Pełny tekst orzeczenia

WYROK Z DNIA 8 KWIETNIA 2010 R.
SNO 14/10
Przewodniczący: sędzia SN Wiesław Błuś.
Sędziowie SN: Marian Kocon, Krzysztof Strzelczyk (sprawozdawca).
S ą d N a j w y ż s z y – S ą d D y s c y p l i n a r n y z udziałem sędziego
Sądu Okręgowego – Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego dla okręgu Sądu
Okręgowego w (...) po rozpoznaniu w dniu 8 kwietnia 2010 r. sprawy sędziego Sądu
Rejonowego w związku z odwołaniem Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego od
wyroku Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego z dnia 14 grudnia 2009 r., sygn.
akt ASD (...)
1) z m i e n i ł z a s k a r ż o n y w y r o k w ten sposób, że na podstawie art. 128
ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U.
Nr 98, poz. 1070 ze zm.) w zw. z art. 414 § 1 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 2
k.p.k. u n i e w i n n i ł s ę d z i e g o Sądu Rejonowego od popełnienia
przewinień dyscyplinarnych określonych w punkcie I (pierwszym) i VIII
(ósmym) tego wyroku,
2) w p o z o s t a ł e j c z ę ś c i z a s k a r ż o n y w y r o k u t r z y m a ł w
m o c y ,
3) kosztami sądowymi postępowania odwoławczego obciążył Skarb Państwa.
U z a s a d n i e n i e
Sędzia Sądu Rejonowego został obwiniony o to, że:
w dniach od 5 listopada 2008 r. do 31 lipca 2009 r., dopuścił się rażącego
naruszenia przepisów prawa procesowego – art. 423 § 1 k.p.k., sporządzając w ośmiu
sprawach karnych uzasadnienia wyroków z przekroczeniem ustawowego 14-dniowego
terminu lub też terminów przedłużonych przez Prezesa Sądu Rejonowego, a nadto nie
występował z wnioskami o przedłużenie terminów do sporządzenia uzasadnień, i tak:
- w sprawie II K 9/08 pomimo doręczenia akt do uzasadnienia w dniu 20
października 2008 r., sporządził je dopiero w dniu 19 listopada 2008 r., nie
występując z wnioskiem do Prezesa Sądu Rejonowego o przedłużenie
terminu,
- w sprawie II K 117/06 pomimo doręczenia akt do uzasadnienia w dniu 26
listopada 2008 r., sporządził je dopiero w dniu 31 marca 2009 r., nie
2
występując z wnioskiem do Prezesa Sądu Rejonowego o przedłużenie
terminu,
- w sprawie II K 89/09 pomimo doręczenia akt do uzasadnienia w dniu 3
grudnia 2008 r., sporządził je dopiero w dniu 29 maja 2009 r., nie występując
z wnioskiem do Prezesa Sądu Rejonowego o przedłużenie terminu,
- w sprawie II K 38/08 pomimo doręczenia akt do uzasadnienia w dniu 23
grudnia 2008 r., sporządził je dopiero w dniu 28 lutego 2009 r., nie
występując z wnioskiem do Prezesa Sądu Rejonowego o przedłużenie
terminu,
- w sprawie II K 163/07 pomimo doręczenia akt do uzasadnienia w dniu 20
lutego 2009 r., sporządził je dopiero w dniu 30 czerwca 2009 r., występując z
wnioskami do Prezesa Sądu Rejonowego o przedłużenie terminu na okresy
jedynie do dnia 20 marca i 14 kwietnia 2009 r.,
- w sprawie II K 40/07 pomimo doręczenia akt do uzasadnienia w dniu 17
marca 2009 r., sporządził je dopiero w dniu 31 lipca 2009 r., występując z
wnioskiem do Prezesa Sądu Rejonowego o przedłużenie terminu jedynie do
dnia 16 kweitnia 2009 r.,
- w sprawie II K 14/07 pomimo doręczenia akt do uzasadnienia w dniu 5 maja
2009 r., sporządził je dopiero w dniu 5 czerwca 2009 r., nie występując z
wnioskiem do Prezesa Sądu Rejonowego o przedłużenie terminu,
tj. o popełnienie przewinienia dyscyplinarnego określonego w art. 107 § 1 ustawy z
dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070
ze zm. – nazywanej dalej u.s.p.).
Wyrokiem z dnia 14 grudnia 2009 r. Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny uznał
obwinionego sędziego za winnego, tego że:
I. w sprawie II K 9/08 w okresie od 4 listopada 2008 r. do 19 listopada 2008 r.
dopuścił się oczywistej i rażącej obrazy art. 423 § 1 k.p.k. przez sporządzenie
uzasadnienia wyroku z przekroczeniem 14-dniowego terminu, który upłynął
dnia 3 listopada 2008 r.,
II. w sprawie II K 117/06 w okresie od 11 grudnia 2008 r. do 31 marca 2009 r.
dopuścił się oczywistej i rażącej obrazy art. 423 § 1 k.p.k. przez sporządzenie
uzasadnienia wyroku z przekroczeniem 14-dniowiego terminu, który upłynął
dnia 10 grudnia 2008 r.,
III. w sprawie II K 89/08 w okresie od 18 grudnia 2008 r. do 29 maja 2009 r.
dopuścił się oczywistej i rażącej obrazy art. 423 § 1 k.p.k. przez sporządzenie
3
uzasadnienia wyroku z przekroczeniem 14-dniowiego terminu, który upłynął
dnia 17 grudnia 2008 r.,
IV. w sprawie II K 38/08 w okresie od 7 stycznia 2009 r. do 28 lutego 2009 r.
dopuścił się oczywistej i rażącej obrazy art. 423 § 1 k.p.k. przez sporządzenie
uzasadnienia wyroku z przekroczeniem 14-dniowiego terminu, który upłynął
dnia 6 stycznia 2009 r.,
V. w sprawie II K 163/07 w okresie od 15 kwietnia 2009 r. do 30 czerwca 2009 r.
dopuścił się oczywistej i rażącej obrazy art. 423 § 1 k.p.k. przez sporządzenie
uzasadnienia wyroku z przekroczeniem przedłużonego przez Prezesa Sądu
Rejonowego terminu, który upłynął dnia 14 kwietnia 2009 r.,
VI. w sprawie II K 40/07 w okresie od 17 kwietnia 2009 r. do 31 lipca 2009 r.
dopuścił się oczywistej i rażącej obrazy art. 423 § 1 k.p.k. przez sporządzenie
uzasadnienia wyroku z przekroczeniem przedłużonego przez Prezesa Sądu
Rejonowego terminu, który upłynął dnia 16 kwietnia 2009 r.,
VII. w sprawie II K 14/07 w okresie od 22 kwietnia 2009 r. do 23 czerwca 2009 r.
dopuścił się oczywistej i rażącej obrazy art. 423 § 1 k.p.k. przez sporządzenie
uzasadnienia wyroku z przekroczeniem 14-dniowiego terminu, który upłynął
dnia 21 kwietnia 2009 r.,
VIII. w sprawie II K 161/07 w okresie od 20 maja 2009 r. do 5 czerwca 2009 r.
dopuścił się oczywistej i rażącej obrazy art. 423 § 1 k.p.k. przez sporządzenie
uzasadnienia wyroku z przekroczeniem 14–dniowego terminu, który upłynął
dnia 19 maja 2009 r.,
tj. popełnienia przewinień dyscyplinarnych określonych w art. 107 § 1 u. s. p. i za to
na podstawie art. 109 § 1 pkt 1 powyższej ustawy wymierzył mu karę dyscyplinarną
upomnienia.
Jak ustalił ten Sąd: obwiniony sędzia pełnił funkcję Przewodniczącego II
Wydziału Karnego Sądu Rejonowego i orzekał w sprawach należących do
właściwości tego Wydziału. W okresie od dnia 20 października 2009 r. do dna 31 lipca
sporządził uzasadnienia w sprawach wymienionych w wyroku Sądu Dyscyplinarnego
po upływie terminu ustawowego lub przedłużonego przez Prezesa Sądu Rejonowego.
Sędzia Sądu Rejonowego przyznał się do zarzucanych mu przewinień
dyscyplinarnych. Wskazał, że do załamania terminowości sporządzanych przez niego
uzasadnień doszło w okresie wzmożonej pracy i wykonywania obowiązków
Przewodniczącego Wydziału na skutek złej sytuacji kadrowej, znacznego obciążenia
sprawami, nawarstwiania zaległości, długookresowych nieobecności sędziów
orzekających w tym Wydziale. W toku rozprawy przed Sądem Dyscyplinarnym
4
obwiniony złożył wniosek o dobrowolne poddanie się karze przez wymierzenie mu
kary dyscyplinarnej upomnienia.
Sąd Dyscyplinarny przyjął, że obwiniony dopuścił się oczywistej i rażącej obrazy
art. 423 § 1 k.p.k., stanowiącej przewinienie dyscyplinarne, o jakim mowa w art. 107 §
1 u.s.p. Na przestrzeni od listopada 2008 do lipca 2009 roku w ośmiu sprawach
uchybił terminowi do sporządzenia uzasadnień wyroków, przy czym w sześciu
sprawach (II K 9/08, II K 117/06, II K 89/08, II K 38/08, II K 14/07, II K 161/07)
ustawowemu 14-dniowemu terminowi, zaś w dwóch sprawach (II K 163/07, II K
40/07) terminowi przedłużonemu przez Prezesa Sądu Rejonowego. Według Sądu
Dyscyplinarnego, obwiniony dopuścił się ośmiu przewinień dyscyplinarnych
pozostających w realnym zbiegu a nie jak mu zarzucono, jednego czynu o charakterze
ciągłym i o takiej zmianie opisu zarzucanych przewinień dyscyplinarnych uprzedził
strony, które następnie zgłosiły zgodny wniosek o wymierzenie obwinionemu
sędziemu kary dyscyplinarnej upomnienia. Przypisując obwinionemu popełnienie
odrębnych przewinień dyscyplinarnych Sąd Okręgowy przyjął, jako datę początkową
ich popełnienia, dzień następny po upływie terminu ustawowego lub przedłużonego,
przewidzianego na sporządzenie uzasadnienia.
Wymierzając obwinionemu karę, Sąd uwzględnił duże obciążenie obowiązkami
orzeczniczymi, pozytywną ocenę jego dotychczasowej pracy.
Odwołanie od wyroku Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego z dnia 14
grudnia 2010 r. złożył Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego dla okręgu Sądu
Okręgowego w (...). Zaskarżył on w całości wyrok na niekorzyść obwinionego z tym,
że w toku rozprawy przed Sądem Najwyższym, w razie nie uwzględnienia odwołania
w zakresie opisu przewinienia dyscyplinarnego, wniósł o uniewinnienie sędziego od
popełnienia przewinień dyscyplinarnych opisanych w punkcie I i VIII zaskarżonego
wyroku.
Skarżący zarzucił zaskarżonemu orzeczeniu obrazę przepisów prawa procesowego, tj.:
- art. 387 § 2 i § k.p.k. przez wydanie wyroku niezgodnie z treścią ugody
zawartej pomiędzy stronami na rozprawie w dniu 14 grudnia 2009 r., co do
opisów czynów, które miały być przypisane obwinionemu,
- art. 424 § 2 k.p.k. przez niewyjaśnienie w uzasadnieniu wyroku, dlaczego
sąd przyjął, że przewinienie dyscyplinarne przypisane obwinionemu nie
polegało również na tym, że nie występował z wnioskami do Prezesa Sądu
Rejonowego.
Ponadto, zdaniem skarżącego, Sąd Dyscyplinarny pierwszej instancji dopuścił
się błędu w ustaleniach faktycznych, polegającego na bezzasadnym pominięciu w
opisie czynów przypisanych obwinionemu, oczywistego i rażącego naruszenia
przepisów również w postaci „nie występowania z wnioskami do Prezesa Sądu
5
Rejonowego o przedłużenie terminów do sporządzania uzasadnień poza ustawowy,
bądź przedłużony okres. Na tej podstawie skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi dyscyplinarnemu
pierwszej instancji.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje:
W związku ze sformułowanymi w odwołaniu zarzutami obrazy przepisów
postępowania oraz błędów w ustaleniach faktycznych należy zauważyć, iż zgodnie z
art. 438 pkt 2 i 3 k.p.k. zmiana lub uchylenie orzeczenia może nastąpić jedynie wtedy,
gdy obraza przepisów postępowania lub błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych z
podstawę orzeczenia mogły mieć wpływ na jego treść. Dlatego obowiązkiem strony
wnoszącej odwołanie jest wykazanie, że związek taki może realnie zaistnieć.
Tymczasem skarżący nie tylko, że nie dopełnił tego obowiązku, ale nawet nie
twierdził, że podniesione uchybienia mogły wywrzeć jakikolwiek wpływ na treść
orzeczenia.
Zarzucany sędziemu delikt dyscyplinarny polega na oczywistej i rażącej obrazie
art. 423 § 1 k.p.k., czyli polega na oczywistym i rażącym uchybieniu terminu
sporządzenia uzasadnienia wyroku bądź określonego w ustawie, wynoszącego 14 dni
od dnia złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia, a w wypadku sporządzenia
uzasadnienia z urzędu – od daty ogłoszenia wyroku, bądź, w sprawie zawiłej,
przedłużonego przez prezesa sądu na wniosek sędziego. Do przewinienia
dyscyplinarnego polegającego na rażącym uchybieniu terminu do sporządzenia
uzasadnienia dochodzi bez względu to, czy sędzia skorzystał z możliwości zwrócenia
się o przedłużenie terminu do sporządzenia uzasadnienia. Istotne dla
odpowiedzialności dyscyplinarnej na tej podstawie jest tylko zawinione przekroczenie
terminu do sporządzenia uzasadnienia. Dlatego bezzasadnie podnosi się w odwołaniu,
że naruszenie art. 423 § 1 k.p.k. ma miejsce tylko wtedy, gdy łącznie zostały spełnione
dwie przesłanki: nastąpiło nieterminowe sporządzenie uzasadnienia oraz nie
wystąpiono z wnioskiem o przedłużenie terminu. Wystarczy wskazać, że do
naruszenia tego samego przepisu postępowania dochodzi także w przypadku
nieterminowego sporządzenia uzasadnienia przez sędziego, który wystąpił z
wnioskiem przedłużenie terminu, ale i tego terminu nie dotrzymał. Poza tym,
postawienie sędziemu zarzutu zaniechania zwrócenia się do prezesa sądu o
przedłużenie terminu do sporządzenia uzasadnienia wymagałoby jednocześnie
wykazania, iż został spełniony warunek wystąpienia o przedłużenie w postaci
zawiłości sprawy, a tego w opisie czynu zarzucanego obwinionemu zabrakło.
Dlatego pominięcie w opisie zarzucanego przewinienia dyscyplinarnego,
polegającego na oczywistej i rażącej obrazie art. 423 § 1 k.p.k., zachowania
polegającego na zaniechaniu wystąpienia przez sędziego do prezesa sądu z wnioskiem
6
o przedłużenie terminu do sporządzenia uzasadnienia nie miało żadnego wpływu na
treść rozstrzygnięcia, co, jak zostało wskazane na wstępie, jest warunkiem
uwzględnienia odwołania opartego na zarzutach obrazy przepisów postępowania oraz
błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, niezależnie od
tego, czy rzeczywiście doszło do zarzucanych naruszeń przy wyrokowaniu. Można
bowiem zgodzić się z wnoszącym odwołanie, iż w istocie brak sprzeciwu oskarżyciela
co do uwzględniania wniosku obwinionego złożonego na podstawie art. 128 u.s.p. w
związku z art. 387 § 1 k.p.k., odnosił się tylko do zmiany opisu czynu polegającego na
stwierdzeniu, iż obwiniony nie dopuścił się jednego przewinienia o charakterze
ciągłym, ale dopuścił się ośmiu przewinień dyscyplinarnych. Akceptacja oskarżyciela
nie obejmowała ingerencji w sam opis czynu. Jeśli zaś chodzi o wymieniony w
odwołaniu art. 424 § 2 k.p.k., to także ewentualne braki uzasadnienia odnoszące się do
wyjaśniania przyczyn zmiany opisu czynów przez pominięcie zwrotu o nie
występowaniu do Prezesa Sądu o przedłużenie terminu nie dają podstawy do
przyjęcia, że miały realny wpływ na treść wyroku i muszą prowadzić do jego
uchylenia.
W judykaturze Sądu Najwyższego rażącą obrazę przepisu art. 423 § 1 k.p.k.
łączy się w zasadzie ze znaczącym opóźnieniem w sporządzeniu uzasadnienia (tak Sąd
Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny w wyroku z dnia 12 listopada 2003 r., sygn. akt SNO
71/03, OSN-SD 2003 r. cz. II, poz. 65). Nie ma jednocześnie podstawy do
wyznaczania ogólnej granicy opóźnienia, której przekroczenie mogłoby w każdym
przypadku być uznane za rażące. Ocena ta zależy od konkretnych przypadków i
obejmuje także skutki konkretnego opóźnienia. Dwa z przewinień opisanych w
punkcie I i VIII w wyroku Sądu Apelacyjnego polegają na krótkich, bo
kilkunastodniowych opóźnieniach w sporządzaniu uzasadnień. Przy braku innych
szczególnych okoliczności, które mogłyby wskazywać na istotne zagrożenie lub
naruszenie interesów osób biorących udział w postępowaniu brak jest podstaw do
uznania, iż przewinienia te wyczerpują znamiona przewinienia służbowego,
polegającego na oczywistym i rażącym naruszeniu prawa.
Z tych wszystkich względów, Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny na podstawie
art. 128 u.s.p. w zw. z art. 437 § 1 i 2, 434 § 2, art. 414 § 1, art. 17 § 1 pkt 1 k.p.k.
zmienił zaskarżony wyrok na korzyść obwinionego sędziego i uniewinnił go od
popełnienia przewinień wymienionych w punktach I i VIII zaskarżonego wyroku oraz
utrzymał ten wyrok w mocy w pozostałej części.