Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 października 2014 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 13 października 2014 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa S. B.

przeciwko J. K.

o ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb.

z dnia 12 czerwca 2014 roku, sygn. akt III RC 145/14

oddala apelację.

Sygn. akt II Ca 572/14

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 12 czerwca 2014 roku Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. po rozpoznaniu sprawy z powództwa S. B. przeciwko J. B. o ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego oddalił powództwo oraz zniósł wzajemnie koszty procesu między stronami.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i rozważania Sadu Rejonowego:

Strony były małżeństwem. Wyrokiem Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z 18 października 2013 roku w sprawie sygn. akt IC 904/13 rozwiązano związek małżeński stron z winy powoda S. B. i na rzecz pozwanej J. B. ustalono alimenty od byłego męża w kwocie po 300,00 zł. miesięcznie.

Pozwana J. B. ma 67 lat. Nie ma zawodu. Ma wykształcenie podstawowe. Utrzymuje się z emerytury w kwocie 1.146,84 zł. netto miesięcznie. Wraz z dodatkiem pielęgnacyjnym jest to kwota 1.351,97 zł. netto. Jest trwale, całkowicie niezdolna do pracy i samodzielnej egzystencji. Korzysta odpłatnie z pomocy opiekunki. Na leki wydaje około 300,00 - 400,00 zł. miesięcznie. Jest niepełnosprawna - ma problemy z poruszaniem. Musi zapewnić sobie podstawowe utrzymanie. Ponosi koszty utrzymania mieszkania.

Powód S. B. przebywa w Zakładzie Karnym w S., gdzie ma zapewnione pełne utrzymanie, wyżywienie. Nie jest tam zatrudniony odpłatnie.

Nie ma nikogo na utrzymaniu. Utrzymuje się z renty. Przed osadzeniem w zakładzie karnym pracował. Odbywa karę pozbawienia wolności za znęcanie się nad pozwaną.

Sąd zważył, że żądanie powoda S. B. uchylenia obowiązku alimentacyjnego na rzecz pozwanej J. B. nie zasługuje na uwzględnienie.

Powołując treść przepisu art. 138 KRO, stwierdził, że w razie zmiany stosunków można żądać zmiany zakresu obowiązku alimentacyjnego. Zmiana orzeczenia może polegać zarówno na zmianie wysokości wypłacanych alimentów, jak i na orzeczeniu wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego. Żądanie zmiany orzeczenia może złożyć zarówno wierzyciel alimentacyjny, którego potrzeby z rozmaitych przyczyn wzrosły, jak i dłużnik, jeżeli uzna, iż nie jest w stanie świadczyć na dotychczasowym poziomie, gdyż zmniejszeniu uległy jego zarobkowe i majątkowe możliwości. Przez zmianę stosunków rozumieć należy wszelkie zmiany w statusie ekonomicznym stron powodujące zmianę (zwiększenie, ale i zmniejszenie) zakresu usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego lub też zmianę ( zwiększenie, ale i zmniejszenie ) zakresu możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego. Zmiana stosunków może więc doprowadzić zarówno do zmiany wysokości ( podwyższenia lub obniżenia ) obowiązku alimentacyjnego, jak i do jego wygaśnięcia. Zmiana stosunków w rozumieniu powyższego przepisu musi być istotna i polegać na istotnym zwiększeniu usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego, bądź istotnej zmianie w zakresie możliwości majątkowych i zarobkowych zobowiązanego do alimentacji. Aby ocenić tę zmianę należy porównać stosunki obecne z panującymi poprzednio, gdy ustalano obowiązek alimentacyjny.

Sąd wskazał, że strony były małżeństwem. Małżeństwo zostało rozwiązane przez rozwód z winy powoda. Jednocześnie Sąd na podstawie art. 60 § 2 KRO zasądził od powoda S. B. na rzecz pozwanej J. B. alimenty w kwocie 300,00 zł. miesięcznie, uznając, iż na skutek rozwodu nastąpiło istotne pogorszenie sytuacji materialnej uprawnionej.

Art. 60 § 2 KRO stanowi, iż jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.

Przesłanką rozszerzonego obowiązku alimentacyjnego małżonka, który w wyroku rozwodowym został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego, jest ustalenie, że rozwód, pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego. Ocena, czy nastąpiło takie pogorszenie, zależy od porównania sytuacji, w jakiej niewinny małżonek znalazł się wskutek orzeczenia rozwodu, z sytuacja, a jakiej znajdowałby się, gdyby rozwodu nie było i pożycie małżonków funkcjonowałoby właściwie. Dla oceny tej nie mają istotnego znaczenia zmiany, jakie nastąpiły w położeniu małżonka niewinnego w czasie między faktycznym rozłączeniem małżonków, a orzeczeniem rozwodu ( orz. SN z 7 stycznia 1969 r. II CR 528/68, OSNCP 1969, poz. 179 ).

W ocenie Sądu, świetle poczynionych rozważań, żądanie powoda nie znajduje żadnego uzasadnienia, bowiem od momentu ustalenia obowiązku alimentacyjnego nie nastąpiły ani po stronie zobowiązanego do alimentacji, ani po stronie uprawnionej takie zmiany, aby uchylić obowiązek alimentacyjny. W dalszym ciągu aktualne są przesłanki wynikające z art. 60 § 2 KRO. Małżeństwo stron zostało rozwiązane z wyłącznej winy powoda. Na skutek rozwodu nastąpiło istotne pogorszenie sytuacji majątkowej pozwanej, która od wielu lat jest chora, jest trwale niezdolna do pracy i samodzielnej egzystencji, utrzymuje się z renty i zasiłku pielęgnacyjnego. Sytuacja zobowiązanego do alimentacji nie uległa zmianie. Wprawdzie utracił on wynagrodzenie za prace, ale trafił do zakładu karnego, gdzie ma zapewnione całkowite utrzymanie i ewentualne leczenie.

Podniesiony przez stronę powodową zarzut, iż sytuacja uprawnionej uległa polepszeniu, ponieważ uzyskuje wyższe dochody jest chybiony. Była żona powoda jest osobą schorowaną, wymaga leków, opieki osoby trzeciej, ma problemy z poruszaniem, musi ponosić koszty utrzymania mieszkania. Również chybiony jest zarzut, iż powód nie jest w stanie płacić alimentów na byłą żonę, bowiem utracił pracę. Stosownie do powołanego art. 60 § 2 KRO zakres obowiązku alimentacyjnego zależy od możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego, tak bowiem należy rozumieć użyte w powołanym przepisie określenie, że małżonek ten zobowiązany jest przyczyniać się do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeby małżonka niewinnego „w odpowiednim zakresie". Prawdą pozostaje, że na skutek osadzenia w zakładzie karnym powód utracił wynagrodzenie za pracę. Nie mniej otrzymuje w dalszym ciągu rentę, z której jest w stanie płacić alimenty, tym bardziej, że nie ponosi żadnych kosztów swojego utrzymania. W tej sytuacji w dalszym ciągu aktualne są przesłanki wynikające z art. 60 § 2 KRO.

Reasumując, zdaniem Sądu brak jest przesłanek do uwzględnienia powództwa.

Na zasadach słuszności koszty procesu miedzy stronami wzajemnie zniesiono - art. 100 KPC.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód. Z jej treści wynika, że zaskarżył go w całości i wniósł o jego zmianę i uwzględnienie powództwa.

W jej uzasadnieniu wskazał między innymi, że jego dochody zmniejszyły się o 1580,- zł miesięcznie. Podniósł, że Zakład Karny, w którym przebywa nie zapewnia mu odpowiedniej jakości środków higienicznych, oraz że jest zmuszony do zakupu dodatkowej żywności.

Zdaniem skarżącego większość kosztów jakie ponosi pozwana ma charakter zbędny. Niepotrzebnie jego zdaniem ponosi koszty związane z posiadaniem działki rekreacyjnej i garażu, zbędnie korzysta z prywatnych usług stomatologicznych.

Skarżący podniósł również, że po wyjściu z Zakładu Karnego będzie zmuszony wynająć sobie mieszkanie co dodatkowo zwiększy koszty jego utrzymania. Zaznaczył, że w związku z wytoczeniem przez pozwaną sprawy o podział majątku dorobkowego wzrosną opłaty jakie będzie musiał ponosić w związku z utrzymaniem części majątku jaki przypada na jego rzecz.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności stwierdzić należy, że jak wynika z lektury skargi apelacyjnej powód nie kwestionuje poczynionych przez Sąd meritii ustaleń faktycznych ograniczając się jedynie do zgłoszenia argumentów wskazujących na inne niż przyjął Sąd Rejonowy konsekwencje tych ustaleń. Powyższe w konsekwencji prowadzi do przyjęcia, że ustalenia jakie stanowią podstawę rozstrzygnięcia uznać należy za niesporne. W ocenie Sądu Okręgowego w przedmiotowej sprawie brak podstaw aby uznać, że ustalony przez Sąd meritii stan faktyczny wymaga zmiany lub uzupełnienia, co za tym idzie ustalenia te przyjmuje za własne.

Właściwe rozstrzygnięcie skargi apelacyjnej wymaga oceny prawidłowości zastosowania przez Sąd pierwszej instancji przepisów prawa materialnego.

Do przewidzianego w przepisie art. 60 § 2 KRO obowiązku dostarczenia środków utrzymania po rozwodzie mają odpowiednie zastosowanie przepisy o obowiązku alimentacyjnym między krewnymi, a między innymi art. 138 KRO . W myśl tego przepisu w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia dotyczącego obowiązku alimentacyjnego. Chodzi tu o te „stosunki”, które zgodnie z art. 60 § 2 KRO stanowiły podstawę zasądzenia alimentów na rzecz byłego małżonka. Dla stwierdzenia czy nastąpiła zmiana stosunków w rozumieniu art. 138 KRO należy brać pod uwagę czy istniejące warunki i okoliczności mają charakter trwały, dotyczą okoliczności zasadniczych i wyczerpują te przesłanki, które w istotny sposób wpływają na istnienie i zakres obowiązku alimentacyjnego. Zmiana orzeczenia dopuszczalna jest tylko w razie zmiany stosunków zaistniałej po jego wydaniu, a jej ustalenie następuje przez porównanie stosunków obecnych z warunkami i okolicznościami poprzednio istniejącymi. Żądanie ustalenia, że ustał obowiązek alimentacyjny unormowany w wyroku rozwodowym, mogłaby uzasadniać jedynie zmiana stosunków polegająca na ustaniu że zaistniały okoliczności, pozwalające na przyjęcie, że uprawniony do alimentów małżonek, znalazł się w sytuacji majątkowej lepszej niż w dacie rozwiązania małżeństwa. Ocena czy nastąpiła zmiana stosunków w rozumieniu przepisu art. 138 KRO winna zostać jednocześnie przeprowadzona z uwzględnieniem dyrektywa wynikających z treść przepisów art. 135 i 136 KRO.

Również w ocenie Sądu Okręgowego brak podstaw aby uznać, że w przedmiotowej sprawie nastąpiła wskazana powyżej zmiana stosunków. Twierdzeń powoda nie mogą tym samym skutecznie uzasadniać podnoszone w toku postępowania argumenty. W stosunku do sytuacji majątkowej stron jaka istniała w dacie rozwiązania małżeństwa, powód niewątpliwie utracił dochody uzyskiwane w związku z świadczeniem pracy. Okoliczność ta nie może jednak stanowić podstawy do stwierdzenia wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego. Przeciwko powyższemu przemawia w pierwszej kolejności norma art. 135 KRO. Obowiązek alimentacyjny zależy bowiem od możliwości zarobkowych zobowiązanego. Zgodnie ze stanowiskiem SN ( vide : uchwała z 26 maja 1995 r., sygn. akt III CZP 178/94, publ.: OSNC 1995, Nr 10, poz. 136 ) możliwości zarobkowe zobowiązanego do alimentacji, który odbywa karę pozbawienia wolności i nie jest zatrudniony, ustala się według zasad określonych w art. 135 KRO. Ze względu na okoliczności sprawy sąd może nie uznać zmiany niekorzystnej dla możliwości zarobkowych zobowiązanego, jaką spowodowało umieszczenie go w zakładzie karnym (art. 136 KRO). W przedmiotowej sprawie powód odbywa karę pozbawienia wolności w związku z popełnieniem przestępstwem znęcania się nad pozwaną. Przyznanie z tego tytułu powodowi prawa do żądania obniżenia obowiązku alimentacyjnego nie może mieć miejsca. Przyjęcie innego stanowiska naruszałoby elementarne poczucie sprawiedliwości, zawinione i naganne zachowanie powoda nie może skutkować zwolnieniem go z ciążących na nim obowiązków.

Odbywanie kary pozbawienia wolności wiąże się z szeregiem dolegliwości, które obejmują również ograniczenia w jakości utrzymania. Trudno oczekiwać od Państwa, że przejmując na siebie obowiązek utrzymania skazanego będzie realizować ten obowiązek poprzez zapewnienie mu środków higienicznych i artykułów żywnościowych wyższej jakości i w ilości większej niż niezbędna. Obowiązkiem Państwa w ramach organizacji odbywania kary pozbawienia wolności jest zabezpieczenia minimalnych standardów w tym zakresie, w przeciwnym wypadku uległyby nieusprawiedliwionemu ograniczeniu dolegliwości jakim winien być poddany skazany aby właściwie realizować represyjne cele omawianej kary. Skoro powód przyzwyczajony do wyższych standardów życia, w związku z pozbawieniem wolności dla podwyższenia standardu swojego utrzymania dokonuje dodatkowych zakupów to trudno uznać tą okoliczność za wpływającą na wysokość jego usprawiedliwionych potrzeb, a co za idzie nie może prowadzić do obniżenia ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego.

Bez znaczenia dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy pozostają również podnoszone przez powoda argumenty odnoszące się do wydatków jakie ponosi pozwana.

Podnieść należy, że alimenty wynikające z art. 60 § 2 KRO stanowią konsekwencję pogorszenia sytuacji życiowej małżonka niewinnego rozpadu pożycia. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego (wyr. z 7 maja 1998 r., sygn akt III CKN 186/98, Legalis) przesłanką rozszerzonego obowiązku alimentacyjnego małżonka ponoszącego wyłączną winę rozkładu pożycia jest ustalenie, że rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, niemające jednak cech niedostatku. Ocena, czy nastąpiło takie pogorszenie, zależy od porównania sytuacji, w jakiej niewinny małżonek znalazł się wskutek orzeczenia rozwodu, z sytuacją, w jakiej znajdowałby się, gdyby rozwodu nie orzeczono i gdyby pożycie małżonków funkcjonowało prawidłowo.

Powyższe oznacza, że zmiana okoliczności uzasadniająca wygaśnięcie tak orzeczonego obowiązku może zaistnieć tylko w przypadku gdy po ustaleniu w wyroku rozwodowym alimentów zaistnieją okoliczności pozwalające na przyjęcie, że sytuacja małżonka uprawnionego do świadczeń alimentacyjnych, nawet pomimo zaprzestania ich łożenia będzie co najmniej taka sama jak przed rozwodem. W przedmiotowej sprawie powód nie wykazał tej okoliczności. Podnoszone przez niego argumenty mające świadczyć o bezzasadności niektórych wydatków pozwanej nie mają dla rozstrzygnięcia sprawy żadnego znaczenia. To, że pozwana utrzymuje działkę rekreacyjną i garaż oraz korzysta z prywatnych usług stomatologicznych nie świadczy o zasadności powództwa. Wydatki na wskazane wyżej cele trudno uznać za stanowiące przejaw zbytku z którego mogło by wynikać przyjęcie, że sytuacja majątkowa pozwana nie jest już gorsza niż przed rozwodem.

Na uwzględnienie nie zasługują również argumenty w których skarżący odnosi się do mającego nastąpić podziału majątku dorobkowego stron. Wskazany podział ( jego ewentualne konsekwencji dla sytuacji majątkowej byłych małżonków ) jeszcze nie nastąpił. Orzeczenie sądu winno wynikać z ustaleń faktycznych z daty zamknięcia rozprawy.

Reasumując, wniesiona przez powoda skarga apelacyjna w ocenie Sądu Okręgowego stanowi więc jedynie polemikę z prawidłową oceną prawną dokonaną przez Sąd Rejonowy.

Mając powyższe na uwadze Sąd na podstawie przepisu art. 385 KPC orzekł o oddaleniu apelacji.