Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 czerwca 2014 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Magdalena Balion - Hajduk

Sędzia SO Krystyna Hadryś (spr.)

Sędzia SR del. Marcin Rak

Protokolant Iwona Reterska

po rozpoznaniu w dniu 18 czerwca 2014 r. w Gliwicach na rozprawie

sprawy z powództwa E. B.

przeciwko D. G.

o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i zaniechanie naruszeń

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Jastrzębiu-Zdroju

z dnia 13 września 2013 r., sygn. akt I C 503/12

1  oddala apelację;

2  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 90 zł (dziewięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

SSR del. Marcin Rak SSO Magdalena Balion – Hajduk SSO Krystyna Hadryś

Sygn. akt III Ca 1998/13

UZASADNIENIE

Powód E. B., w pozwie wniesionym przeciwko D. G., wniósł o nakazanie pozwanemu przywrócenia stanu zgodnego z prawem oraz usunięcia skutków naruszenia prawa służebności drogi koniecznej obciążającej nieruchomość położoną w J., objętą księgą wieczystą Sądu Rejonowego w Jastrzębiu-Zdroju nr (...) i stanowiącą własność pozwanego, poprzez usunięcie posadowionej w pasie drogi koniecznej budowli szamba, a także nasypu ziemnego oraz sadzonki orzecha włoskiego, jak również przywrócenie drogi do stanu umożliwiającego powodowi wykonywanie przysługującego mu prawa, a nadto zakazanie pozwanemu czynienia powodowi w przyszłości jakichkolwiek przeszkód w wykonywaniu przez niego prawa służebności drogi koniecznej. Powód wniósł także o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że jest właścicielem nieruchomości władnącej położonej w J. stanowiącej działkę nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Jastrzębiu-Zdroju prowadzi księgę wieczystą nr (...), zaś pozwany jest właścicielem nieruchomości obciążonej stanowiącej działkę nr (...) opisanej w petitum pozwu, w której w dziale III wpisane jest obciążające tą nieruchomość ograniczone prawo rzeczowe – służebność drogi koniecznej na rzecz nieruchomości będącej własnością powoda, które ustanowione zostało w 1904 r. Powód podniósł, że w 2011 r. pozwany wykonał w pasie drogi koniecznej nasyp ziemny, szambo oraz posadził orzech włoski, co uniemożliwiło powodowi wykonywanie prawa drogi koniecznej, a tym samym uniemożliwiało dostęp do jego nieruchomości. Nadto podał, że pozwany nie zareagował na wezwanie do niezwłocznego wstrzymania działań zmierzających do naruszenia prawa powoda i przywrócenia stanu zgodnego z prawem, kontynuując prace budowlane.

W odpowiedzi na pozew, pozwany D. G. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów procesu. Zaprzeczając twierdzeniom pozwu podniósł, że nabył działkę nr (...) w dniu 5 kwietnia 2004r., a z posiadanych przez niego informacji wynikało, że przedmiotowa służebność drogi koniecznej nie była wykonywana od wielu lat, przez co ex lege wygasła. Wskazał, że powód nigdy nie korzystał ze służebności drogi koniecznej do swojej nieruchomości, gdyż droga ta od wielu lat pozostaje bezużyteczna, nie jest utwardzona ani nie posiada wyznaczonego szlaku. Dodatkowo pozwany podniósł, że powód posiada ze swojej nieruchomości bezpośredni dostęp do drogi publicznej, wobec czego droga konieczna utraciła dla nieruchomości władnącej wszelkie znaczenie. Nadto podał, że na środku na pewnym odcinku tej drogi rosły drzewa, w tym brzoza, na potwierdzenie czego złożył do akt trzy zdjęcia obrazujące – zdaniem pozwanego – że z momentem zakupu nieruchomości w 2004 roku pozwany podjął się wycinania drzew.

Sąd Rejonowy w Jastrzębiu- Zdroju zaskarżonym wyrokiem nakazał pozwanemu D. G. przywrócenie stanu zgodnego z prawem oraz usunięcie skutków naruszenia prawa służebności drogi koniecznej obciążającej nieruchomość położoną w J., dla której Sąd Rejonowy w Jastrzębiu-Zdroju prowadzi księgę wieczystą nr (...), stanowiącą własność pozwanego, tj. usunięcie posadowionej w pasie drogi koniecznej budowli w postaci szamba, a także nasypu ziemnego i sadzonki orzecha włoskiego, jak również przywrócenie drogi do stanu umożliwiającego powodowi wykonywanie prawa, a nadto zakazał pozwanemu czynienia powodowi w przyszłości jakichkolwiek przeszkód w wykonywaniu przez niego prawa służebności drogi koniecznej; zasądził od pozwanego D. G. na rzecz powoda E. B. kwotę 227 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Rejonowy ustalił, że powód jest właścicielem nieruchomości położonej w J. stanowiącej działkę nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Jastrzębiu-Zdroju prowadzi księgę wieczystą nr (...) (nieruchomości władnącej). Pozwany jest właścicielem nieruchomości położonej w J. stanowiącej działkę nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Jastrzębiu-Zdroju prowadzi księgę wieczystą nr (...) (nieruchomości obciążonej). W dziale III tej księgi wpisane jest obciążające nieruchomość „prawo drogi na rzecz każdorazowych właścicieli nieruchomości (...)”, które ustanowione zostało w 1904 r. Powyższą nieruchomość pozwany nabył w 2004 r.. W treści § 1 zd. 2 aktu notarialnego z dnia 05.04.2004r. sporządzonego w Kancelarii Notarialnej w J. przed notariuszem I. K., Rep. A nr 5380/2004, zawarto informację, że w Dziale III księgi wieczystej Sądu Rejonowego w Jastrzębiu-Zdroju KW Nr (...) wpisane jest prawo drogi. Z kolei zbywająca działkę nr (...) D. W. (działająca w tym akcie imieniem własnym oraz imieniem swojego męża A. W.) oświadczyła, że powyższa nieruchomość jest niezabudowana i stanowi grunt rolny, wolna jest od obciążeń i praw osób trzecich w tym nieujawnionych w księdze wieczystej. Od czasu nabycia działki przez pozwanego pomiędzy stronami dochodziło do nieporozumień sąsiedzkich, gdyż powód napotykał przeszkody w swobodnym korzystaniu z przysługującej mu drogi koniecznej. Pozwany zaorał sporny pas drogi. Wcześniej powód korzystał z drogi, m.in. poprzez zlecanie prac na swojej nieruchomości osobom wykonującym orkę z użyciem maszyn rolniczych. Nie było innej możliwości dojechania do pola powoda jak tylko po spornej drodze. Pole wymagało również koszenia. Poprzednio z drogi korzystali rodzice powoda oraz inne osoby z sąsiedztwa. Służyła ona do przechodzenia i przejazdu furmanką, a później traktorem do lasu i pola. Pole było obsiewane do 1998 roku, później przez trzy lata był tam ugór w związku z likwidacją kółek rolniczych. Na drodze znajdowały się kamienie graniczne. W związku z założeniem uprawy drzew iglastych nieruchomość władnąca została na zlecenie powoda zaorana i usunięto z niej samosiejki, a w latach 2000-2002 powód dokonywał zakupu sadzonek sosny, a w latach 2001-2004 dokonał zalesienia tej nieruchomości (tzw. „młody las”). Obecnie nie można dojechać do lasu powoda po spornej drodze, a jedynie można dojść pieszo. Powód, pomimo iż posiada dostęp do swojej nieruchomości od innej strony, to nie ma tam faktycznej możliwości dojazdu ze względu na ukształtowanie terenu (skarpa, mokry i bagnisty teren).

W 2005 roku pozwany wystąpił do Urzędu Miasta w J. o wydanie decyzji o warunkach zabudowy dla inwestycji polegającej na budowie domu mieszkalnego z przyłączami wodnokanalizacyjnym i energetyczny, jednakże otrzymał decyzję odmowną, jednakże po uzyskaniu zgody Państwa K., pozwany odkupił od nich kilka metrów gruntu, aby uzyskać dojazd do swojej posesji. W 2008 r. i w kolejnych latach konflikt sąsiedzki pomiędzy powodem i pozwanym nasilił się, kiedy pozwany starał się o pozwolenie na budowę, a następnie wykonał w pasie drogi koniecznej nasyp ziemny, usypując ziemię z fundamentów na część spornej drogi. W 2011 r. pozwany rozpoczął prace związane z wykonaniem przydomowej oczyszczalni ścieków, na co uzyskał pozwolenie. Obecny stan rzeczy nie odzwierciedla faktycznego przebiegu drogi z przeszłości, z uwagi na jej zaoranie i przeprowadzenie przez pozwanego wykopów. Pismem z dnia 27 czerwca 2011r. powód wezwał pozwanego do natychmiastowego wstrzymania działań zmierzających do pozbawienia powoda przysługującego mu prawa drogi przez nieruchomość należącą do pozwanego (nieruchomość obciążoną), jednocześnie wzywając do przywrócenia obciążonej nieruchomości do stanu umożliwiającego powodowi swobodne korzystanie z prawa drogi.

Przed Sądem Rejonowym w Jastrzębiu-Zdroju pod sygn. akt I C 242/11 toczyła się sprawa z powództwa pozwanego D. G. (wytoczonego w dniu 18 sierpnia 2011r.) o zniesienie służebności gruntowej – drogi koniecznej obciążającej działkę pozwanego o nr (...). Pismem z dnia 4 kwietnia 2012r. pełnomocnik powoda cofnął pozew, w konsekwencji czego postępowanie zostało umorzone. Powód od 1989 r. przebywa w Niemczech. Do Polski przyjeżdża średnio cztery razy w roku, jednakże podejmuje decyzje co do zagospodarowania posiadanej nieruchomości. W czasie jego nieobecności pracami polowymi zajmował się jego ojciec. Droga konieczna na nieruchomości obciążonej nie jest utwardzona i stanowi drogę polną.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd Rejonowy wskazał, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie. Niewątpliwie powód jest osobą uprawnioną z tytułu ograniczonego prawa rzeczowego i w związku z tym przysługuje mu roszczenie negatoryjne wobec pozwanego. W rozpoznawanej sprawie powód nie powoływał się na posiadanie i fakt jego naruszenia, lecz na swoje prawo do korzystania za służebności. Sąd Rejonowy uznał, że roszczenie powoda należało ocenić jako roszczenie petytoryjne (negatoryjne). Zmierza ono bowiem do zakazania naruszycielowi określonego zachowania na przyszłość, jeżeli towarzyszące okoliczności wskazują na to, że naruszenia mogą się powtarzać. Zasadniczym argumentem podnoszonym przez pozwanego przeciwko żądaniu pozwu było twierdzenie, że służebność drogi przysługująca powodowi wygasła na skutek jej niewykonywania przez lat dziesięć, czemu powód stanowczo zaprzeczył. Zgodnie z ogólną regułą dowodową zawartą w art. 6 k.c., na pozwanym zatem spoczywał ciężar udowodnienia tej okoliczności. Sąd uznał, że pozwany powyższej okoliczności nie wykazał, albowiem ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że powód korzystał z przysługującego mu prawa, pomimo tego, iż od 1989 r. przebywa za granicą i brak było podstaw do uznania, aby służebność wygasła, świadczą o tym przede wszystkim podejmowane przez powoda działania polegające na zaoraniu i zalesianiu gruntu, do czego niezbędne okazało się korzystanie z nieruchomości pozwanego obciążonej służebnością drogi. Sąd uznał, że pozwany winien był zatem pozostawić przestrzeń służebności całkowicie wolną od wszelkich przeszkód posadowionych na gruncie, utrudniających lub uniemożliwiających, powodowi przejazd do jego pola, a obecnie do lasu. Fakt uzyskania przez pozwanego pozwolenia na budowę przydomowej oczyszczalni ścieków nie może „anulować” istniejącego ograniczonego prawa rzeczowego przysługującego powodowi. Reasumując, Sąd uznał, iż działania pozwanego polegające na wykonaniu w pasie drogi koniecznej nasypu ziemnego i wybudowaniu szamba wskazywały, że pozwany zajął w sposób trwały część swojej nieruchomości, co do której istnieje obciążenie służebnością drogi koniecznej na rzecz powoda i włada nią wyłącznie dla własnych potrzeb, wobec czego Sąd uznał, że jego działania niewątpliwie stanowiły wkroczenie w sferę uprawnień powoda.

W związku z powyższym Sąd uwzględnił powództwo na podstawie art. 222 § 2 k.c. w zw. z art. 251 k.c. O kosztach procesu Sąd orzekł na zasadzie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c.

Rozstrzygnięcie to zaskarżył pozwany, domagając się zmiany zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa, względnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji oraz zasądzenie kosztów sądowych. Zarzucił nierozpoznanie istoty sprawy, bowiem Sąd nie ustalił, jaki przebieg i jaką szerokość miała ustaloną w 1904r. służebność; błędną ocenę dowodów i błędne przyjęcie, że w ostatnich 10 latach służebność była wykonywana, naruszenie art5 k.c. poprzez jego niezastosowanie. Wskazał, że Sąd w pierwszej kolejności winien określić treść służebności, jej przebieg i szerokość udostępnionej drogi, ponadto Sąd generalizuje rozważania dotyczące oceny materiału dowodowego i nie można zgodzić się, że kryterium oceny wiarygodności dowodów może być ich zbieżność ze stanowiskiem procesowym powoda. Ponadto zarzucił, że zainwestował w swoją nieruchomość, a nieruchomość władnąca posiada dostęp do drogi publicznej i konieczność korzystania przez powoda ze spornej drogi koniecznej jest w zasadzie sporadyczna.

Wniósł o przeprowadzenie przed Sądem II instancji dowodów z dokumentacji załączonej do swojego pisma datowanego na 17 kwietnia 2014 r. ( k – 217 ), albowiem materiały dowodowe objęte wnioskiem skarżący uzyskał dopiero po wydaniu zaskarżonego wyroku.

Sąd Odwoławczy zważył co następuje.

Apelacja pozwanego nie mogła odnieść skutku.

W pierwszym rzędzie Sąd Odwoławczy oceniając wnioski dowodowe zgłoszone przed II instancją, nie znalazł podstaw do uwzględnienia żądania pozwanego w rozumieniu art. 381 k.p.c. Skarżący bowiem nie wykazał, by nie mógł powołać je przed Sądem Rejonowym, nadto ich walor zaprezentowany przez skarżącego w uzasadnieniu swojego wniosku, nie można było uznać za walor istotności w zakresie przedmiotowym niniejszej sprawy. Część załączonych pism wprawdzie nosi daty po ogłoszeniu zaskarżonego wyroku, jednakże stanowi o okolicznościach znanych skarżącemu, bądź objętych jego twierdzeniami zarówno w tym postępowaniu, jak wytoczonemu przez pozwanego w sierpniu 2011 r. postępowaniu zniesienie służebności.

Sąd Odwoławczy oceniając prawidłowość zaskarżonego wyroku uznał, że Sąd I instancji zakwalifikował prawidłowo żądanie powoda, czego pozwany nie kwestionował w apelacji.

Sąd I instancji ustalił wszystkie okoliczności faktyczne, istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Dokonane ustalenia faktyczne stanowiące podstawę rozstrzygnięcia są prawidłowe, znajdują swoją podstawę w zgromadzonym materiale dowodowym, który w zakresie dokonanych ustaleń jest logiczny i spójny.

Dlatego też ustalenia faktyczne Sądu I instancji Sąd Odwoławczy przyjął w całości za własne. W ich świetle dokonana ocena materialnoprawna nie budzi zastrzeżeń, a podniesione w apelacji przez skarżącego okoliczności, oceny tej nie niweczą.

Pozwany w apelacji kwestionował przede wszystkim naruszenie art. 233 k.p.c.

Nie można podzielić zarzutu apelacji, iż Sąd Rejonowy nie ustalił przebiegu i szerokości służebności objętej roszczeniem. Jak bowiem wynika z akt księgi wieczystej obciążonej nieruchomości pozwanego, tamże znajduje się mapa wskazująca przebieg drogi koniecznej po nieruchomości pozwanego, z oznaczeniem po której części granicy nieruchomości pozwanego przebiega, a jej opis wykazuje wyraźnie wielkość obszaru drogi w ramach nieruchomości pozwanego. Wielkość tego obszaru została jednoznacznie wyodrębniona z wielkości całej działki pozwanego i jako dokument urzędowy nie została skutecznie zakwestionowana przez skarżącego. Stan faktyczny wynikający z tych dokumentów urzędowych został potwierdzony ustaleniami Sądu Rejonowego z oględzin nieruchomości , którego to dowodu pozwany skutecznie nie zakwestionował.

Nie można także uznać, że pozwany nie miał wiedzy o obciążeniu swojej nieruchomości i zakresie tego obciążenia. Prawidłowo Sąd Rejonowy przywołał treść aktu notarialnego z 2004 r. Zatem pozwany przy zachowaniu podstawowej sumienności w realizowaniu swoich praw właścicielskich nabytej nieruchomości, był w stanie w sposób dokładny ustalić zakres ograniczeń, będących przedmiotem sprawy.

Nie można także podzielić zarzutu skarżącego błędnej oceny w zaskarżonym wyroku poprzez przyjęcie, iż w ostatnich 10 latach służebność była wykonywana. Materiał dowodowy omówiony przez Sąd Rejonowy daje podstawy do uznania, iż prawidłowo zastosowano art. 233 k.p.c. Skarżący bowiem nie wykazał, by Sąd I instancji naruszył zasady logiki i doświadczenia życiowego w ocenie materiału dowodowego, co mogłoby skutkować dowolnością oceny tego materiału.

Sąd Odwoławczy dokonując kontroli instancyjnej, nie znalazł podstaw do uznania, by ustalenia faktyczne przekroczyły zasadę swobodnej oceny materiału dowodowego.

Dlatego też zarzut skarżącego w tym zakresie, należało ocenić jako swoistą polemikę z prawidłowo dokonanymi ustaleniami faktycznymi Sądu Rejonowego. To jednak nie może w żadnym zakresie wzruszyć zaskarżone orzeczenie.

W ocenie Sądu Odwoławczego nie może pozwany skutecznie bronić się w tym procesie zasadami określonym art. 5 k.c. Nie można bowiem uznać, że skarżący mający pełną wiedzę o faktycznym i formalnym obciążeniu swojej nieruchomości służebnością od 2004 r., tj. od przejęcia własności nieruchomości, mógł korzystać z ochrony prawnej określonej tym przepisem. Inwestowanie – na co powołuje się skarżący – winno uwzględniać te ograniczenia, a w przypadku osobistego przekonania pozwanego o braku obciążenia jego nieruchomości, winno zostać poprzedzone działaniami prawnymi zmierzającymi do wyeliminowania w tym zakresie odmiennego stanu prawnego. Pozwany takich działań nie podjął, a cofnięcie zgłoszonego roszczenia w 2011 r. należy ocenić jako świadomą rezygnację z dochodzenia ukształtowania odmiennego stanu prawnego swojej nieruchomości. W takiej sytuacji eksponowanie przez skarżącego faktu poniesienia znacznych wydatków, nie może stanowić usprawiedliwienia dla realizowania inwestycji pozbawiających powoda prawa drogi koniecznej. Podkreślenia wymaga i to, że uprawniony powód w sposób jednoznaczny sprzeciwiał się ograniczeniu swojego prawa.

Reasumując, apelacja pozwanego nie była uzasadniona, co skutkowało jej oddaleniem z mocy art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania odwoławczego postanowiono w oparciu o art. 108 § 1 k.p.c. i 98 k.p.c., w związku z §§ 12 ust.1 i 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

SSR ( del.) Marcin Rak SSO Magdalena Balion – Hajduk SSO Krystyna Hadryś