Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 października 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: SSA – Anna Zdziarska (spr.)

Sędziowie: SA – Marek Czecharowski

SO del. – Hubert Gąsior

Protokolant - sekr. sąd. Kazimiera Zbysińska

przy udziale Prokuratora Jerzego Mierzewskiego

po rozpoznaniu w dniu 3 października 2014 r.

sprawy z wniosku B. K.

o zasądzenie zadośćuczynienia i odszkodowania za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie w sprawie Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi Północ w Warszawie o sygn. IV K 596/07

na skutek apelacji, wniesionej przez pełnomocnika wnioskodawcy

od wyroku Sądu Okręgowego Warszawa - Praga w Warszawie

z dnia 19 grudnia 2013 r.

sygn. akt V Ko 163/12

1.zmienia wyrok w zaskarżonej części w ten sposób, że zasądza od Skarbu Państwa na rzecz B. K. tytułem zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie

kwotę 1.500 (tysiąc pięćset) złotych ponad kwotę zasądzoną w punkcie I wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 3 października 2014 r.;

2.  utrzymuje w mocy wyrok w pozostałej zaskarżonej części;

3.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. M. S. – Kancelaria Adwokacka w W. 120 (sto dwadzieścia) złotych oraz 23 % podatku VAT tytułem zastępstwa procesowego z urzędu w postępowaniu odwoławczym.

4.  kosztami sądowymi za postępowanie odwoławcze obciąża Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

B. K. wniósł o zasądzenie na jego rzecz od Skarbu Państwa 20 tyś. złotych tytułem zadośćuczynienia i 2 tyś. złotych odszkodowania z powodu niewątpliwie niesłusznego aresztowania w okresie od 6 listopada 1992 r. do 4 grudnia 1992 r.

Wyrokiem z dnia 19 grudnia 2013 r. Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie zasądził na rzecz B. K. 1500 złotych tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wynikłą z niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania w sprawie Sądu Rejonowego dla Warszawy – Pragi Północ w Warszawie o sygn. akt IV K 596/07 wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

W pozostałym zakresie wniosek oddalił.

Kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa.

Zasądził wynagrodzenie na rzecz pełnomocnika z urzędu.

Apelacją wyrok w części na korzyść wnioskodawcy zaskarżył jego pełnomocnik, tj. w zakresie rozstrzygnięcia zawartego w punkcie II i w punkcie I odnośnie początku biegu terminu odsetek.

1) Na podst. art.438 pkt 2 k.p.k. wyrokowi zarzucił obrazę przepisów postępowania, która miała istotny wpływ na treść orzeczenia tj.

a)  naruszenie art. 7 k.p.k. w zw. z art. 2 § 2 k.p.k., poprzez brak wszechstronnego zebrania i rozpatrzenia materiału dowodowego sprawy, skutkującego błędnymi ustaleniami faktycznymi opisanymi poniżej;

b)  naruszenie art. 170 § 1 pkt 3 k.p.k., a contrario w zw. z art. 193 § 1 k.p.k. i art. 201 k.p.k. w zw. z art. 167 § 1 k.p.k., poprzez oddalenie wniosku dowodowego strony, zaniechanie przez sąd meriti dopuszczenia i przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego immunologa i internisty w celu dokonania oceny wyników badań krwi przeprowadzonych u B. K. w dniu 30 .06.2002 r., 16.10.1992 r. – 18.10.1992 r., 30.11.1992 r., oraz z dnia 23.12.1992 r. i 2.02.1993 r. w celu ustalenia wpływu, jakie tymczasowe aresztowanie wywarło na jego stan zdrowia, w szczególności zaś na układ odpornościowy wnioskodawcy w sytuacji, gdy przeprowadzenie takiego dowodu było niezbędne w celu zweryfikowania powyższej okoliczności, zaś przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego nefrologa nie było w tym zakresie wystarczające, gdyż biegły ten nie był uprawniony, w zakresie swojej specjalności lekarskiej do oceny wyników wszystkich badań wnioskodawcy przeprowadzonych przed, w trakcie oraz po jego wyjściu z aresztu i zajęcia jednoznacznego stanowiska w przedmiocie wpływu osadzenia na stan zdrowia wnioskodawcy.

2) na podst. art. 438 pkt 3 k.p.k. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który mógł mieć wpływ na wynik sprawy poprzez:

c) bezpodstawne przyjęcie, że niesłuszne osadzenie B. K. w areszcie w okresie od 6 listopada 1992 r. do 4 grudnia 1992 r. nie miało negatywnego wpływu na jego stan zdrowia w sytuacji gdy zgromadzony materiał dowodowy nie zezwalał jednoznacznie na dokonanie takich ustaleń przez Sąd I instancji;

d) nieuprawnione przyjęcie, że w okresie bezpośrednio poprzedzającym osadzenie B. K. w areszcie nie podejmował działalności zarobkowej jako sprzedawca warzyw, podczas gdy całokształt okoliczności i zebranych dowodów wskazuje, że wnioskodawca taką działalność prowadził, co przemawiało za przyznaniem mu stosowanego odszkodowania;

e) nieprawidłowe przyjęcie na str. 20 – 21 wyroku, że ekonomiczny ekwiwalent za dolegliwości związane z niewątpliwie niesłusznym tymczasowym aresztowaniem stanowić będzie kwota 1500 złotych.

Mając powyższe na uwadze pełnomocnik wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, względnie o:

dopuszczenie dowodu z łącznej opinii biegłych nefrologa, internisty i immunologa w celu dokonania oceny wyników krwi wnioskodawcy, a następnie zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie ponad kwotę 1500 złotych 18.500 złotych w obu przypadkach z ustawowymi odsetkami od dnia 25 kwietnia 2012 r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia i 2 tysięcy złotych z tytułu odszkodowania – również z odsetkami od dnia 25 kwietnia 2012 r.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelację uznać należało za częściowo zasadną.

Przeciwnie niż odszkodowanie w rozumieniu damnum emergens i lucrum cesans, szkoda niematerialna ma charakter ocenny. Bezspornym jest, co stwierdził również Sąd I instancji, że wnioskodawca B. K. doznał krzywdy wskutek niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania. Krzywda ta wyniknęła z faktu pozbawienia wolności – wartości istotnej dla każdego człowieka, odizolowania wnioskodawcy od rodziny.

Sąd Odwoławczy podzielił ocenę Sądu Okręgowego, że nie istnieją podstawy by uznać, iż podczas pobytu B. K. w zakładzie karnym przez okres niespełna miesiąca doszło do pogorszenia stanu jego zdrowia. Zarówno z informacji uzyskanych od wnioskodawcy, z zapisów znajdujących się w książeczce zdrowia, opinii biegłego – specjalisty chorób wewnętrznych, nefrologa – P. D. wynika, że już przed osadzeniem w areszcie w/w leczył się z powodu przewlekłej choroby nerek i nadciśnienia tętniczego. W trakcie pobytu w warunkach izolacji otrzymywał odpowiednie leki. Jak słusznie zauważył sąd a quo na opinii biegłego można oprzeć się bez żadnych zastrzeżeń, albowiem zapoznał się on z dokumentacją znajdującą się w aktach sprawy, także okazaną przez wnioskodawcę, wywiadzie oraz badaniu (k.94 – 105). Biegły w sposób jednoznaczny wskazał, że nie doszło do żadnego nasilenia choroby nerek, nadciśnienia tętniczego, lub jej objawów w związku z pobytem B. K. w zakładzie karnym. W toku rozprawy biegły wyczerpująco odpowiadał na pytania pełnomocnika wnioskodawcy dotyczące wyników badań krwi B. K. oraz diety.

Jak wynika z treści wniosku dowodowego zespół biegłych: nefrologa, internisty i immunologa miałby opiniować dokładnie na tę samą okoliczność co P. D.. Skarżący powołał się na „fakt powszechnie znany, że nagły wzrost białych i czerwonych krwinek we krwi jest objawem ogólnego osłabienia organizmu i może być oznaką poważnej choroby”.

Z całym szacunkiem dla autora apelacji, jednakże gdyby fakty tego typu były notoryjnie znane, to nie zachodziłaby potrzeba zasięgania opinii biegłych. Zauważyć przy tym należy, że wnioskodawca opuścił zakład karny w 1992 r. i gdyby już wówczas rozwijały się objawy jakieś nowej choroby, to w 2013 r. dawałyby wyraźne oznaki, nie do przeoczenia przez lekarzy, natomiast wnioskodawca w dalszym ciągu leczy się wyłącznie na chorobę nerek i nadciśnienie tętnicze.

Reasumując ten wątek – pełnomocnik oprócz ogólnikowego stwierdzenia, że biegły D.” udzielał wymijających odpowiedzi” nie wykazał, że opinia jest niejasna, bądź niepełna. Niezasadny jest zatem zarzut naruszenia przepisów postępowania pod postacią obrazy artykułów dotyczących reguł dowodowych.

Polemizując z Sądem I instancji skarżący nie ma racji, że na ocenę krzywdy nie wpływa fakt uprzedniego pobytu w warunkach izolacji. Wręcz przeciwnie osoba odbywająca wcześniej karę, tak jak wnioskodawca jest bardziej przystosowana do warunków zakładu karnego, niż osoba pierwszy raz przebywająca w areszcie. Poza tym Sąd Okręgowy podał logiczne argumenty na podstawie których uznał, że okoliczności zatrzymania nie wpłynęły na rozmiar krzywdy.

Jeśli natomiast chodzi o rekompensatę krzywdy wyrażoną kwotowo, to w przekonaniu Sądu Apelacyjnego, pomimo przytoczenia przez sąd meriti obszernego orzecznictwa, którym wypracowano kryteria pozwalające na jej oszacowanie, to jednak nie doszło do ich prawidłowego zastosowania. Wysokość kompensaty powinna stanowić ekonomicznie odczuwalną wartość. Biorąc pod uwagę okoliczności pobytu wnioskodawcy w areszcie, długotrwałość (niecały miesiąc), ale też bacząc by kwota rekompensaty nie stanowiła kwoty symbolicznej, Sąd Odwoławczy zmienił zaskarżony wyrok i zasądził na rzecz wnioskodawcy kwotę 1500 złotych ponad kwotę dotychczas zasądzoną. W pozostałym zakresie utrzymał w mocy wyrok w zaskarżonej części, ponieważ żądana kwota nie byłaby odpowiednią, a stanowiłaby źródło wzbogacenia.

Sąd Okręgowy ocenił materiał dowodowy zgodnie z art. 7 k.p.k. i nie dokonał błędnych ustaleń faktycznych w zakresie tego, że szkoda majątkowa w rozumieniu damnum emergens, jak i lucrum cesans nie powstała.

Niezależnie od tego, że szkoda majątkowa nie jest równoważna sumie utraconych zarobków, to prawidłowo uznał Sąd I instancji, że nie została ona wykazana żadnymi obiektywnymi dowodami świadczącymi o zatrudnieniu B. K. przy sprzedaży warzyw, zanim został tymczasowo aresztowany. Sąd I instancji w sposób swobodny, a nie dowolny ocenił rozbieżne zeznania świadka T. K..

Skarżący uważa, że należałoby dać wiarę depozycjom świadka z rozprawy, kiedy to podała, że mąż był zatrudniony u syna, a nie tym z postępowania przygotowawczego, w których twierdziła, że nie pracował. Autor apelacji podzielił się przy tym własnymi przemyśleniami, że w przeszłości na treść zeznań świadka miał wpływ alkoholizm wnioskodawcy oraz to, że została ona zatrzymana wraz z wnuczką – w związku ze sprawą męża.

Zdaniem Sądu Odwoławczego, Sąd Okręgowy obdarzając walorem wiarygodności zeznania T. K. złożone w postępowaniu przygotowawczym, w sprawie IV K 596/07 dokonał słusznej oceny, albowiem relacjonując temat jakim było źródło utrzymania wnioskodawcy nie wiedziała kiedy i w jakim celu jej zeznania zostaną wykorzystane. Ponadto aktualnie nie potrafiła podać ile sama w tamtym okresie otrzymywała wynagrodzenia, a podawała uposażenie męża, co świadczy o uzgodnieniu zeznań.

Nietrafny jest też argument skarżącego, że wnioskodawca dorabiał, gdyż inaczej nie byłby wstanie utrzymać się z renty. Przypomnieć w tym miejscu należy, że w 1992 r. inna była wartość pieniądza, a i obecnie zapewne sporo osób dysponuje kwotą 520 złotych miesięcznie.

Sąd Odwoławczy jest zdania, że w zakresie faktów Sąd I instancji oparł ustalenia na całokształcie ujawnionych dowodów, ocenił je zgodnie z art. 7 k.p.k. i nie dokonał błędnych ustaleń faktycznych.

Niezasadne było też oczekiwanie zasądzenia odsetek od dnia złożenia wniosku o zasądzenie zadośćuczynienia.

Jakkolwiek odszkodowanie za niesłuszne skazanie lub aresztowanie, dochodzone w trybie art. 487-491 k.p.k., ma charakter kompensacyjny, to jest ono instytucją prawa karnego i w związku z tym zasady zasądzenia tego odszkodowania określone w przepisach karnoprocesowych zachowują szereg odrębności w stosunku do zasad obowiązujących w razie jego dochodzenia na podstawie przepisów prawa cywilnego.

Odsetki od sumy pieniężnej stanowiącej odszkodowanie za niesłuszne skazanie są wynagrodzeniem za opóźnienie w zapłacie sumy pieniężnej, która jest już wymagana, i dlatego należy uznać, że za czas do wydania przez sąd prawomocnego orzeczenia odszkodowawczego odsetki nie przysługują (postanowienie SN z dnia 29.041991 r. V KRN 475/90).

Kwotę wynagrodzenia za obronę pełnioną z urzędu w postępowaniu odwoławczym Sąd orzekł na podst. § 14 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu – Dz. U. Nr 163, poz. 1348 z póz. zmianami. O kosztach postępowania orzeczono na podst. art. 554 § 2 k.p.k.

Z tych względów – na podst. art. 437 § 2 k.p.k. Sąd Apelacyjny orzekł jak w wyroku.