Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 września 2014 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący SSR del. Urszula Sipińska-Sęk

Protokolant st. sekr. sądowy Zofia Aleksandrowicz

po rozpoznaniu w dniu 16 września 2014 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z wniosku M. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy

na skutek odwołania M. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 28 marca 2013 r. sygn.(...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje wnioskodawczyni M.

K. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres od dnia 19 lutego 2013 roku do dnia 30 czerwca 2015 roku.

Sygn. akt VU 661/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 28 marca 2013 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w T. odmówił M. K. prawa do renty uznając, że nie jest niezdolna do pracy.

W odwołaniu od powyższej decyzji złożonym w dniu 19 kwietnia 2013 roku M. K. wniosła o przyznanie jej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy .

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych ustalił następujący stan faktyczny:

M. K. urodziła się w dniu (...). Posiada wykształcenie wyższe, z zawodu jest nauczycielem. W okresie aktywności zawodowej pracowała tylko i wyłącznie jako nauczyciel w przedszkolu (tj. od 1 września 1986 roku).

(dowód: wniosek o rentę k. 1-4, zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu k. 7-10)

W okresie od 25 lutego 2012 roku do 18 lutego 2013 roku wnioskodawczyni była uprawniona do świadczenia rehabilitacyjnego.

(dowód: decyzje w aktach ZUS)

W dniu 18 stycznia 2013 roku wnioskodawczyni wystąpiła z wnioskiem o przyznanie jej prawa do renty.

(dowód: wniosek o rentę k. 1-4 )

Orzeczeniem z dnia 21 lutego 2013 r. lekarz orzecznik ZUS stwierdził, iż wnioskodawczyni jest zdolna do pracy zarobkowej. Taki wniosek wywiódł ze stopnia zaawansowania rozpoznanych u niej schorzeń w postaci zaburzeń lękowo-depresyjnych, zaburzeń konwersyjnych, zespołu pustego siodła, stanu po strumektomii i nadciśnienia tętniczego.

(dowód: orzeczenie lekarza orzecznika ZUS z dnia 21.02.2013 r. k. 18 akt rentowych wraz z dokumentacja medyczną w aktach ZUS)

M. K. wniosła sprzeciw od powyższego orzeczenia, w wyniku czego sprawę skierowano na komisję lekarską ZUS, która w dniu 20 marca 2013 r. po rozpoznaniu u wnioskodawczyni zaburzeń osobowości z objawami konwersyjnymi, stanu po strumektomii na leczeniu substytucyjnym, ASD z przeciekiem L-P bez objawów niewydolności krążenia, wydała orzeczenie zgodne z opinią lekarza orzecznika ZUS.

(dowód: orzeczenie komisji lekarskiej z dnia 20.03.2013 k. 22 akt rentowych wraz z dokumentacją medyczną w aktach rentowych)

U wnioskodawczyni występują następujące schorzenia:

⚫

zaburzenia nerwicowe pod postacią zaburzeń somatyzacyjnych

⚫

zaburzenia osobowości

⚫

nadciśnienie tętnicze ,

⚫

wada serca ASD t2 w okresie wydolności krążenia,

⚫

niedoczynność tarczycy po przebytej w 2002 roku strumectomii z powodu wola guzowatego,

⚫

zespół pustego siodła,

(dowód: opinia biegłej kardiolog M. M. k. 13-14, opinia biegłej neurolog B. B. k. 18-19, opinia biegłej endokrynolog E. K. k. 23-24verte, opinia biegłej psycholog M. P. k. 37-38, opinia biegłej psychiatry K. O. (1) k. 42-45 wraz z opinia uzupełniająca k. 71, opinia biegłej psychiatry A. R. k. 95-98, opinia biegłego medycyny pracy J. G. k. 49-52 wraz z opinią uzupełniającą k. 75-76)

Schorzenia psychiatryczne czynią wnioskodawczynię niezdolna do pracy zgodnej z kwalifikacjami okresowo, od czasu ustania poprzednich świadczeń do czerwca 2015 roku.

(dowód: opinia biegłej psycholog M. P. k. 37-38, opinia biegłej psychiatry K. O. (1) k. 42-45 wraz z opinia uzupełniająca k. 71, opinia biegłej psychiatry A. R. k. 95-98, opinia biegłego medycyny pracy J. G. k. 49-52 wraz z opinią uzupełniającą k. 75-76)

Sąd Okręgowy dokonał oceny dowodów i zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z przepisem art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227) niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Z kolei przepisy art. 12 ust. 2 i 3 stanowią, że całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, zaś częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Przy ocenie stopnia i trwałości niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się po pierwsze stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji oraz po drugie możliwości wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne (art. 13 ust. 1).

Stosownie do treści art. 57 ust. 1 powyższej ustawy renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:

1)  jest niezdolny do pracy,

2)  ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy,

3)  niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b), pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a), pkt 10 lit. a), pkt 11-12, 13 lit. a), pkt 14 lit. a) i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-4, 5 lit. a), pkt 6 i 12, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Częściowa niezdolność do pracy polega na utracie w znacznym stopniu zdolności do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. „Doniosłe znaczenie w konstrukcji częściowej niezdolności do pracy (której definicję zawiera art. 12 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS) ma podkreślenie, że chodzi o ocenę zachowania zdolności do wykonywania nie jakiejkolwiek pracy, lecz pracy „zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji”. Ratio legis wyodrębnienia tej przesłanki stanowi wyeliminowanie sytuacji, w których ubezpieczeni o wyższych kwalifikacjach po utracie zdolności do ich zarobkowego wykorzystania zmuszeni byliby podjąć pracę niżej kwalifikowaną, do której zachowali zdolność, wobec braku środków do życia. Inaczej mówiąc, ubezpieczony może być uznany za częściowo niezdolnego do pracy, gdy zachował zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy (na przykład pracy wymagającej niższych albo niewymagającej w ogóle jakichkolwiek kwalifikacji), lecz jednocześnie utracił w znacznym stopniu zdolność do pracy, do której posiada kwalifikacje. Wyjaśnienie treści pojęcia „pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji” wymaga uwzględnienia zarówno kwalifikacji formalnych (czyli zakresu i rodzaju przygotowania zawodowego udokumentowanego świadectwami, dyplomami, zaświadczeniami), jak i kwalifikacji rzeczywistych (czyli wiedzy i umiejętności faktycznych, wynikających ze zdobytego doświadczenia zawodowego), (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 września 2006 roku, I UK 103/06 OSNP 2007/17-18/261).

Biorąc pod uwagę, iż wnioskodawczyni ma wykształcenie wyższe pedagogiczne –i w okresie aktywności zawodowej pracowała wyłącznie jako nauczyciel ocenę jej zdolności do pracy, należało odnieść przede wszystkim do pracy zgodnej z kwalifikacjami formalnymi, które pokrywają się z rzeczywistymi.

Dla ustalenia, czy wnioskodawczyni jest niezdolna do pracy w rozumieniu przepisów cytowanej ustawy, Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych: kardiologa M. M., neurologa B. B., endokrynologa E. K., urologa M. P., angiologia A. P., psychologa M. P., oraz dwóch psychiatrów K. O. i A. R. - biegłych z zakresu dziedzin medycyny, w ramach których mieszczą się rozpoznane u niej schorzenia. Dodatkowo Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego medycyny pracy J. G. (2), którego zadaniem była całościowa ocena stanu zdrowia wnioskodawczyni przy uwzględnieniu wszystkich wydanych w sprawie opinii biegłych lekarzy.

Biegli sporządzili opinie po zapoznaniu się z dokumentacją medyczną wnioskodawczyni, wynikami dodatkowych badań oraz po przeprowadzeniu jej osobistego badania. Określili w opiniach na jakie schorzenia cierpi obecnie wnioskodawczyni.

Podstawą ustalenia przez Sąd niezdolności do pracy zarobkowej wnioskodawczyni były spójne w swej treści i logiczne opinie sporządzone przez dwóch biegłych psychiatrów K. O. i A. R..

Nadciśnienie tętnicze oraz wada serca choć występują u wnioskodawczyni, to nie ograniczają jednak jej zdolności do pracy zarobkowej zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami, co w sposób jednoznaczny wynika z podzielonej przez Sąd opinii biegłej kardiolog M. M..

Również zespół pustego siodła i naczyniopochodne zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym bez istotnego znaczenia klinicznego nie czynią wnioskodawczyni niezdolną do pracy, na co wskazuje biegła neurolog B. B. (2).

Niezdolności do pracy nie powoduje u wnioskodawczyni również schorzenie o podłożu endokrynologicznym w postaci niedoczynności tarczycy po przebytej w 2002 roku strumectomii z powodu wola guzowatego. Ponadto u wnioskodawczyni nie stwierdzono również schorzeń urologicznych i angiologicznych, które czyniłyby ja niezdolna do pracy, co wynika z jednoznacznych i podzielonych przez Sąd opinii biegłych M. P. i angiologia A. P.. Biegły M. P. nie stwierdził u M. K. jakichkolwiek schorzeń dotyczących układu moczowo-płciowego a biegły angiolog A. P. nie stwierdził jakichkolwiek cech niedokrwiennych kończyn dolnych oraz górnych.

Tymczasem z opinii dwóch biegłych psychiatrów K. O. i A. R. wynika jednoznacznie, iż wnioskodawczyni jest częściowo niezdolna do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Opinie te zawierają przekonujące, oparte na szerokiej i wnikliwej analizie dokumentacji medycznej i przedmiotowym badaniu skarżącej wnioski. Poprzedzone zostały opinią biegłej psycholog M. P., wydaną w oparciu o wywiad kliniczny, rozmowę kierowaną, obserwację zachowania i badanie psychometryczne Testem Pamięci Wzrokowej Bentona i Testem Matryc Ravela. Na podstawie uzyskanych wyników biegła psycholog stwierdziła ogólną sprawność umysłową wnioskodawczyni poniżej normy wiekowej (Ravel centyl 23) oraz nieznacznie osłabiony przebieg procesów poznawczych. Mając na uwadze przeprowadzone badania biegła rozpoznała u wnioskodawczyni zaburzenia nerwicowe nieokreślone, zaburzenia osobowości oraz uzależnienie od benzodiazepinu.

Po analizie opinii psychologicznej oraz w oparciu o własne badania i rozpoznaniu u wnioskodawczyni zaburzeń somatyzacyjnych i zaburzeń osobowości, biegli psychiatrzy K. O. (1) oraz A. R. (2) były zgodne co do tego, że zaburzenia somatyzacyjne czynią wnioskodawczynię częściowo niezdolną do pracy nieprzerwanie począwszy od 2009r. Wówczas bowiem nastąpiło załamanie linii życiowej wnioskodawczyni, które doprowadziło do podjęcia w 2009 roku leczenia psychiatrycznego. Początkowo była leczona ambulatoryjnie, rozpoznawano epizod depresyjny, następnie w kartach pojawiło się rozpoznanie zaburzeń lękowych i depresyjnych mieszanych z somatyzacją i elementami konwersyjnymi. Wnioskodawczyni była dwukrotnie hospitalizowana psychiatrycznie w 2010 i 2011 roku. W epikryzach zwracano uwagę na objawy somatyzacyjne, napady lęku, koncentrację na swoim ciele. Systematyczne leczenie psychiatryczne, pomimo leczenia również w warunkach szpitalnych w 2010 i 2011 roku, nie doprowadziło od 2009r. do istotnej poprawy funkcjonowania skarżącej.

BiegłaK. O. zwróciła uwagę na to, że opiniowana zgłasza szereg dolegliwości somatycznych, domaga się kuracji tych niespecyficznych, objawów nie związanych z obiektywnie istniejącymi chorobami somatycznymi. Jest skoncentrowana na funkcjonowaniu swojego ciała, przeżywa szereg doznań somatyzacyjnych. Powyższym towarzyszy lęk – zarówno wolno płynący , jak i okresowe napady leku oraz objawy depresyjne – zauważane prze lekarzy prowadzących, okresowo o nasileniu skutkującym stawianiem diagnozy epizodów depresyjnych. U wnioskodawczyni występują również wtórne do lęku i depresji zaburzenia koncentracji.

M. K. prezentuje także stały, nieprawidłowy wzorzec emocjonalno-behawioralny pod postacią teatralności zachowania, skłonności do wygórowanych reakcji emocjonalnych, tendencji do podejrzliwości i obwiniania innych, co składa się na obraz zaburzeń osobowości.

Nie mniej to stwierdzone przez biegłą zaburzenia somatyzacyjne, a nie zaburzenia osobowości, skutkują częściową niezdolnością do pracy wnioskodawczyni.

Tożsamy wniosek w zakresie określenie niezdolności do pracy wnioskodawczyni wyprowadziła również biegła psychiatra A. R. (2) po rozpoznaniu u niej zaburzeń nerwicowych pod postacią zaburzeń somatyzacyjnych z wyraźną komponentą konwersyjną. Biegła wskazała, że jest to schorzenie przewlekle o uporczywym charakterze, które po raz pierwszy ujawniło się w 2009r. Wówczas to wnioskodawczyni czuła się słabo, miała kołatania serca, nie mogła pracować. Odczuwała naprzemiennie różnorodne dolegliwości sugerujące choroby somatyczne- kołatania serca, trudności w chodzeniu, zaburzenia czucia, zaburzenia widzenia, częstomocz, uczucie trudności w oddychaniu, zaburzenia pamięci, koncentracji, osłabienie. Była diagnozowana przez licznych lekarzy chorób somatycznych, jednakże nie stwierdzano wyraźnych schorzeń i nieprawidłowości z zakresu neurologii, kardiologii, urologii, endokrynologii, które wyjaśniałyby występowanie tak manifestujących się objawów chorobowych. Jak wskazała biegła podejmowanie leczenia u licznych lekarzy schorzeń somatycznych jest cechą charakterystyczną zaburzeń somatyzacyjnych. Długotrwałe stosowanie leków somatycznych spowodowało wystąpienie objawów ubocznych , nie mających związku z objawami pierwotnymi i zniekształcało obraz choroby podstawowej, co jest również zjawiskiem nierzadkim w przebiegu tego typu schorzeń. Objawy nie podlegają świadomej woli osoby chorej, nie można więc tutaj mówić o manipulacji, teatralność zachowań jest natomiast składową tego schorzenia. Jak wskazała biegła w dostępnych badaniach neuroobrazowych występują drobne nieprawidłowości krążenia mózgowego, które mogą powodować mikrouszkodzenia mózgu, które jednak nie upoważniają do rozpoznania wyraźnego podłoża organicznego schorzenia, także wg opinii psychologów, a które wg wiedzy medycznej mogą predysponować do wystąpienia zaburzeń somatyzacyjnych i konwersyjnych. Częste są współistniejące objawy lękowe i depresyjne, stąd początkowo zmienne rozpoznania. Nasilenie objawów somatyzacyjnych jest znaczne i wyraźnie upośledza funkcjonowanie opiniowanej, wymaga leczenia. Natomiast stwierdzane zaburzenia osobowości nie mają znaczenia orzeczniczego.

Zgłoszone przez organ rentowy zarzuty do opinii głównej i uzupełniającej biegłej psychiatry K. O. (1), świadczą o niezrozumieniu opinii i jako takie nie mają jakiegokolwiek znaczenia. Organ rentowy podnosi, że lekarz orzecznik ZUS oraz komisja lekarska ZUS nie uznali, aby istniejące i rozpoznane przez nich u skarżącej zaburzenia osobowości, powodowały utratę możliwości wykonywania pracy zgodnej z poziomem jej kwalifikacji. Należy podnieść, że biegła K. O. (1), podobnie zresztą jak biegła A. R. (2), także nie wiążą niezdolności do pracy skarżącej z zaburzeniami osobowości. Występujące u niej zaburzenia osobowości nie mają jakiegokolwiek znaczenia orzeczniczego. Niezdolność do pracy wnioskodawczyni powodują nie zaburzenia osobowości, a zaburzenia somatyzacyjne, czego zdaje się nie zauważać i pomija organ rentowy.

Również biegły medycyny pracy, po zapoznaniu się ze wszystkimi sporządzonymi w sprawie opiniami i dokumentami leczenia oraz opiniami lekarzy orzeczników ZUS uznał, iż wnioskodawczyni jest częściowo niezdolna do pracy zarobkowej do czerwca 2015 roku z przyczyn psychiatrycznych. Biegły zwrócił uwagę, iż wnioskodawczyni ma wysokie kwalifikacje zawodowe – wykształcenie wyższe pedagogiczne. Przez 27 lat pracowała jako nauczyciel w przedszkolu. W związku z pogorszeniem w 2009 roku stanu zdrowia – głównie psychicznego wykorzystała nauczycielski urlop dla poratowania zdrowia w wymiarze jednego roku, pełny okres zasiłku chorobowego oraz świadczenia rehabilitacyjnego. Podjęła stałe i systematyczne leczenie psychiatryczne, w tym także dwukrotnie w 2010 roku i w 2011 roku była leczona szpitalnie w oddziałach psychiatrycznych. Podczas badania przeprowadzonego przez biegłego, wnioskodawczyni prezentowała zły stan psychiczny. Była dysfotyczna, przygnębiona i prezentująca nastawienie rezygnacyjne wobec życia. Biegły stwierdził także ewidentne zaniedbanie higieniczne wnioskodawczyni, co zaznaczyła w swoim orzeczeniu także komisja lekarska ZUS. Tym samym biegły medycyny pracy J. G. biorąc pod uwagę ustalenia poczynione prze biegłego psychologa klinicznego oraz lekarza psychiatrę podzielił stanowisko, że M. K. w znacznym stopniu utraciła zdolność do wykonywania pracy odpowiadającej poziomowi posiadanych przez nią kwalifikacji formalnych i przy uwzględnieniu wykonywanej przez nią w okresie blisko 30 lat pracy nauczyciela w przedszkolu.

Zarzuty organu rentowego, że biegły J. G. w swojej opinii powtórzył jedynie stanowisko biegłego psychiatry oraz że sam nie jest uprawniony do oceny stanu zdrowia psychicznego wnioskodawczyni, nie może podważyć prawidłowości wniosków końcowych jego opinii. Należy zauważyć, że biegły nie oceniał stanu zdrowia psychicznego wnioskodawczyni, jak imputuje organ rentowy, bo ten ocenił biegły psychiatra, lecz na podstawie oceny stanu zdrowia sporządzonej przez wszystkich opiniujących w sprawie biegłych, w tym biegłego psychiatrę, wypowiedział się co do wpływu zdiagnozowanych schorzeń, w tym psychiatrycznych na zdolność wnioskodawczyni do pracy zarobkowej zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami zawodowymi.

W ocenie Sądu zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozostawia wątpliwości, że wnioskodawczyni z uwagi na jej podstawowe schorzenia natury psychiatrycznej, które aktualnie determinują stan jej zdrowia jest częściowo niezdolna do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami zawodowymi. Schorzenie, na które cierpi skarżąca ma przewlekły, uporczywy przebieg, wymagający wykorzystania w leczeniu metod farmakoterapii i psychoterapii, a rokowania są niepewne. Uzasadnia to w ocenie biegłych psychiatrów oraz medycyny pracy kilkunastomiesięczny okres niezdolności do pracy. Z tych też względów ustalając częściową niezdolność do pracy wnioskodawczyni oraz jej czasokres Sąd oparł się na zgodnych opiniach sporządzonych przez biegłych psychiatrów K. O. i A. R. oraz biegłego medycyny pracy J. G.. Biegli zgodnie uznali, że wnioskodawczyni jest niezdolna do pracy nieprzerwanie od 2009r. do czerwca 2015 roku. Z uwagi na to, że wnioskodawczyni do dnia 18 lutego 2013 roku była uprawniona do świadczenia rehabilitacyjnego, Sąd przyznał jej prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od dnia następnego po ustaniu uprawnień do świadczenia rehabilitacyjnego.

Uwzględniając powyższe Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał M. K. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, na okres od 19 lutego 2013r. do 30 czerwca 2015 roku.