sąd I Instancji, wywiódł, że źródłem dobrej wiary była decyzja z dnia 10 marca 1982 r. Dodać należy, że wskazywane przez powoda zeznania świadków nie zaprzeczają, a wręcz potwierdzają dobrą wiarę poprzednika prawnego pozwanego powiązaną ze wspomnianą decyzją i protokołem przekazania tej inwestycji.

Argumentacja powoda zawarta w apelacji dotycząca oceny zeznań świadków i znaczenia dowodów z dokumentów dla wykazania przesłanek zasiedzenia, jest nieuzasadnioną polemiką z oceną dowodów dokonaną przez Sąd Rejonowy, w sytuacji gdy ocena ta jest zgodna z regułami wynikającymi z art. 233 kpc.

W konsekwencji przyjętych ustaleń, powództwo oparte na art. 222 § 2 kc podlega oddaleniu, jako, że pozwany wykazał skuteczne względem właściciela nieruchomości uprawnienia do władania nią w zakresie ograniczonego prawa, odpowiadającego w swej treści służebności przesyłu. Z tej też przyczyny uzasadnione było oddalenie roszczeń uzupełniających zgłoszonych przez powoda, opartych na art. 204 i następne k.c.

Nie znaleziono podstaw do zastosowania przed Sądem I Instancji przepisu art. 102 kpc, a wobec braku w apelacji uzasadnienia zarzutu dotyczącego niezastosowania tego szczególnego unormowania, Sąd Okręgowy nie uwzględnił go w odniesieniu do pkt II i III zaskarżonego wyroku.

Mając powyższe na uwadze, oddalono apelacje powoda na podstawie art. 385 kpc.