Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 września 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Wiesława Kuberska

Sędziowie: SA Bożena Wiklak

SO del. Marek Kruszewski (ref.)

Protokolant: Katarzyna Olejniczak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 26 września 2014 r. w Ł.

sprawy z powództwa S. R. (1)

przeciwko P. A.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Płocku

z dnia 7 stycznia 2014r., sygn. akt I C 291/13

1) oddala apelację;

2) zasądza od S. R. (1) na rzecz P. A. kwotę 5.400,00 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

I ACa 458/14

UZASADNIENIE

Po ostateczny sformułowaniu swojego żądania S. R. (1) domagał się zasądzenia od P. A. 98’500’000,00 zł na tej podstawie, że pozwany będący pełnomocnikiem z urzędu powoda w sprawie I Ns 55/10, źle reprezentował interesy S. R. (1).

Wyrokiem z 7 stycznia 2014r. Sąd Okręgowy w Płocku:

- umorzył postępowanie w zakresie kwoty 1’500’000,00 zł o jaką powód ograniczył powództwo w toku procesu,

- oddalił powództwo w pozostałej części,

- obciążył S. R. (1) obowiązkiem częściowego zwrotu kosztów procesu na rzecz strony pozwanej.

Orzeczenie to zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne, które Sąd Apelacyjny w pełni aprobuje i uznaje za własne.

16 maja 2005r. Sąd Rejonowy w Płocku wydał w sprawie I Ns 93/04 postanowienie, którym dokonał podziału majątku wspólnego E. R. i S. R. (1) w ten sposób, że przyznał S. R. (1) gospodarstwo rolne o pow. 16,59 ha, przyznał E. R. wierzytelność przypadającą małżonkom w stosunku do (...) S.A. oraz zasądził od S. R. (2) na rzecz E. R. dopłatę.

Po uprawomocnieniu tego orzeczenia S. R. (1) wystąpił ze skargą o wznowienie postępowania w sprawie I Ns 93/04. Sprawa zawisła w Sądzie Rejonowym w Płocku pod sygnaturą 930/08 i powód był tam reprezentowany przez adw. W. N.. Postępowanie w tamtej sprawie zostało najpierw zawieszone a następnie umorzone.

19 stycznia 2010r. S. R. (1) wniósł kolejną skargę o wznowienie postępowania w sprawie I Ns 93/04, ubiegając się jednocześnie zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Wniosek o zwolnienie od kosztów został oddalony, zaś wniosek o pełnomocnika został uwzględniony orzeczeniem z 16 lutego 2010r.; Okręgowa Rada Adwokacka w P. wyznaczyła adwokata P. A. pełnomocnikiem S. R. (1) w tej sprawie.

26 lutego 2010r. pozwany działając jako pełnomocnik powoda wniósł skargę na orzeczenie referendarza oddalające wniosek o zwolnienie S. R. (1) od kosztów sądowych w sprawie ze skargi o wznowienie postępowania. Skarga ta została uwzględniona. Postanowieniem z 28 maja 2010r. Sąd Rejonowy w Płocku odrzucił skargę o wznowienie postepowania wniesioną 19 stycznia 2010r. uznając, że została wniesiona po upływie ustawowego terminu. P. A. złożył w imieniu mocodawcy zażalenie na to rozstrzygnięcie, jednakże Sąd Okręgowy w Płocku oddalił je postanowieniem z 15 lipca 2010r. podzielając argumentację sądu pierwszej instancji. W tej samej sprawie Sąd Okręgowy w Płocku postanowieniem z 6 września 2010r. oddalił kolejny wniosek S. R. (1) o ustanowienie pełnomocnika z urzędu.

S. R. (1) chciał wystąpić z powództwem przeciwko adw. W. N., który zastępował go w sprawie I Ns 930/08. W związku z tym uzgodnił z pozwanym, że ten będzie go reprezentował w tej sprawie o ile zostanie uwzględniony wniosek powoda o ustanowienie pełnomocnika z urzędu i zostanie nim wyznaczony adw. P. A.. Pozwany wycofał się z tych uzgodnień po tym, jak dowiedział się, że jego kolega, z którym wspólnie prowadzi kancelarię adwokacką reprezentuje przeciwnika procesowego S. R. (1) w innej sprawie wytoczonej przez powoda.

Sąd pierwszej instancji oddalił wnioski powoda o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków W. N., I. G., R. C., E. R. i Ł. Z. uznając je za zbędne wobec tego, że okoliczności faktyczne istotne dla rozstrzygnięcia są bezsporne lub wynikają z dokumentów, a więc nie wymagają dowodzenia.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał, że strony łączyła umowa o świadczenie usług, do której zastosowanie mają przepisy art. 734 kc do 751 kc. Należytą staranność pozwanego w wykonywaniu zlecenia winno się oceniać z uwzględnieniem profesjonalnego charakteru działalności P. A. – art. 355 § 2 kc. Oceniając czynności podjęte przez pozwanego, Sąd Okręgowy nie podzielił opinii powoda o braku profesjonalizmu i zaniedbaniach ze strony pozwanego. P. A. podjął wszelkie czynności procesowe, jakie były możliwe i celowe w sprawie, w której reprezentował S. R. (1). Pełnomocnik nie odpowiada za treść rozstrzygnięć podejmowanych przez sąd, zaś ustanowienie go pełnomocnikiem po upływie ustawowego terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania wyklucza zarzut wniesienia tego środka przez pełnomocnika z opóźnieniem. Stosownie do treści art. 118 § 2 kpc, pełnomocnik ustanowiony z urzędu ma obowiązek działania do prawomocnego zakończenia postępowania chyba, że z treści postanowienia wynika wcześniejsze ustanie tego obowiązku. Z chwilą prawomocnego zakończenia postępowania zainicjowanego skargą o wznowienie z 19 stycznia 2010r. umocowanie pozwanego do działania w tej sprawie wygasło. P. A. pouczył powoda o czynnościach, które powinien podjąć jeśli chce, aby dotychczasowy pełnomocnik działał w jego imieniu przy składaniu skargi kasacyjnej i nie ponosi odpowiedzialności za oddalenie wniosku S. R. (1) o ustanowienie mu pełnomocnika do wniesienia tego środka zaskarżenia.

W ocenie Sądu pierwszej instancji, zwolnienie pozwanego z obowiązku reprezentowania powoda w sprawie przeciwko W. N. było uzasadnione motywami, jakimi kierował się pozwany składając taki wniosek. Sytuacja, w której wspólnicy tej samej kancelarii adwokackiej reprezentują interesy osób pozostających w sporze oznacza konflikt interesów i byłaby nieetyczna.

Wywody powoda dotyczące przyczynienia się pozwanego do szkody wywołanej postępowaniem ubezpieczyciela zostały uznane przez Sąd Okręgowy za mało zrozumiałe w sytuacji, gdy wskutek orzeczenia o podziale majątku wspólnego byłych małżonków R. przysługujące im wobec (...) S.A. roszczenie zostało przyznane E. R. kilka lat przed tym, zanim P. A. został ustanowiony pełnomocnikiem powoda.

W tej sytuacji Sąd pierwszej instancji uznał, że S. R. (1) nie wykazał żadnej z przesłanek uzasadniających zapłatę przez pozwanego odszkodowania, co skutkuje oddaleniem powództwa. W części, w jakiej powód cofnął pozew, postępowanie podlega umorzeniu na podstawie art. 355 § 1 kpc.

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu zostało oparte na art. 102 kpc. Sąd a quo uznał, że sytuacja osobista i materialna powoda uzasadnia zwolnienie go w znacznej części z obowiązku zwrotu kosztów procesu pozwanemu mimo oddalenia powództwa.

S. R. (1) wniósł apelację od tego wyroku w zakresie rozstrzygnięcia oddalającego powództwo oraz orzeczenia o kosztach procesu.

Zarzuty skarżącego zostały ujęte lapidarnie w stwierdzeniu, iż zaskarżony wyrok zapadł bez rozpoznania i stwierdzenia faktów i dowodów, co sprowadza się w zasadzie do zakwestionowania decyzji Sądu pierwszej instancji o oddaleniu wniosku o przesłuchaniu świadków zgłoszonych w tej sprawie przez powoda. Należy interpretować to jako zarzut naruszenia przepisów regulujących przedmiot i ocenę dowodów – art. 227 kpc i następnych poprzez wadliwą ocenę mocy dowodowej zgłoszonych świadków oraz nieprzeprowadzenie dowodów, których przedmiotem są fakty o istotnym znaczeniu dla rozstrzygnięcia.

Z dalszej części apelacji wynika, że powód kwestionuje ocenę prawną dokonaną przez Sąd Okręgowy w zakresie należytego wykonania przez pozwanego obowiązków pełnomocnika procesowego, co należy interpretować jako zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego, w szczególności zaś art. 734 § 1 kc i art. 471 kc poprzez błędną interpretację.

Skarżący wniósł o zmianę wyroku poprzez uwzględnienie powództwa.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powoda jest bezzasadna.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do zarzutu naruszenia przepisów procesowych. Wbrew twierdzeniom skarżącego, decyzja Sądu o oddaleniu wniosków dowodowych zgłoszonych przez powoda nie naruszyła zasad obowiązujących w postępowaniu dowodowym. Art. 227 kpc wyraźnie stwierdza, iż przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia istotne znaczenie. Okoliczności faktyczne stanowiące podstawę rozstrzygnięcia zostały ustalone w oparciu o dokumenty oraz wyjaśnienia stron i co do zasady nie są między stronami sporne. Wnioski dowodowe zgłoszone w pozwie oraz piśmie wniesionym na ostatniej rozprawie nie zostały doprecyzowane odnośnie tezy dowodowej, jednakże z treści pism powoda oraz jego oświadczeń należy wnioskować, iż ich zgłoszenie nie służyło stwierdzeniu innych, niż ustalone przez Sąd Okręgowy okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia, bądź zmierzały do wykazania faktów obojętnych dla tego procesu. Art. 229 kpc zwalnia Sąd z konieczności przeprowadzania dowodów na okoliczności przyznane w toku postępowania, czyli niesporne. Art. 217 § 3 kpc uprawnia Sąd do pominięcia wniosków dowodowych jeżeli okoliczności sporne, których wnioski te dotyczą zostały dostatecznie wyjaśnione. Tym bardziej więc uzasadnione było oddalenie wniosków zmierzających do ustalenia okoliczności, które w części istotnej dla rozstrzygnięcia sporne nie były. Chybiony jest zatem zarzut wydania zaskarżonego wyroku bez stwierdzenia faktów tym bardziej, że sam powód nie wskazuje jakie fakty istotne miałyby zostać pominięte, zaś przedstawione w apelacji argumenty dotyczą nie tyle samego stanu faktycznego w zakresie łączącego strony stosunku obligacyjnego, ale poglądu powoda w kwestii zakresu obowiązków spoczywających na pozwanym w związku z ustanowieniem go pełnomocnikiem S. R. (1).

Odnośnie zarzutu naruszenia przepisów materialnych to, jak słusznie zauważył Sąd Okręgowy, relacje między stroną i jej pełnomocnikiem opierają się na stosunku zlecenia z mocy art. 750 kc. Obowiązki pełnomocnika określa art. 734 § 1 kc przy czym ze względu na jego jedynie odpowiednie zastosowanie, obowiązki te sprowadzają się w trakcie procesu do dokonania określonych czynności procesowych. Wywody Sądu Pierwszej instancji należy uzupełnić jedynie stwierdzeniem, że z istoty instytucji pełnomocnika z urzędu wynika, że jest on ustanowiony do udziału w konkretnej sprawie – art. 117 § 5 kpc. Jak słusznie stwierdził to Sąd pierwszej instancji, zakres czasowy obowiązku P. A. do zastępowania powoda w sprawie ze skargi o wznowienie postępowania był ograniczony do momentu prawomocnego zakończenia sprawy, w której pozwany został ustanowiony pełnomocnikiem. Rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego oddalające zażalenie wniesione na postanowienie Sądu Rejonowego o odrzuceniu skargi o wznowienie postępowania było orzeczeniem, na które nie przysługiwał środek odwoławczy ani inny środek zaskarżenia, a więc było postanowieniem prawomocnym – art. 363 § 1 kpc. Pogląd powoda o tym, że pozwany powinien wnieść od tego orzeczenia środek odwoławczy do Sądu Apelacyjnego jest błędny, ponieważ taki środek mu nie przysługiwał. Z kolei obowiązkiem pełnomocnika jest podejmowanie w interesie strony reprezentowanej takich czynności procesowych, które są dopuszczalne w danym stanie sprawy. Z tych względów Sąd Okręgowy prawidłowo ocenił, że P. A. należycie wywiązał się z obowiązków pełnomocnika dokonując terminowo czynności w imieniu S. R. (1) dopóki istniała procesowa możliwość ich podejmowania. Z chwilą wyczerpania toku postępowania w sprawie, w której pozwany został ustanowiony pełnomocnikiem jego umocowanie wygasło. Oznacza to, że nawet gdyby czysto teoretycznie przyjąć taką koncepcję, że ocena dopuszczalności podejmowania dalszych akcji procesowych nie należy do pełnomocnika, a więc powinien on wnosić środki zaskarżenia niezależnie od tego, czy są one dopuszczalne czy nie, to takie działania pozwanego i tak pozostałyby bezskuteczne.

Wspomniany wcześniej zakres umocowania pełnomocnika ustanowionego z urzędu oznacza nie tylko, że jest on zobowiązany do działania w konkretnej sprawie, w której został ustanowiony. Wynika z niego brak umocowania do działania w imieniu mocodawcy w każdej innej sprawie. Z tego względu P. A. nie był upoważniony, a tym bardziej zobowiązany, do podejmowania w imieniu S. R. (1) działań w jakichkolwiek innych sprawach, w szczególności do podejmowania działań w związku z realizacją jakichkolwiek roszczeń, które przysługiwały powodowi czy to wobec ubezpieczyciela, czy innego adwokata reprezentującego powoda w innym postępowaniu.

Ustanowienie pozwanego pełnomocnikiem z urzędu w kolejnej sprawie wytoczonej przeciwko W. N. nie doprowadziło do nawiązania nowego stosunku prawnego opartego na przepisach art. 734 kc i następnych. Po wyznaczeniu P. A. pełnomocnikiem dla powoda, pozwany złożył wniosek o zwolnienie go z tego obowiązku, z przyczyn etycznych. Mimo, iż zaistniała sytuacja, która nie stanowiła ewidentnego naruszenia zasad etyki adwokackiej – P. A. i jego wspólnik nie mieli reprezentować zantagonizowanych stron w tym samym procesie, to mogła być ona oceniona jako co najmniej dwuznaczna. Wobec tego ocena Sądu Okręgowego, iż istniała ważna przyczyna dla której pozwany poprosił o zwolnienie go z obowiązku działania w imieniu powoda w kolejnej sprawie jest prawidłowa.

Mając na względzie przytoczone argumenty należało podzielić pogląd Sądu Okręgowego, że nie zaistniały w sprawie przesłanki odpowiedzialności kontraltowej wskazane w art. 471 kc, a w szczególności nie miało miejsca niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania przez pozwanego.

Wobec powyższego apelacja powoda podlega oddaleniu na podstawie art. 385 kpc.

O kosztach procesu w postępowaniu apelacyjnym Sąd postanowił na podstawie art. 98 § 1 kpc w zw. z art. 391 § 1 kpc obciążając powoda jako stronę przegrywającą obowiązkiem zwrotu na rzecz pozwanego kosztów związanych z udziałem profesjonalnego pełnomocnika.