Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 lutego 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA Małgorzata Manowska (spr.)

Sędzia SA Ksenia Sobolewska - Filcek

Sędzia SA Małgorzata Kuracka

Protokolant: sekr. sąd. Agnieszka Pawłowska

po rozpoznaniu w dniu 18 lutego 2014 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Stowarzyszenia (...) w P.

przeciwko (...) S.A. w B.

o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 18 marca 2013 r.

sygn. akt XVII Amc 2640/12

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że powództwo oddala oraz zasądza od Stowarzyszenia (...) w P. na rzecz (...) S.A. w B. kwotę 360 (trzysta sześćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

II.  zasądza od Stowarzyszenia (...) w P. na rzecz (...) S.A. w B. kwotę 720 (siedemset dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt VI ACa 1134/13

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 2012-04-05 powód - Stowarzyszenie (...) z siedzibą w P. - domagał się uznania za niedozwolone i zakazania wykorzystywania w obrocie z konsumentami postanowienia o treści: „Odpowiedzialność (...) ogranicza się do wydania nagrody zgodnie z postanowieniami Regulaminu.” zawartego w § 10 ust. 2 wzorca umowy "Regulamin Konkursu pod nazwą (...), którym posługuje się pozwany - (...) spółka akcyjna z siedzibą w B..

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa.

Wyrokiem z dnia 18 marca 2013 roku Sąd Okręgowy w Warszawie uwzględnił powództwo w całości.

Sąd Okręgowy ustalił że pozwany prowadzi działalność gospodarczą polegającą na produkcji i sprzedaży m.in. samochodów osobowych. W dniach od 2012-02-29 do 2012-03-04 pozwany zorganizował konkurs, którego zasady zostały określone w regulaminie zawierającym zapis do którego odwołuje się żądanie pozwu, tj. „Odpowiedzialność (...) ogranicza się do wydania nagrody zgodnie z postanowieniami Regulaminu.”.

Warunkiem uczestnictwa w konkursie było umówienie się na odbycie jazdy testowej modelem F., wypełnienie kuponu konkursowego, wykonanie zadania konkursowego oraz złożenie kuponu wraz z opisem u jednego z autoryzowanych dealerów F. w okresie trwania konkursu. Zadanie konkursowe polegało na umieszczeniu w przeznaczonym na to miejscu na kuponie odpowiedzi na pytanie (...) (§ 4 ust. 1 wzorca umowy). Przyznawanie nagród następowało na podstawie wyboru Komisji Konkursowej w terminach wskazanym w regulaminie.

Nagrodami w niniejszym konkursie były dla wszystkich uczestników- jazda próbna samochodem marki F., dla zwycięzców natomiast- nagrody w postaci nagrody rzeczowej, tj. samochód marki F. oraz nagrody pieniężnej oraz możliwość korzystania z samochodu marki (...) na okres weekendu.

Zdaniem Sądu I instancji powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy zauważył, że okolicznością sporną między stronami było, czy stosowany przez pozwanego Regulamin Konkursu pod nazwą (...) stanowił wzorzec umowy w rozumieniu art. 384 kc oraz - niezależnie od tego - czy przedmiotowe postanowienie ma charakter niedozwolony w myśl art. 385 ^{( 1)} § 1 kc.

W przekonaniu Sądu Okręgowego więź łącząca pozwanego z uczestnikami konkursu winna być kwalifikowana jako umowa o udział w konkursie na zasadach określonych w regulaminie. Zdaniem Sądu I instancji decyduje o tym to, że regulamin ten dotyczył dwustronnego, a nie jednostronnego stosunku umownego. Z kolei w przekonaniu Sądu Okręgowego o tym, że był to stosunek dwustronny decyduje to, że w omawianym regulaminie sam pozwany używa sformułowań, m.in. „Uczestnicy, przystępują do Konkursu, wyrażają równocześnie zgodę na opublikowanie ich danych osobowych w postaci imienia i nazwiska dla celów ogłoszenia wyników Konkursu, zgodnie z postanowieniami Regulaminu” (§ 11 pkt 1 wzorca), które nie mogą być rozumiane inaczej, niż jako złożenie oświadczeń woli. Przystąpienie do konkursu wymagało zatem zdaniem Sądu Okręgowego złożenia wzajemnie sobie odpowiadających wyraźnych oświadczeń woli pozwanego i uczestnika, co innymi słowy oznacza zawarcie umowy.

Ponadto Sąd Okręgowy stwierdził, że z natury uregulowania przyrzeczenia publicznego wynika, iż chodzi w nim o nieskomplikowaną relację prawną sprowadzającą się do prostego wykonania jednej oznaczonej czynności, za co obiecano nagrodę. Złożony stosunek prawny regulowany kilkudziesięcioma postanowieniami, nie mieści się w ramach przewidzianej w art. 919 kc i nast. instytucji przyrzeczenia publicznego.

Sąd I instancji wskazał również, że zgodnie z art. 66 § 1 kc oświadczenie drugiej stronie woli zawarcia umowy stanowi ofertę, jeżeli określa istotne postanowienia tej umowy. Rozbudowany regulamin, jakim posługiwał się pozwany te istotne postanowienia, w ocenie Sądu Okręgowego określał. W tej sytuacji Sąd I instancji stwierdził, że ogłoszenie konkursu i wprowadzenie do obrotu regulaminu, stanowiło nie tyle przyrzeczenie publiczne, co ofertę zawarcia umowy o udział w konkursie.

W ocenie Sądu Okręgowego przedmiotowe postanowienie wzorca umowy wypełnia zaś przesłanki art. 385 ¹ § 1 zd. 1 kc, w szczególności zaś mieści się w hipotezach art. 385 ³ pkt. 2 oraz 21 kc. Pozwany ogranicza swoją odpowiedzialność w związku z wykonywaniem umowy w stosunku do zasad wynikających z prawa powszechnie obowiązującego. Wyłączenie o którym mowa ma bardzo szeroki charakter - pozwany zrzeka się bowiem odpowiedzialności za wszelkie wady oferowanego towaru i ich następstwa. Oznacza to zarówno odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania, jak i za wszelkie powstałe szkody. Zasady odpowiedzialności kontraktowej są szczegółowo i w sposób wyważony uregulowane w przepisach powszechnie obowiązujących. Modyfikacja tych zasad przewidziana w przedmiotowym postanowieniu wzorca kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Kwestionowane postanowienie wyłącza odpowiedzialność pozwanego za wszelkie wady nagród. Jednakże jako organizator konkursu ponosi odpowiedzialność względem konsumenta za dostarczenie towaru (nagrody) wolnej od wad. Zdaniem Sądu Okręgowego nie może on uzależniać swojej odpowiedzialności od producenta nagród. Bowiem w myśl art. 474 kc, za działania i zaniechania osób, z których pomocą przedsiębiorca wykonuje swoje zobowiązanie, ponosi on odpowiedzialność jak za działania własne. Odwoływanie się w tym wypadku przez profesjonalistę do jego relacji z podmiotami trzecimi, zdaniem Sądu Okręgowego, faktycznie pozbawia konsumenta ochrony jego praw, co w rażącym stopniu narusza jego interesy.

Sąd Okręgowy stwierdził, że niedopuszczalne jest postanowienie wzorca umowy prowadzące do sytuacji, w której po wydaniu nagrody, która jak się następnie okazało jest uszkodzona, przedsiębiorca wyłączyłby swoją odpowiedzialność na podstawie zakwestionowanego postanowienia, natomiast konsument musiałby dochodzić roszczeń bezpośrednio od producenta lub innego podmiotu, który przyczynił się do powstania szkody. Z podmiotami takimi nie wiąże konsumenta żaden stosunek umowny. Łączyłby się z tym zatem szereg praktycznych trudności, poczynając od ustalenia, który podmiot ponosi odpowiedzialność w sytuacji braku jakichkolwiek dokumentów. Z kolei przedsiębiorcy przysługuje w takiej sytuacji roszczenie regresowe wobec producenta - w przypadku wady nagrody.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany zaskarżając go w całości i domagając się jego zmiany poprzez oddalenie powództwa w całości. Pozwany podniósł zarzuty:

1.  naruszenia art. 384 § 1 k.c. w związku z art. 479 ^{( 36)} k.p.c. poprzez błędne uznanie postanowień regulaminu konkursu organizowanego przez Pozwanego pod nazwą (...) („Regulamin”) za wzorzec umowy,

2.  naruszenia art. 919 § 1 k.c. poprzez przyjęcie, że z natury uregulowania przyrzeczenia publicznego wynika, iż chodzi w nim o nieskomplikowaną relację prawną sprowadzającą się do prostego wykonania jednej oznaczonej czynności, a Regulamin tego kryterium nie spełnia,

3.  naruszenia art. 919 § 1 k.c. w związku z 60 k.c. polegające na przyjęciu, że zgodnie z Regulaminem uczestnicy wraz z przystąpieniem do konkursu składają oświadczenie woli prowadzące do zawarcia z Pozwanym umowy o udział w konkursie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest w pełni uzasadniona.

W ocenie Sądu Apelacyjnego nie sposób podzielić stanowiska Sądu Okręgowego, iż więź łącząca pozwanego z uczestnikami konkursu winna być kwalifikowana jako umowa o udział w konkursie, a nie jako przyrzeczenie publiczne w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego, a zatem że sporny regulamin może być uznany za wzorzec umowny i oceniony pod kątem abuzywności jego postanowień na podstawie art. 3851 k.c.

W przypadku konkursów stanowiących przyrzeczenie publiczne przyrzekający nagrodę może sformułować regulamin konkursu, którego celem jest dokładniejsze opisanie zasad uczestnictwa w konkursie i powyższe nie oznacza, że mogą być one uznane za ofertę umowną czy też wzorzec umowny (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 23 kwietnia 2013 r. VI ACa 1435/12, Lex nr 1344300). Przy tym fakt rozbudowania regulaminu konkursu może świadczyć o tym, że konkurs taki traci charakter przyrzeczenia publicznego, jednakże nie jest to okoliczność decydująca.

Udział w konkursie organizowanym przez pozwanego nie był uwarunkowany zawarciem wcześniejszej umowy. Przedmiotowy regulamin nie wymagał spełnienia od uczestników konkursu żadnych warunków, które mogłyby zostać uznane za świadczenie konsumenta względem przedsiębiorcy. Nie dochodziło tu do zlecenia przez konsumenta jakiejś usługi albo skorzystania z niej, jak i konsument nie dokonywał żadnych zakupów w związku z udziałem w konkursie. Wbrew stanowisku Sądu Okręgowego nie był to zatem stosunek dwustronnie zobowiązujący.

Za świadczenie takie nie może zostać uznane wypełnienie kuponu konkursowego zawierającego dane osobowe umożliwiającego identyfikację uczestnika. Oczywiste jest bowiem, że w przypadku konkursu, który przybiera formę inną jak jednoetapową, podanie danych uczestników może być konieczne dla ich późniejszej identyfikacji. Także zgoda na opublikowanie danych osobowych w postaci imienia i nazwiska dla celów ogłoszenia wyników, nie może być wbrew stanowisku Sądu I instancji uznana za złożenie oświadczenia woli, konieczne dla przyjęcia, iż dochodzi do nawiązania dwustronnego stosunku umownego. Zgoda taka jest konieczna ze względu na przepisy dotyczące ochrony danych osobowych, nie jest to świadczenie konsumenta.

Z kolei wykonanie zadania konkursowego w postaci udzielenia odpowiedzi na pytanie w pełni odpowiada obowiązkowi, od którego wykonania organizator konkursu może uzależnić wydanie nagrody (art. 919 § 1 k.c.). Jak wskazuje się w literaturze przedmiotu funkcja przyrzeczenia publicznego polega na zachęceniu jak największej liczby osób do podjęcia określonego zachowania się, na którym zależy przyrzekającemu (np. podjęcia poszukiwań zgubionej rzeczy, wykrycia sprawcy czynu niedozwolonego albo pomocy w jego ujawnieniu, rozwiązania jakiegoś problemu technicznego, dokonania wynalazku). Z kolei przyrzeczenie nagrody konkursowej wyzwala współzawodnictwo między osobami, które dla nagrody decydują się wziąć udział w organizowanym konkursie. Tym samym przyrzeczenie publiczne może być wykorzystane do pobudzania rozwoju nauki, sztuki, techniki i innych dziedzin, sprzyjając powstawaniu dzieł możliwie najlepszych (A. Szpunar (w:) System prawa cywilnego, t. III, cz. 2, s. 1084; K. Zawada (w:) System prawa prywatnego, t. 8, s. 777).

Z kolei odbycie jazdy testowej stanowi skorzystanie z nieodpłatnej akcji reklamowo-promocyjnej. W ramach takiej czynności konsument nie przyjmuje na siebie żadnych praw ani obowiązków, tym samym takie zdarzenie nie może zostać uznane za świadczenie. Przy tym nie można skorzystania przez konsumenta z takiej akcji nazwać skorzystaniem z usługi. Akcja reklamowo-promocyjna może stanowić usługę wykonywaną na rzecz określonego podmiotu, zazwyczaj przedsiębiorcy, który chce wypromować określone towary lub inne usługi oferowane przez siebie. Odbiorcą takiej usługi nie jest więc konsument, do którego kierowana jest akcja promocyjno-reklamowa. Poprzez wzięcie udziału w takiej akcji konsument nie staje się ani zlecającym usługę ani zleceniobiorcą.

W ocenie Sądu Apelacyjnego przedmiotowy regulamin określał więc zasady uczestnictwa w konkursie organizowany przez pozwaną, w którym tylko jedna ze stron t.j. pozwana(przedsiębiorca), była zobowiązana do spełnienia określonego świadczenia (wydania nagrody) i tylko jedna ze stron t.j. uczestnik konkursu była uprawniona do jego przyjęcia (otrzymania nagrody). Stosunek prawny jaki regulamin ten określał stanowił więc przyrzeczenie publiczne w rozumieniu art. 919 k.c. Zdaniem Sądu Apelacyjnego nie ulega zaś wątpliwości, że postanowienia określające jednostronny stosunek zobowiązaniowy jakim jest przyrzeczenie publiczne, nie mogą podlegać kontroli abstrakcyjnej wzorca umownego. Przepisy art. 384-385 ³ odnoszą się bowiem wyłącznie do postanowień wzorców umowy (czy też stanowiących ich część regulaminów), którą przyrzeczenie publiczne nie jest.

W tym miejscu należy zauważyć, że wprawdzie uregulowanie regulaminem przyrzeczenia publiczne jako jednostronnej czynności prawnej nie wyklucza wcale zawarcia w jej miejsce umowy, jednakże w niniejszej sprawie przedmiotowy regulamin konkursu, choćby ze względu na brak określenia czynności prawnych mogących składać się na wzajemne świadczenia stron, zawarcie takiej umowy wykluczał.

Mając powyższe na uwadze Sąd orzekł jak na wstępie na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. Rozstrzygnięcie o kosztach procesu zarówno za I jak i za II instancję oparto na przepisie art. 98 k.p.c.