Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 października 2014 roku

Sąd Okręgowy w Suwałkach I Wydział Cywilny w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 20 października 2014 roku w Suwałkach

na rozprawie

sprawy z powództwa J. K. (1), P. K., H. K. i J. K. (2)

przeciwko L. M.

o odszkodowanie

I.  Zasądza od pozwanego L. M. (...).W.H. w G. na rzecz powódki J. K. (2):

-

kwotę 30.000 zł (trzydzieści tysięcy złotych) tytułem jednorazowego odszkodowania z ustawowymi odsetkami od dnia 15 maja 2010 roku, do dnia zapłaty,

-

kwotę 70.000 zł (siedemdziesiąt tysięcy złotych) tytułem zadośćuczynienia, z ustawowymi odsetkami od dnia 15 maja 2010 roku, do dnia zapłaty,

-

kwotę 3.600 zł (trzy tysiące sześćset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego.

II.  Zasądza od pozwanego L. M. (...).W.H. w G. na rzecz powoda J. K. (1):

-

kwotę 30.000 zł (trzydzieści tysięcy złotych) tytułem jednorazowego odszkodowania z ustawowymi odsetkami od dnia 15 maja 2010 roku, do dnia zapłaty,

-

kwotę 70.000 zł (siedemdziesiąt tysięcy złotych) tytułem zadośćuczynienia, z ustawowymi odsetkami od dnia 15 maja 2010 roku, do dnia zapłaty,

-

kwotę 8.422 zł (osiem tysięcy czterysta dwadzieścia dwa złote) tytułem zwrotu kosztów pogrzebu, z ustawowymi odsetkami od dnia 15 maja 2010 roku, do dnia zapłaty,

-

kwotę 3.600 zł (trzy tysiące sześćset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego.

III.  Zasądza od pozwanego L. M. (...).W.H. w G. na rzecz powoda P. K.:

-

kwotę 50.000 zł (pięćdziesiąt tysięcy złotych) tytułem zadośćuczynienia, z ustawowymi odsetkami od dnia 15 maja 2010 roku, do dnia zapłaty,

-

kwotę 2.400 zł (dwa tysiące czterysta złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego.

IV.  Zasądza od pozwanego L. M. (...).W.H. w G. na rzecz powoda H. K.:

-

kwotę 50.000 zł (pięćdziesiąt tysięcy złotych) tytułem zadośćuczynienia, z ustawowymi odsetkami od dnia 15 maja 2010 roku, do dnia zapłaty,

-

kwotę 2.400 zł (dwa tysiące czterysta złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego.

V.  Oddala powództwa w pozostałym zakresie.

VI.  Nakazuje pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – kasa Sądu Okręgowego w Suwałkach kwotę 16.176 zł tytułem kosztów sądowych.

kł

Sygn. akt I C 852/13

UZASADNIENIE

Powodowie J. K. (2), J. K. (1), P. K. i H. K. wystąpili przeciwko L. M. (...) H. w G. o zapłatę na rzecz J. K. (2) kwot: 60.000 zł tytułem odszkodowania i 100.000 zł tytułem zadośćuczynienia, na rzecz J. K. (1) kwot 60.000 zł tytułem odszkodowania, 100.000 zł tytułem zadośćuczynienia i 8.422 zł tytułem zwrotu kosztów pogrzebu, na rzecz P. K. 75.000 zł tytułem zadośćuczynienia, H. K. kwoty 75.000 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 15 maja 2010 r. oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa prawnego na rzecz każdego z powodów.

W uzasadnieniu wskazali, iż w dniu 28 września 2009 r. zmarł na terenie (...). H. R. K. - został przysypany trocinami. L. M. został skazany za przestępstwo popełnione w związku z tym zdarzeniem i nie ulega wątpliwości, że ponosi odpowiedzialność za następstwa śmierci R. K., gdyż nie dopełnił on obowiązków związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy. Z uwagi na śmierć R. K. znacznemu pogorszeniu uległa sytuacja powodów, którzy stracili osobę bliską. Między powodami a zmarłym istniała silna więź emocjonalna. Dlatego ich żądanie obejmuje odszkodowanie i zadośćuczynienie.

Pozwany L. M. (...). H. w G. wniósł o oddalenie powództwa w całości, gdyż nie jest odpowiedzialny za spowodowanie śmierci R. K..

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 28 września 2009 r. doszło do wypadku w pracy, w którym śmierć ponieśli R. K. i C. Ż.. Do zdarzenia doszło w ten sposób, że L. M. będąc odpowiedzialnym za bezpieczeństwo i higienę pracy w prowadzonym przez siebie przedsiębiorstwie (...), nie dopełnił wynikającego stąd obowiązku i przez to naraził pracowników R. K. i C. Ż. na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia w ten sposób, że dopuścił do prac przy opróżnianiu zbiornika z trocin tych dwóch pracowników w pierwszym dniu ich pracy, nie poddając ich uprzednio szkoleniu wstępnemu stanowiskowemu i ogólnemu w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, nie zapewniając nadzoru nad pracownikami, nie zapewniając odpowiednich środków ochrony indywidualnej, godząc się na wchodzenie pracowników do wnętrza zbiornika w celu opróżnienia go z trocin bez zapewnienia bezpiecznych warunków pracy oraz dopuszczając C. Ż. do pracy pod pływem alkoholu i czym nieumyślnie spowodował śmierć R. K. i C. Ż.. L. M. został za popełnienie wyżej opisanego czynu prawomocnie skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w Olecku sygn. akt II K 494/11 z dnia 26 września 2012 r. (postanowienie k. 20, zawiadomienie k. 21, 22, odpis skrócony aktu zgonu k. 24, odpis wyroku k. 54,55).

Powodowie swoją szkodę majątkową zgłosili pozwanemu w dniu 14 kwietnia 2010 r. (pismo k. 13-19).

R. K. w chwili śmierci miał 22 lat. Był synem J. i J. K. (2) i bratem P. i H. rodz. K.. R. K. przed wypadkiem przerwał naukę w gimnazjum w wieku 18 lat i rozpoczął wykonywanie pracy zarobkowej u pozwanego. Okresowo także wyjeżdżał w celach zarobkowych do (...). Był kawalerem. Mieszkał z rodzicami i bratem P.. Brat H. mieszkał w domu obok u dziadka. Podczas ostatniego z wyjazdów do (...)uległ pęknięciu jego żołądek, co powodowało konieczność leczenia. Uszkodzeniu uległy też wówczas jego nerki. R. K. udzielał wsparcia swojej rodzinie. Pomógł w wyremontowaniu mieszkania, wyremontował swój pokój i zakupił meble oraz sprzęt RTV. Wspomagał rodziców w opalaniu domu i w pracach ogrodowych, dokładał się do kosztów utrzymania domu. Zakupił samochód, z którego korzystał wraz bratem P.. Często spotykał się towarzysko z bratem P. i wspólnymi znajomymi, wspólnie jeździli m.in. na dyskoteki. Spotykał się z dziewczyną. Był także bardzo zżyty ze swoimi rodzicami i braćmi, z którymi tworzył zgodną rodzinę i byli dla siebie ogromnym wsparciem. Każdy zawsze mógł na siebie liczyć, w domu nie było kłótni ani awantur (odpisy aktów stanu cywilnego k. 23-27, oświadczenia k. 28-32, poświadczenia zameldowania k. 33-34).

Po śmierci syna J. K. (2) przeżywała ogromny ból i cierpienie. Już wcześniej zachorowała na schizofrenię paranoidalną, ale to wydarzenie wpłynęło na jej stan zdrowia bardzo znacząco. Po śmierci syna nie mogła spać. Jej choroba psychiczna pogłębiła się. Przyjmowała wiele leków, które powodowały u niej senność. Przesypiała po kilkanaście godzin dziennie. Niewykluczone, że to tragiczne wydarzenie spowodowało pogorszenie jej stanu psychicznego. W dniu 28 września 2009 r. doznała silnego urazu psychicznego, bólu i cierpienia, które to nasiliły występujące zaburzenia chorobowe. Aktualnie proces żałoby już się praktycznie zakończył, chociaż poczucie straty, braku trwa nadal (dokumentacja medyczna k. 47-50, 111-122, opinia biegłego psychiatry i biegłej psycholog k.174-176, wyjaśnienia powódki J. K. (2) rozprawa z dnia 25 listopada 2013 r. 00.05.05-00.24.41).

Po śmierci syna J. K. (1) przeżył to zdarzenie bardzo intensywnie. Nie mógł w to uwierzyć. Przyjmował leki na uspokojenie bez recepty, nie korzystał z pomocy lekarzy. Sam podejmował się dokonywania wszystkich czynności związanych z przygotowaniem pochówku. Widział, jak wiele osób przyszło na pogrzeb i podzielało jego ból. Później zamknął się w sobie i w wykonywaniu swojej pracy. Nie poruszał tematu syna. Aktualnie jest on na ostatnim etapie przeżywania żałoby i jest zdolny do rozwiązywania bieżących problemów (opinia biegłego psychiatry i biegłej psycholog k. 165-167, zeznania powoda J. K. (1) rozprawa z dnia 20 października 2014 r. 00.03.36-00.06.46).

W chwili śmierci brata H. K. miał 27 lat. Mieszkał wprawdzie w budynku obok z dziadkiem, ale często przebywał w domu rodzinnym i spotykał się z braćmi. Wspólnie spędzali czas, wychodzili. Śmierć brata powód przeżył bardzo silnie. Było mu smutno. Czuł się zagubiony przez okres roku, dwóch lat. Skrywał problemy w sobie. Jednak po pewnym czasie zaakceptował zaistniały stan rzeczy. Subiektywnie odczuwa on stratę, ale nie wpływa to niekorzystanie na jego funkcjonowanie poznawcze czy społeczne (opinia biegłego psychiatry i biegłej psycholog k. 168-170, wyjaśnienia powoda H. K. rozprawa z dnia 25 listopada 2013 r. 00.43.37-00.53.06).

P. K. w momencie śmierci brata akurat rozpoczynał studia. Śmierć go przytłoczyła i załamała. Dużo czasu siedział w domu, co niekorzystanie wpływało na przeżywanie przez niego żałoby. Przeżywał wszystko, bardzo brakowało mu brata, z którym spędzał bardzo dużo czasu, gdyż byli prawie rówieśnikami. Przeszedł wszystkie etapy żałoby. Otrzymał wystarczające wsparcie od bliskich (opinia biegłego psychiatry i biegłej psycholog k. 171-173, zeznania powoda P. K. rozprawa z dnia 20 października 2014 r. 00.06.46-00.09.50).

Po śmierci syna J. K. (1) wyprawił mu pogrzeb. Zapłacił 1.200,01 zł za konsumpcję. Za usługi pogrzebowe poniósł koszty w wysokości 2.782 zł (trumna, karawan, wykopanie grobu, przygotowanie zwłok, garnitur). Postawił także nagrobek za 5.490 zł (faktura k. 35, 51, 53).

Sąd zważył, co następuje:

Odpowiedzialność pozwanego w niniejszej sprawie opiera się o treść art. 415 kc, zgodnie z którym kto z winy swej wyrządził szkodę, zobowiązany jest do jej naprawienia. Aby przypisać odpowiedzialność konieczne jest wystąpienie trzech przesłanek: szkody, zdarzenia je wywołującego, a ponadto istnienie związku przyczynowego między tymi dwoma elementami. W niniejszej sprawie te wszystkie przesłanki zaistniały. Wystąpiła bowiem bezprawność działania potwierdzona skazującym wyrokiem karnym, zaistniały także szkody oraz istnieje związek przyczynowy pomiędzy tym bezprawnych zachowaniem a powstaniem szkody.

Powodowie roszczenia swe wywodzą z treści art. 446 kc (§ 1 koszty pogrzebu, § 3 odszkodowanie z tytułu znacznego pogorszenia ich sytuacji życiowej, § 4 zadośćuczynienia za doznaną krzywdę).

Legitymacja bierna pozwanego L. M. jest niewątpliwa, gdyż jego wina została wykazana prawomocnym wyrokiem karnym, którym sąd cywilny jest związany na zasadzie art. 11 kpc.

Zgodnie z art. 446 § 1 kc, jeżeli wskutek śmierci poszkodowanego zaszła konieczność poniesienia kosztów pogrzebu, ten który je poniósł może dochodzić zwrotu odpowiedniej kwoty od osoby odpowiedzialnej za szkodę. Powód J. K. (1) przedłożył faktury VAT za zakup jedzenia na stypę, za trumnę, garnitur i inne usługi pogrzebowe oraz za postawienie nagrobka, oraz usługi pogrzebowej. Stąd też zasądzono na jego rzecz w całości dochodzoną kwotę tzn. kwotę 8422 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 15 maja 2010 r. do dnia zapłaty– pkt II ppkt 3 wyroku.

Powodowie J. K. (1) i J. K. (2) dochodzili odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia ich sytuacji życiowej.

Odszkodowanie z tytułu pogorszenia sytuacji życiowej, o którym mowa w art. 446 § 3 kc ma prowadzić do zrekompensowania rzeczywistego, znacznego pogorszenia sytuacji życiowej najbliższych członków rodziny zmarłego, nie może być natomiast źródłem wzbogacenia się tych osób. Przejawem szkody, która dotyka osoby bliskie zmarłego jest nie tylko szkoda w znaczeniu materialnym, ale również pogorszenie sytuacji życiowej przejawiające się w utracie wsparcia i pomocy w rozmaitych sytuacjach życiowych, w organizowaniu codziennych spraw, utracie szansy na pomoc w przyszłości. Najbardziej uchwytną i często występującą przyczyną pogorszenia sytuacji życiowej bliskich osoby zmarłej jest wstrząs psychiczny, długotrwały stres połączony z obniżeniem aktywności życiowej.

Bez wątpienia w niniejszej sprawie mamy do czynienia ze znacznym pogorszeniem się sytuacji powodów- rodziców zmarłego.

Dolne granice wysokości odszkodowania z art. 446 § 3 kc wyznacza zasada pełnej kompensacji w rozumieniu art. 361 § 2 kc. Świadczenie odszkodowawcze winno więc rekompensować nie tylko straty, które poszkodowany poniósł w następstwie poniesienia szkody, ale również korzyści, które utracił (damnum emergens i lucrum cesans) (por. orzeczenie SN z dnia 10 marca 1969 roku, I Cr 26/69, niepubl.).

Zmarły R. K. był osobą młodą, w chwili śmierci miał 22 lata. Tworzył gospodarstwo domowe wraz rodzicami i dwójką rodzeństwa. Sytuacja w domu była pod każdym względem poprawna. Wszyscy tworzyli zgodną rodzinę, która wzajemnie się wspierała i pomagała w rozwiązywaniu problemów poszczególnych jej członków. W domu stron nie było sporów i kłótni wykraczających poza pewną normę. Dlatego należy stwierdzić, iż zmarły R. K. był ogromnym wsparciem dla powódki J. K. (2) i powoda J. K. (1). Pomagał im w prowadzeniu gospodarstwa domowego, w remontach, dokładał się do utrzymania domu. Był także ogromnym wsparciem psychicznym dla rodziców, podporą. Oboje rodzice zawsze mogli liczyć na syna, gdy potrzebowali pomocy. Ich relacje były ciepłe i łączyły ich silne więzi. R. K. był przy tym osobą towarzyską, aktywną. Rodzice jego mogli więc liczyć, że otrzymają od niego wsparcie w przyszłości, czy to finansowe, ale głównie polegające na osobistych staraniach w opiece nad nimi.

W chwili obecnej sytuacja rodziny uległa radykalnemu pogorszeniu. Powodowie J. i J. małż. K. stracili wsparcie. Ponadto pogłębiła się choroba psychiczna J. K. (2). Nadal przeżywają śmierć syna. Sąd dokonał miarkowania odszkodowań należnych powodom na zasadzie art. 322 kpc, z uwagi na to, iż ścisłe udowodnienie wysokości żądań w realiach tej sprawy było nader utrudnione. Utrata odporności psychicznej, oparcia w bliskiej osobie i na koniec cios związany z przedwczesną i niespodziewaną śmiercią syna, powodują większą szkodę. Sąd miarkował wysokość odszkodowania i określił, iż powodom J. K. (2) i J. K. (1) przysługuje całkowite odszkodowanie w wysokości po 30.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 15 maja 2010 r. Powodowie nie otrzymali od pozwanego żadnych pieniędzy z tego tytułu, więc w wyroku Sąd zasądził należne im kwoty, a o czym orzekł na zasadzie art. 446 § 3 w pkt I i II wyroku.

Począwszy od dnia 3 sierpnia 2008 r. istnieje możliwość przyznania najbliższym poszkodowanego zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na podstawie art. 446 § 4 kc. Brak jest jasnych kryteriów w zakresie określenia wysokości zadośćuczynienia, gdyż ma ono ścisły związek z osobistymi odczuciami i bólem każdego z uprawnionych.

W ocenie Sądu największą krzywdę odczuli rodzice poszkodowanego R. J. i J. małż. K.. Śmierć syna przeżyli oni bardzo. Powódka korzystała z pomocy specjalistów i przyjmowała silne leki, które powodowały jej senność, ponadto pogłębiła się jej schizofrenia. Powód nie korzystał wprawdzie z pomocy specjalistów i z problemami starał się radzić sam. Utracili oni wsparcie. Także kierowane nadzieje w stronę syna zawiodły. Nie będą już mogli poradzić się jego, śmiać się z nim i cieszyć z jego sukcesów. Śmierć dziecka jest ogromnym ciosem dla każdego z rodziców. Spodziewają się oni, że dzieci przeżyją ich. Tymczasem nagła śmierć powoduje nieodwracalne skutki w psychice każdego z najbliższych członków rodziny.

Również rodzeństwo poszkodowanego bardzo przeżyło śmierć brata Najstarszy H. stał się zamknięty w sobie, starał się nie obciążać swym bólem rodziców, ponadto przeżył mocno tę nagłą i niespodziewaną śmierć. Młodszy P. także przeżył śmierć brata, który był jego rówieśnikiem. Mieli wspólne grono przyjaciół i wspólnie spędzali czas wolny. Występowały u powodów zaburzenia emocjonalne, ale okres żałoby już minął.

Sąd uznał, że rodzicom zmarłego należy się zadośćuczynienie w wysokości po 70.000 zł, zaś rodzeństwu po 50.000 zł. Kwoty te wynagrodzą ból i stratę, o czym orzeczono na zasadzie art. 446 § 4 kc orzeczono w pkt I, II, III i IV wyroku.

Roszczenia powodów przewyższające te kwoty są niezasadne, dlatego też ich powództwo w pozostałym zakresie podlegało oddaleniu, o czym orzeczono w pkt V wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na zasadzie art. 100 kpc w zw. z § 6 ust 5 i 6 rozporządzenia z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radcy prawnego (…) t.j .Dz. U. 2013 r. poz. 490). Powodowie przegrali proces w części –i to zależnej od oceny Sądu. Powodowie występując z roszczeniem o odszkodowanie i zadośćuczynienie mieli co do zasady do niego prawo, a ponadto subiektywnie mogli liczyć na świadczenie w wysokości przez siebie zaproponowanej. Subiektywizm stanowisk wierzycielskich jest szczególnie widoczny w procesach, w których wartość należności miarkowana jest przez Sąd na zasadzie art. 322 kpc, a więc tam gdzie ścisłe udowodnienie wysokości roszczenia jest niemożliwe lub nader utrudnione. Klarownym przykładem takiej sytuacji są roszczenia o wypłatę zadośćuczynienia za cierpienia moralne bądź fizyczne czy też roszczenia o odszkodowanie za pogorszenie sytuacji życiowej. Subiektywizmem w takich sprawach dotknięte są nie tylko stanowiska stron, ale również stanowisko Sądu. Nie bez znaczenia pozostaje trudno uchwytny dla osób trzecich wpływ bólu, żalu i stresu jako czynników kształtujących stanowisko powoda (por. A. Ohanowicz, H. Ciepła, a ponadto SN w orzeczeniach z dnia 9.10.1967 r. I CR 81/67, OSN 1968/4/72, SN w orzeczeniu z dnia 17.11.1972 r., I PR 423/72, OSN 1973/7-8/138). Stąd też pozwany winien zwrócić stronie powodowej koszt ustanowienia przez nich pełnomocników po 3600 zł na rzecz J. i J. K. (1) i po 2400 zł na rzecz P. I H. rodz. K. i uiścić kwotę 16.176 zł tytułem brakujących kosztów procesu (w sprawie wydatkowano na opinie biegłych kwotę 757,44 zł. Sąd doliczył do kwoty brakujących wydatków opłatę od pozwu, od uwzględnionej części powództwa, od uiszczenia której powodowe byli zwolnieni, czyli kwotę 15.422 zł).