Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 września 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 26 września 2014 r. w Łodzi

na rozprawie

sprawy z powództwa M. Z. sądowego nieruchomości przy ul. (...) w Ł.

przeciwko S. S. i D. S.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 29 października 2013 r. sygn. akt II C 41/12

uchyla zaskarżony wyrok, znosi postępowanie w sprawie w zakresie rozprawy z dnia 15 października 2013 roku i przekazuje sprawę
do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Łodzi, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 423/14

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 29 października 2013 r. Sąd Okręgowy
w Ł. w sprawie z powództwa M. N. – zarządcy sądowego nieruchomości przy ul. (...) w Ł. przeciwko S. S. i D. S. o zapłatę zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 769.501 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 13 października 2010 r. do dnia zapłaty (pkt 1), oddalając powództwo
w pozostałej części (pkt 2); zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 19.090 tytułem zwrotu części kosztów procesu (pkt 3), nakazał pobrać od pozwanych w częściach równych na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Łodzi kwotę 38.475 zł tytułem zwrotu opłaty od pozwu w zakresie uwzględnionego powództwa (pkt 4) oraz nie obciążył powoda kosztami sądowymi od oddalonej części powództwa (pkt 5)

(wyrok – k. 931 – 932).

Apelację od powyższego wyroku wywiedli pozwani, zaskarżając go
w całości i zarzucając:

I. naruszenie prawa procesowego, które spowodowało nieważność postępowania z powodu pozbawienia pozwanych możności obrony ich praw, tj.:

1) art. 214 § 1 k.p.c., 224 § 1 k.p.c. oraz 316 § 1 k.p.c. na skutek:

- prowadzenia postępowania w sprawie w czasie nieobecności pozwanych, usprawiedliwionej zgodnie z art. 214 ¹ § 1 k.p.c., mimo że pozwani występowali
w sprawie bez udziału profesjonalnego pełnomocnika,

- pominięcie dopuszczonego dowodu z przesłuchania pozwanych
w charakterze strony,

- wydanie orzeczenia w czasie, kiedy Sądowi I instancji było wiadome, że niestawiennictwo pozwanych usprawiedliwione jest chorobą, stwierdzoną przez wyznaczonego lekarza sądowego, który w zaświadczeniu lekarskim z dnia
20 sierpnia 2013 r. informował Sąd, że przewidywany termin do zdolności stawienia się w Sądzie to 15 listopada 2013 r., a Sąd Okręgowy wydał wyrok
w dniu 29 października 2013 r., pozbawiając pozwanych całkowicie możności obrony swoich praw,

2) naruszenie przepisów dotyczących oceny materiału dowodowego,
tj. art. 233 § 1 k.p.c. na skutek:

- przyjęcia za podstawę orzeczenia opinii biegłego J. K., która zawiera nierealne wyliczenia, czego dowodem są wyniki finansowe powoda, jako zarządcy sądowego nieruchomości, której pozwani są w połowie wieczystymi użytkownikami,

- przyjęcie tezy biegłego, który stwierdził, że na nieruchomości pozwanych może być usytuowanych 30 miejsc parkingowych i od takiej liczby wyliczał dochód, chociaż z pisma Urzędu Miasta Ł. - architekta M. H. wynika, że na nieruchomości może być jedynie 6 miejsc parkingowych,

II. Naruszenie prawa materialnego przez:

1) niezastosowanie przepisów dotyczących ochrony prawnej i uprawnień wieczystych użytkowników nieruchomości - art. 233 k.c. - na skutek potraktowania pozwanych za posiadaczy w złej wierze, mimo że pozwani mają największy udział w prawie wieczystego użytkowania,

2) błędną wykładnię art. 935 k.c. i uznanie, że zarządca sądowy posiada legitymację procesową do dochodzenia od współużytkowników wieczystych należności za okres, kiedy nie sprawował zarządu.

W konkluzji skarżący wnieśli o uchylenie zaskarżonego wyroku, zniesienie postępowania w zakresie dotkniętym nieważnością i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji z uwzględnieniem kosztów postępowania apelacyjnego, jako części kosztów procesu, ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych kosztów postępowania za obie instancje

(apelacja – k. 959 – 963).

Powód w odpowiedzi na apelację wniósł o zmianę postanowienia z dnia 5 lutego 2014 r. w zakresie pkt. 1, 2 i 3 oraz o oddalenie wniosków pozwanych
o przywrócenie terminu do wniesienia apelacji od wyroku z dnia 29 października 2013 r., wstrzymanie wykonalności tego wyroku oraz o zwolnienie pozwanych od kosztów sądowych, a nadto wniósł o odrzucenie apelacji pozwanych, jako wniesionej po terminie, ewentualnie o jej oddalenie i zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych

(odpowiedź na apelację – k. 1030 – 1044).

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna o tyle, że skutkuje uchyleniem zaskarżonego wyroku, zniesieniem postępowania w sprawie w zakresie rozprawy z dnia
15 października 2013 r. i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Łodzi wraz z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

Zamieszczenie w apelacji zarzutu nieważności postępowania – jako zarzutu najdalej idącego w procesowych skutkach – zwolniło Sąd Apelacyjny
z konieczności ustosunkowania się do pozostałych, przedstawionych w niej, zarzutów o charakterze merytorycznym. Sam zaś zarzut nieważności należało rozpatrywać w kontekście pozbawienia pozwanych możliwości obrony ich praw w niniejszym procesie w konsekwencji zaniechania przeprowadzenia dowodu
z ich przesłuchania.

W kontekście powyższych uwag wstępnych, podkreślenia wymaga, że Sąd Okręgowy w toku rozprawy z dnia 22 sierpnia 2013 r. stwierdził niestawiennictwo pozwanych, uznając je za usprawiedliwione przedłożonymi zaświadczeniami lekarza sądowego, wskazującymi dzień 15 listopada 2013 r., jako przewidywany termin zdolności pozwanych do osobistego stawiennictwa
w sądzie. Okoliczności, leżących u podstaw wydania przedmiotowych zaświadczeń, Sąd Okręgowy nie zakwestionował i nie dążył do ich zweryfikowania, choćby w drodze dowodu z opinii biegłego sądowego w celu ustalenia rzeczywistego stanu zdrowia pozwanych oraz terminu, w którym możliwe byłoby ich przesłuchanie. Tym samym Sąd Okręgowy, odraczając rozprawę wobec konieczności uzupełnienia materiału dowodowego
o przesłuchanie pozwanych w charakterze strony i wyznaczając termin następnej rozprawy, winien kierować się wskazaniami lekarza sądowego co do ustalonego czasu niezdolności pozwanych do wzięcia udziału w rozprawie. Tymczasem, wyznaczając kolejny jej termin na dzień 15 października 2013 r., Sąd Okręgowy w oczywisty sposób – mimo zaakceptowania przedmiotowych zaświadczeń lekarskich – dopuścił się uchybienia, pozbawiającego pozwanych możliwości złożenia zeznań w sprawie.

Z drugiej strony postanowieniem z dnia 22 sierpnia 2013 r. Sąd Okręgowy dopuścił dowód z przesłuchania pozwanych w miejscu ich zamieszkania, wyznaczając termin tej czynności na dzień 9 października 2013 r. Wypis
z protokołu przeprowadzonej wówczas rozprawy wraz z wyciągiem
z postanowienia o jej odroczeniu oraz z postanowieniem dowodowym
w powyższym zakresie został doręczony pozwanym w wyniku skutecznej awizacji, otwierając drogę do dokonania tej czynności dowodowej. Tej jednak Sąd Okręgowy ostatecznie nie przeprowadził.

Dwukrotne pozbawienie pozwanych możliwości złożenia zeznań
w sprawie, wynikające z niewyjaśnionej rezygnacji z przesłuchania ich
w miejscu zamieszkania, a zwłaszcza wyznaczenia terminu odebrania od nich zeznań przed sądem na rozprawie, której termin przypadał w okresie ich usprawiedliwionego niestawiennictwa, skutkowało zamknięciem rozprawy
w dniu 15 października 2013 r. bez stworzenia im szans na obronę. W rezultacie uzasadniało stwierdzenie nieważności postępowania z tej przyczyny.

Okoliczność, że pozwani w innej sprawie, toczącej się równolegle w tym samym wydziale Sądu Okręgowego w Łodzi, stawili się i złożyli zeznania
w charakterze świadków, stanowiła – w razie powzięcia przez Sąd z urzędu informacji w tym przedmiocie – o możliwości otworzenia zamkniętej rozprawy (czy to w dniu 15 października 2013 r., czy też w terminie publikacji wyroku)
i rozważenia, wskutek stosownego dowodu, kwestii trafności przedłożonych przez skarżących zaświadczeń lekarskich w kontekście rzeczywistego stanu ich zdrowia, czego Sąd Okręgowy nie uczynił. W związku z obowiązującą w procesie cywilnym zasadą bezpośredniości, wspomniane wcześniej stawiennictwo skarżących w innych sprawach i złożenie w nich zeznań w charakterze świadków, nie miało przełożenia na stan niniejszej sprawy i nie mogło prowadzić do wyrywkowego skorzystania z takiego dowodu.

Z tych wszystkich względów Sąd Apelacyjny, kontrolując przywrócenie terminu do złożenia apelacji w trybie art. 380 k.p.c., nie znalazł podstaw do uwzględnienia wniosku powoda o uchylenie postanowienia z dnia 5 lutego
2014 r. i odrzucenie apelacji. Uznając natomiast zasadność podniesionego
w niej zarzutu nieważności postępowania, Sąd Apelacyjny orzekł, jak
w sentencji, na podstawie art. 386 § 2 k.p.c., akcentując w uwagach końcowych obowiązek Sądu Okręgowego zwrócenia uwagi na charakter roszczenia powoda oraz zakres jego legitymacji czynnej do występowania w sprawie (por. wyrok SN
z dnia 28 kwietnia 2005 r., III CK 504/04).