Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 26 czerwca 2014 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w następującym składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Tomasz Pawlik

Sędziowie: SO Gabriela Sobczyk (spr.)

SR (del.) Roman Troll

Protokolant Renata Krzysteczko

po rozpoznaniu w dniu 26 czerwca 2014 r. na rozprawie sprawy

z wniosku K. T. (1), K. T. (2), J. S., P. T. i Ł. T.

o dział spadku

na skutek apelacji wnioskodawców J. S., P. T. i Ł. T.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Wodzisławiu Śląskim

z dnia 6 grudnia 2013 r., sygn. akt I Ns 1158/13

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać Sądowi Rejonowemu w Wodzisławiu Śląskim do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

SSR (del.) Roman Troll SSO Tomasz Pawlik SSO Gabriela Sobczyk

UZASADNIENIE

Wnioskodawcy K. T. (1), K. T. (2), J. S., P. T. i Ł. T. wnieśli o dokonanie zgodnego działu spadku po Z. T. w ten sposób, aby nieruchomość położoną w R. opisaną w księdze wieczystej prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Wodzisławiu Śląskim KW nr (...) stanowiącą działkę nr (...) przyznać na wyłączną własność P. T., a nieruchomości położone w R. opisane w księgach wieczystych prowadzonych przez Sąd Rejonowy w Wodzisławiu Śląskim KW nr (...), (...) oraz KW nr (...) stanowiącą działkę nr (...) przyznać na wyłączną własność J. S. - bez obowiązku spłat i dopłat. Prawa do spadku po Z. T. zmarłym 23 kwietnia 1997r. zostały stwierdzone prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Wodzisławiu Śląskim z dnia 10 stycznia 2013r, sygn. akt I Ns 1362/12.

Na rozprawie w dniu 6 grudnia 2013r. wnioskodawczyni J. S. wniosła nadto o ustanowienie na zabudowanej nieruchomości KW (...) stanowiącej działkę nr (...) służebności osobistej mieszkania polegającej na bezpłatnym korzystaniu
z parteru budynku wraz z piwnicą i obejściem wokół budynku na rzecz Ł. T. oraz B. K. (k. 33).

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 6 grudnia 2013r. Sąd Rejonowy w Wodzisławiu Śląskim, sygn. akt I Ns 1158/13:

1.ustalił, że w skład spadku po zmarłym Z. T., po którym prawa
do spadku zostały stwierdzone prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego
w Wodzisławiu Śląskim z dnia 10 stycznia 2013r., sygn. akt I Ns 1362/12, wchodzi:

a). udział wynoszący ½ we własności nieruchomości położonej w R. stanowiącej działki nr (...) o łącznej powierzchni 0,2424 ha opisanej w KW nr (...) Wydziału Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Wodzisławiu Śląskim oraz że przedmiotem zniesienia współwłasności i podziału majątku wspólnego jest pozostały udział we własności tej nieruchomości wynoszący ½,

b). nieruchomość położona w R. stanowiąca działki nr (...) o powierzchni 0,1276 ha opisana w KW nr (...) Wydziału Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego
w Wodzisławiu Śląskim,

c). udział wynoszący ½ we własności nieruchomości położonej w R. stanowiącej działki nr (...) o łącznej powierzchni 0, (...) opisanej w KW nr (...) Wydziału Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Wodzisławiu Śląskim oraz że przedmiotem zniesienia współwłasności i podziału majątku wspólnego jest pozostały udział we własności tej nieruchomości wynoszący ½;

2. dokonał częściowego i zgodnego działu spadku po zmarłym Z. T.
i zniesienia współwłasności nieruchomości oraz podziału majątku wspólnego w ten sposób, że przyznał:

a). nieruchomość stanowiącą działkę nr (...) opisaną w KW nr (...)
na wyłączną własność P. T., synowi Z. i Ł.,

b). nieruchomość stanowiącą działkę nr (...) opisaną w KW nr (...) oraz nieruchomości wymienione w punktach 1b i 1c na wyłączną własność J. S., córce Z. i Ł.

- bez obowiązku spłat i dopłat;

3. ustanowił na rzecz Ł. T., córki W. i M. oraz B. K., syna F. i K. służebność osobistą mieszkania w postaci bezpłatnego dożywotniego użytkowania całości parteru budynku usytuowanego na nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) opisaną w KW nr (...) z prawem swobodnego dostępu do piwnicy oraz obejścia po całej nieruchomości.

W uzasadnieniu Sąd pierwszej instancji jako podstawę prawną swojego rozstrzygnięcia wskazał art. 622 § 2 k.p.c. stosowany na zasadzie art. 688 k.p.c. do postępowania o dział spadku. W postępowaniu tym nawet brak zgody na ustanowienie służebności osobistej mieszkania ze strony uczestnika, który nieruchomości tej nie otrzymuje, nie stoi na przeszkodzie ustanowieniu służebności. Sąd Rejonowy wskazał, że spadek po Z. T. zmarłym 23 kwietnia 1997r. nabyli z mocy ustawy: żona Ł. T. w 4/16 częściach oraz dzieci: J. S., K. T. (1), K. T. (2) i P. T. każdy z nich po 3/16 części, co zostało stwierdzone postanowieniem Sądu Rejonowego w Wodzisławiu Śląskim z dnia 10 stycznia 2013r., sygn. akt I Ns 1362/12. W skład spadku po Z. T. wchodzą udziały w nieruchomościach stanowiących składniki majątku wspólnego małżonków Z. T. i Ł. T. opisane w księgach wieczystych prowadzonych przez Sąd Rejonowy w Wodzisławiu Śląskim: KW nr (...), (...), (...). Służebność osobistą mieszkania na rzecz Ł. T. oraz B. K. Sąd Rejonowy ustanowił, uwzględniając wniosek J. S.
i obciążając prawem służebności nieruchomość przyznaną tej wnioskodawczyni. Odnośnie służebności osobistej mieszkania podał, powołując się na poglądy judykatury, iż służebność taka może być ustanowiona orzeczeniem sądowym zapadłym w szczególności w postępowaniu o zniesienie współwłasności i o dział spadku na podstawie zgodnego wniosku uczestników postępowania.

Wnioskodawcy J. S., P. T. i Ł. T. wywiedli apelację od w/w postanowienia, zaskarżając je w części w zakresie punktu 3 dotyczącego ustanowienia prawa służebności osobistej mieszkania na rzecz B. K.. Skarżący zarzucili orzeczeniu naruszenie prawa procesowego tj. regulacji:

a). art. 510 § 2 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie polegające na zaniechaniu wezwania
do udziału w sprawie B. K. w sytuacji, gdy jest on zainteresowanym w sprawie,

b). art. 158 § 1 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie polegające na sporządzeniu protokołu
w sposób nieodzwierciedlający faktycznego przebiegu rozprawy - w szczególności nie zaprotokołowano rzeczywistej treści wniosku o ustanowienie służebności mieszkania,
w którym zawarto zastrzeżenie, że służebność na rzecz B. K. zostanie ustanowiona pod warunkiem zawarcia związku małżeńskiego z Ł. T.,

c). art. 321 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez rozstrzygnięcie o prawach osób, które nie były objęte treścią wniosku, a także niezgodnie z treścią wniosku uzupełniającego, gdyż wniosek o ustanowienie służebności osobistej mieszkania na rzecz B. K. pod warunkiem zawarcia związku małżeńskiego z Ł. T. jako niedozwolony winien zostać oddalony.

We wnioskach apelacyjnych skarżący wnieśli o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez oddalenie wniosku o ustanowienie służebności osobistej mieszkania na rzecz B. K. w postaci bezpłatnego dożywotniego użytkowania całości parteru budynku usytuowanego na nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) opisanej w księdze wieczystej Sądu Rejonowego w Wodzisławiu Śląskim KW nr (...) z prawem swobodnego dostępu do piwnicy oraz obejścia po całej nieruchomości.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się skuteczna.

Rację mają skarżący zarzucając, że Sąd pierwszej instancji nie wezwał do udziału
w sprawie B. K., którego dotyczył wniosek o ustanowienie służebności osobistej mieszkania złożony przez wnioskodawczynię na rozprawie w dniu 6 grudnia 2013r. B. K. jest bowiem niewątpliwie zainteresowanym w sprawie, gdyż wynik postępowania dotyczy jego praw (art. 510 § 1 k.p.c.). Na podstawie art. 510 § 1 k.p.c. zainteresowany w sprawie może wziąć udział w każdym stanie sprawy aż do zakończenia postępowania w drugiej instancji. Jeżeli weźmie w niej udział, staje się uczestnikiem.

W niniejszej sprawie Sąd pierwszej instancji uchybił regulacji art. 510 § 2 k.p.c., zgodnie z którym to przepisem jeżeli okaże się, że zainteresowany nie jest uczestnikiem, sąd wezwie go do udziału w sprawie. Przez wezwanie do wzięcia udziału w sprawie wezwany staje się uczestnikiem. Zadaniem sądu jest więc ustalenie wszystkich zainteresowanych
i wezwanie ich do udziału w sprawie. Zainteresowani uzyskują status uczestnika z chwilą wydania postanowienia sądu w tym przedmiocie. Jest to postanowienie przedstanowcze
(art. 359 w zw. z art. 13 § 2) i niezaskarżalne. Sąd w każdym stanie sprawy jest również obowiązany wydać postanowienie o odmowie dopuszczenia uczestnika do udziału
w postępowaniu, jeżeli w jego ocenie uczestnik nie jest zainteresowanym (zob. postanowienie SN z dnia 17 grudnia 1999 r., II CKU 25/98, Prok. i Pr.-wkł. 2000, nr 4, poz. 29), czyli nie ma interesu prawnego stanowiącego merytoryczną przesłankę do udziału w postępowaniu nieprocesowym w charakterze uczestnika (por. P. Telenga, komentarz do art. 510 k.p.c., komentarz LEX/el. 2014).

W rozpoznawanej sprawie Sąd pierwszej instancji nie wydał postanowienia
w przedmiocie wezwania B. K. do udziału w sprawie, choć dotyczył go wniosek o ustanowienie służebności osobistej mieszkania i w orzeczeniu kończącym postępowanie zapadło rozstrzygnięcie odnośnie praw tego zainteresowanego. Już tylko to uchybienie skutkować musi uchyleniem zaskarżonego postanowienia i przekazaniem sprawy
do ponownego rozpoznania, niezależnie od podniesionego w apelacji zarzutu nieprawidłowego sporządzenia protokołu z rozprawy w dniu 6 grudnia 2013r. Sąd Rejonowy bowiem ze wskazanych przyczyn nie rozpoznał istoty sprawy, nie odbierając oświadczenia od samego zainteresowanego. Nadmienić należy, że w sprawie wniosek o ustanowienie służebności osobistej na rzecz Ł. T. i B. K. nie był złożony zgodnie przez wszystkich zainteresowanych, bowiem na rozprawie, na której doszło do jego zgłoszenia nie byli obecni uczestnicy postępowania K. T. (1) i K. T. (2). Tym samym nie mieli oni nawet możliwości ustosunkowania się do tego wniosku.

Zaznaczyć należy, że niezależnie od zakresu zaskarżenia (skarżący zaskarżyli orzeczenie jedynie co do punktu 3) postanowienie Sądu Rejonowego z dnia 6 grudnia 2013r. podlegało uchyleniu w całości. Rozstrzygnięcie w przedmiocie ustanowienia służebności osobistej mieszkania stanowi bowiem immanentną część zapadłego w sprawie orzeczenia
w przedmiocie działu spadku po Z. T. i nie może być rozpatrywane odrębnie.

Reasumując, zaskarżone postanowienie jest wadliwe i dlatego apelację wnioskodawców jako uzasadnioną uwzględniono, orzekając jak w sentencji na mocy
art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd pierwszej instancji wezwie do udziału
w sprawie zainteresowanego B. K. stosownie do regulacji art. 510 § 2 k.p.c.
i zapozna się z jego stanowiskiem w sprawie. Weźmie również pod uwagę ewentualne stanowiska zgłoszone w toku postępowania przez innych uczestników. Następnie wyda orzeczenie końcowe, któremu da wyraz w pisemnych motywach.

SSR (del.) Roman Troll SSO Tomasz Pawlik SSO Gabriela Sobczyk