Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 grudnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 2 grudnia 2014 r. w Szczecinie

sprawy E. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział wG.

o przyznanie renty

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 30 stycznia 2014 r. sygn. akt VI U 1138/12

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Gorzowie Wlkp. VI Wydziałowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.

Sygn. akt III AUa 249/14

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. decyzją z dnia 28 września 2012 roku odmówił E. S. prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy wskazując, że ubezpieczony jest zdolny do pracy.

Ubezpieczony E. S. odwołał się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. odmawiającej przyznanie mu renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy. W uzasadnieniu ubezpieczony wskazał, że jego stan zdrowia uniemożliwia wykonywanie pracy, co uprawnia go do przyznania prawa do renty.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

Wyrokiem z dnia 30 stycznia 2014 roku Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim Wydział VI Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. z dnia 28 września 2012 roku znak (...) w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu E. S. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na trwałe, poczynając od dnia 11 lipca 2012 roku, z wyłączeniem okresów, w których ubezpieczony pobierał zasiłki chorobowe.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych.

E. S. urodzony (...) wniosek o rentę złożył w dniu 10 lipca 2012 roku. Ubezpieczony posiada wykształcenie zawodowe technik rolnik. Pracował w swoim zawodzie oraz prowadzi działalność gospodarczą.

Decyzją z dnia 28.09.2011 roku organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, albowiem Komisja Lekarska ZUS uznała, że jest on zdolny do pracy. E. S. choruje na nowotwór oka lewego z niedowidzeniem oka prawego. Jest osobą częściowo, trwale niezdolną do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

W ocenie Sądu Okręgowego odwołanie ubezpieczonego zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy uznał, że istotne w sprawie było ustalenie i rozstrzygnięcie czy spełnia on warunki niezbędne do uznania, iż jest osobą co najmniej częściowo niezdolną do pracy oraz co do charakteru tej niezdolności tj. czy jest ona trwała czy okresowa.

Zgodnie z przepisem art.57 ustawy z dnia 17.12.1998r o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz.U tj. z 2009 r nr 153 poz.1227 ze zmianami) renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje po spełnieniu łącznie trzech warunków:

1.  ustaleniu niezdolności do pracy,

2.  posiadaniu wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego,

3.  powstaniu niezdolności do pracy w okresie ubezpieczenia albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tego okresu.

Przepis art.12 powyżej powołanej ustawy stanowi, iż niezdolną do pracy w rozumieniu w/w ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy , zaś częściowo niezdolną jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

Stosownie do treści art.13 w/w ustawy przy ocenie stopnia i trwałości niezdolności do pracy uwzględnia się:

1.  stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia lub rehabilitacji;

2.  możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.

Zgodnie natomiast z przepisem art. 107 ustawy : prawo do świadczeń uzależnionych od niezdolności do pracy oraz wysokość tych świadczeń ulega zmianie, jeżeli w wyniku badania lekarskiego, przeprowadzonego na wniosek lub z urzędu ustalono zmianę stopnia niezdolności do pracy, brak tej niezdolności lub jej ponowne powstanie.

Sąd I instancji nie dysponując specjalistyczną wiedzą medyczną musi posiłkować się przy rozstrzyganiu istoty sprawy, opinią biegłych lekarzy sądowych. Wobec niekorzystnego dla ubezpieczonego orzeczenia Komisji Lekarskiej ZUS, Sąd dopuścił w niniejszym postępowaniu dowód z opinii biegłych lekarzy specjalistów, aby wypowiedzieli się co do oceny stanu zdrowia E. S. (art. 278 & 1 k.p.c.).

Biegli sądowi zgodnie wskazali, iż schorzenia ubezpieczonego czynią go częściowo, trwale niezdolnym do pracy zgodnej z poziomem kwalifikacji.

Sąd Okręgowy w pełni podzielił stanowisko biegłych, albowiem rzetelnie ocenili oni faktyczny stan zdrowia badanego. Opinie biegłych są spójne i logiczne. Fachowo udzielają odpowiedzi na pytania Sądu i tym samym wyczerpują istotę sporu.

Organ rentowy zakwestionował opinie biegłych w zasadzie co do trwałości niezdolności do pracy wskazując na prowadzenie przez ubezpieczonego działalności gospodarczej oraz podnosząc, że w innym postępowaniu sądowym orzeczono częściową okresową niezdolność do pracy. Sąd nie podzielił zastrzeżeń pozwanego. Biegła D. P. w opinii głównej stwierdziła wyraźnie „tak ślepota, jak i niedowidzenie mają charakter trwały, w kwestii widzenia okiem prawym można spodziewać się najwyżej pogorszenia'' ( k. 19 ) . Ustosunkowując się dwukrotnie do zastrzeżeń ZUS biegła powtórzyła, że „ nie ma możliwości poprawy istniejącego stanu układu wzrokowego, w szczególności zaś – jakości widzenia jedynego oka, od dzieciństwa niedowidzącego '' (k. 88). Biegła przyjęła kwalifikacje zawodowe ubezpieczonego z wywiadu zawodowego z k. 258v i w oparciu o nie uznała, że ubezpieczony jest osobą trwale niezdolną do pracy. Wywiad zawodowy przeprowadziła lekarz orzecznik ZUS.

Przepis art. 232 k. p. c. stwierdza, że to na stronie występującej z roszczeniem ciąży obowiązek wykazania faktów z których wywodzi skutki prawne. Swoją niezdolność do pracy ubezpieczony wykazał poprzez opinie biegłych sądowych i dokumentację medyczną. Biegli sądowi wydali opinię korzystną dla skarżącego, a zastrzeżenia do tej opinii nie były zasadne. Dokumenty medyczne potwierdzały opinię biegłych i dowodziły niezdolności do pracy fizycznej ubezpieczanego.

Sąd I instancji w trybie art .217 § 3 k.p.c. pominął wnioski organu rentowego o powołanie kolejnych biegłych. Przepis ten mówi o takiej możliwości w sytuacji gdy sprawa dojrzała do rozstrzygnięcia albo wnioski zmierzają do przedłużenia postępowania . W ocenie Sądu opinie znajdujące się w aktach sprawy dostatecznie jasno wyjaśniały sporne okoliczności i nie było podstaw aby powoływać kolejnych biegłych. Sąd Okręgowy podziela stanowisko Sądu Najwyższego - wyrok z dnia 4.08.1999 r. w sprawie I PKN 20/99, OSNAP 2000/22/807- iż potrzeba powołania innego biegłego powinna wynikać z okoliczności sprawy, a nie z samego niezadowolenia strony z dotychczas złożonej opinii, jak również stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z 19.03.1997r II UKN 45/97 9 OSNAPiUS nr 1 poz.24 z 1998r, iż sąd nie jest obowiązany do uwzględniania kolejnych wniosków dowodowych strony tak długo, aż udowodni ona korzystną dla siebie tezę. Zdaniem Sądu w sprawie wypowiedzieli się biegli specjaliści adekwatni do podstawowych schorzeń na które cierpi skarżący. Uznali, że czynią one wnioskodawcę niezdolnym do pracy i pozwany tego poglądu nie zdołał obalić.

Sąd I instancji uznał, że zgromadzony w sprawie materiał dawał podstawy do ostatecznego rozstrzygnięcia i wobec powyższego zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. jak w sentencji wyroku zgodnie z treścią opinii.

Z wyrokiem Sądu Okręgowego nie zgodził się organ rentowy, wywiódł apelację, zaskarżył wyrok w całości. Wyrokowi zarzucił:

- sprzeczność istotnych ustaleń Sądu I instancji z zebranym w sprawie materiałem dowodem, przez przyjęcie, że ubezpieczony jest trwale niezdolny do pracy.

Wskazując na powyższy zarzut apelujący wniósł:

1.  o uchylenie wyroku i oddalenie odwołania,

ewentualnie

2.  o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy organowi rentowemu do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu apelacji organ rentowy podniósł, że rozstrzygnięcie Sądu I instancji jest bezzasadne. Organ rentowy wskazał, że dla spełnienia warunku określonego w art. 57 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przez osobę częściowo niezdolną do pracy przed podjęciem zatrudnienia i wy­konującą pracę odpowiednią do jej możliwości zdrowotnych wymagane jest pogorszenie się stanu zdro­wia w stopniu uniemożliwiającym wykonywanie pracy w dotychczasowym, ograniczonym zakresie. W ocenie organu rentowego u ubezpieczonego występowało niedowidzenie oka prawnego, które w ocenie przede wszystkim przewodniczącego (...) w aktach sprawy, nie zmieniło się radykalnie od tego czasu. W tym stanie rzeczy organ rentowy nie mógł uznać, iż ubezpieczony jest trwale niezdolny do pracy.

W odpowiedzi na apelację ubezpieczony E. S. wniósł o oddalenie apelacji i utrzymanie w mocy wyroku Sądu I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja organu rentowego zasługiwała na uwzględnienie w sposób powodujący uchylenie zaskarżonego wyroku z uwagi na konieczność ponowienia postępowania dowodowego w całości. W ocenie Sądu Apelacyjnego sprawa nie została bowiem należycie wyjaśniona w zakresie niezbędnym do wyrokowania.

Sąd Okręgowy rozstrzygając w sprawie nie wskazał w swoim postanowieniu z dnia 26 listopada 2012 roku (k.6 akt) na jaki dzień biegli mają ustalić częściową lub całkowitą niezdolność do pracy zgodnie z posiadanymi przez E. S. kwalifikacjami. W szczególności Sąd orzekający w powyższym postanowieniu dopuszczającym dowód z opinii biegłych lekarzy specjalistów z zakresu okulistyki i onkologii nie wskazał biegłym dokładnie jakie kwalifikacje ubezpieczony posiada te wyuczone i nabyte. Sąd ograniczył się jedynie do wskazania, że kwalifikacje ubezpieczonego znajdują się w wywiadzie orzeczniczym k.38.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego aby ustalić dokładnie sposób prowadzenia działalności gospodarczej, o której mowa w wywiadzie zawodowym na wskazanej karcie, należało dokładnie przesłuchać E. S., w jaki sposób ubezpieczony prowadzi działalność gospodarczą osobiście, czy wspólnie z żoną. Ile osób zatrudnia, jakie czynności wykonuje osobiście, czy są to czynności zarządzające i administracyjne, czy też wykonuje prace sprzedawcy, kierowcy. Z akt sprawy można wnioskować, że ubezpieczony prowadzi sklep, hurtownię i zatrudnia 2 lub 3 pracowników, działalność prowadzi z przerwami od 1995r. W wywiadach zawodowych, których jest w aktach kilka, różne określane są prace wykonywane przez raz ubezpieczonego jako prace fizyczne średnio – ciężka, siedząca, wymagająca dłuższego stania, chodzenia, wyjazdów w teren, wykonywana wewnątrz pomieszczenia (tak wywiad zawodowy k. 38). Natomiast na karcie 285v akt orzeczniczych znajduje się wywiad zawodowy z sierpnia 2012 roku, na którym oparła się biegła okulista dr n.med. D. P., z którego wynika, że ubezpieczony prowadzi działalność gospodarczą od 1995r, handel – jest to praca z przewagą wysiłku umysłowego, w pełnym wymiarze czasu pracy, lekka samodzielna w narażeniu na szczególne obciążenia psychiczne, wymagająca szczególnej koncentracji, sprawności obu rąk, rytmu zmiennego, wyjazdów w teren, dobrej ostrości wzroku. Z treści wywiadów zawodowych nie wynika jednoznacznie w jaki sposób ubezpieczony prowadzi działalność gospodarczej, w jaki sposób ją organizował na dzień wydania spornej decyzji i założenia wniosku o rentę. Ubezpieczony od ponad 19 lat prowadzi działalność gospodarczą, natomiast w wyuczonym zawodzie technik – rolnik nie pracuje. Okres pracy ubezpieczonego w charakterze sanitariusza był krótki (3 lata).

W ocenie Sądu Apelacyjnego doszło do przekwalifikowania ubezpieczonego i jego zdolność do pracy całkowitą lub częściową Sąd I instancji winien oceniać zgodnie z faktycznymi kwalifikacjami tj. prowadzoną działalnością gospodarczą.

W tym celu Sąd Okręgowy rozpoznając ponownie sprawę przesłucha dokładnie ubezpieczonego w charakterze strony w oparciu o art. 304 k.p.c. ustali zakres pracy i obowiązków ubezpieczonego jako osoby prowadzącej działalność gospodarczą. Zażąda również od ubezpieczonego wypisu z rejestru dotyczącego prowadzonej działalności. Wyjaśni również czy prace wykonywane przez ubezpieczonego należą do prac umysłowych, fizycznych, ciężkich, średniociężkich i czy zawsze muszą być wykonywane przez ubezpieczonego osobiście, czy też mogą być wykonywane przez osoby zatrudnione, w jakich warunkach je wykonuje, jakie czynności wykonuje jego żona, jakie czynności wykonują osoby zatrudnione , ile tych osób ubezpieczony zatrudniał na dzień złożenia wniosku o rentę. Dopiero po ustaleniu rodzaju prac związanych z prowadzoną działalnością należy sformułować tezę dla nowego zespołu lekarzy biegłych sądowych o specjalnościach właściwych dla schorzeń, na które leczy się ubezpieczony. Winni to być biegli z zakresu okulistyki, onkologii, medycyny pracy. Sąd może jeszcze dodatkowo rozważyć możliwość dopuszczenia dowodu z opinii innych biegłych, o ile uzna to za potrzebne. Biegli w swoich opiniach lub opinii łącznej (jeżeli będzie to możliwe) powinni wypowiedzieć się , czy na dzień wydania spornej decyzji i złożenia wniosku o rentę ubezpieczony E. S. był częściowo lub całkowicie niezdolny do pracy zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami tj. rodzajem oraz sposobem prowadzonej działalności gospodarczej. Biegli dokonując oceny powinni uwzględnić czynniki medyczne takie jak stopień naruszenia sprawności organizmu, możliwość przywrócenia sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, ewentualną możliwość przekwalifikowania. Celowość przekwalifikowania zawodowego orzeka się jeżeli osoba ubiegająca się o świadczenie trwale, utraciła zdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie i może odzyskać zdolność do pracy po przekwalifikowaniu. Biegli swoje opinie powinni szczegółowo uzasadnić i podać przewidywany okres niezdolności do pracy (na dany okres, czy też na trwałe i jeżeli takie byłoby ich stanowisko, to również wymagałoby ono szczegółowego uzasadnienia).

Zdaniem Sądu Apelacyjnego Sąd I instancji nie przeprowadził pełnego postępowania dowodowego, a dowody, które przeprowadził oparł na niepełnej tezie dowodowej, która nie dawała podstaw do stanowczego rozstrzygnięcia. Wobec uznania przez Sąd Apelacyjny, że postępowanie w sprawie należy przeprowadzić od początku, uznając zasadniczość zarzutu apelacyjnego, przekroczenia przez Sąd zasad o których stanowi art. 233 § 1 k.p.c. należało orzec kasatoryjnie na podstawie art. 386§4 k.p.c.

SSA Zofia Rybicka - Szkibiel SSA Anna Polak SSA Jolanta Hawryszko