Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 117/09
POSTANOWIENIE
Dnia 15 kwietnia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący)
SSN Bogumiła Ustjanicz (sprawozdawca)
SSN Kazimierz Zawada
w sprawie z powództwa A. T.
przeciwko Skarbowi Państwa - Sądowi Rejonowemu w S.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 15 kwietnia 2010 r.,
zażalenia powoda
na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 24 czerwca 2009 r., sygn. akt I ACo (…),
uchyla zaskarżone postanowienie i sprawę przekazuje Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania
zażaleniowego.
Uzasadnienie
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Apelacyjny w, po uprzednim oddaleniu
wniosku powoda o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o sporządzenie
uzasadnienia wyroku tego Sądu z dnia 5 czerwca 2008 r., odrzucił ten wniosek.
Orzeczenie to oparł na następujących ustaleniach i wnioskach:
Rozpoznanie apelacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego w G. z dnia 14
czerwca 2007 r., oddalającego jego powództwo skierowane przeciwko Skarbowi
2
Państwa Sądowi Rejonowemu w S. miało miejsce na rozprawie w dniu 5 czerwca 2008
r., po przeprowadzeniu której został ogłoszony wyrok oddalający apelację. O terminie i
miejscu rozprawy powód został prawidłowo zawiadomiony, ale nie wziął w niej udziału,
nie był reprezentowany przez pełnomocnika. Złożony przez niego w skardze z dnia 10
marca 2009 r. wniosek o przywrócenie terminu celem wniesienia kasacji i ustanowienie
pełnomocnika został następnie skorygowany i uzupełniony przez ustanowionego
pełnomocnika przez zgłoszenie żądania przywrócenia terminu do złożenia wniosku o
sporządzenie uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego oraz podanie okoliczności
usprawiedliwiających przekroczenie terminu. Powołane przyczyny braku wiedzy
o konieczności złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia, dalszym postępowaniu
zmierzającym do zaskarżenia wyroku, ogłoszonego pod jego nieobecność oraz
nieporadności uniemożliwiającej prawidłowe sformułowanie żądania, a także potrzeby
pomocy ze strony pełnomocnika, z uwagi na stwierdzenie u niego w 2003 r. choroby
psychicznej pod postacią schizofrenii uznał Sąd Apelacyjny za nieusprawiedliwiające
niedopełnienia czynności w przepisanym terminie. Wobec powoda orzeczono znaczny
stopień niepełnosprawności w okresie od 2002 r. do listopada 2007 r., a w późniejszym
czasie utrzymywał on, że leczył się sporadycznie w szpitalach. W 2003 r. stwierdzono u
niego chorobę psychiczną pod postacią schizofrenii. Nie jest ubezwłasnowolniony,
finansowego wsparcia udziela mu miejscowy ośrodek pomocy społecznej oraz matka.
Przed Sądem Okręgowym i Sądem Apelacyjnym toczyły się i toczą się sprawy z jego
udziałem, także kilka karnych, a z jedną z nich związane jest roszczenie dochodzone
w rozpoznawanej sprawie. Sporządzane przez powoda w tych sprawach pisma dają
podstawę do przyjęcia, że potrafi formułować żądania, oczekiwania, ocenić
postępowanie Sądu i przeciwnika procesowego, dbać o swoje interesy oraz stanowczo
dochodzić roszczeń, które uznaje za uzasadnione. Nie można uznać, że jest osobą
nieporadną. Nie podjął żadnych działań zmierzających do uzyskania informacji o treści
wyroku i dalszego postępowania. Uzasadnienie wniosku nie przedstawia niezależnych
od niego przyczyn opóźnienia, nie powołuje pogorszenia stanu zdrowia, pobytu w
szpitalu, nie można również za taką przyczynę uznać podnoszonej nieznajomości
przepisów prawa. W ocenie Sądu powód nie wykazał, że opóźnienie nie zostało przez
niego zawinione. Brak przesłanek do zastosowania art. 168 § 1 k.p.c. oznacza, że
wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku jest spóźniony i podlegał odrzuceniu w
oparciu o art. 387 § 1 w związku z art. 391 § 1 i art. 328 § 1 k.p.c.
3
Powód w zażaleniu wniósł o rozpoznanie, jako niezaskarżalnego, postanowienia
oddalającego wniosek o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o sporządzenie
uzasadnienia wyroku z dnia 5 czerwca 2008 r. Zarzucił naruszenie art. 229 w związku z
art. 227 i art. 217 § 2 k.p.c. przez nieprzeprowadzenie dowodu z jego przesłuchania dla
ustalenia przyczyn uchybienia terminowi do złożenia wniosku o doręczenie wyroku z
uzasadnieniem. Niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla
rozpoznania wniosku było konsekwencją naruszenia art. 168 k.p.c. w związku z art. 233
§ 1 k.p.c., ponieważ uniemożliwiło stwierdzenie, czy postępowanie powoda było
zawinione, skoro nie wiadomo, czy miał dostateczną wiedzę o możliwości i sposobie
zaskarżenia wyroku, a nadto czy ze względu na ustalone schorzenie mógł wymagane
czynności podejmować z właściwym rozeznaniem, zwłaszcza będąc w tym okresie
często hospitalizowany. Wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i dokonanie
zmiany postanowienia oddalającego wniosek przez przywrócenie terminu do złożenia
wniosku o sporządzenie i doręczenie wyroku z uzasadnieniem, ewentualnie uchylenie
obu postanowień i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, w obu przypadkach
z przyznaniem kosztów postępowania zażaleniowego.
Pozwany wniósł o oddalenie zażalenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Uznanie żądania sporządzenia uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia
24 czerwca 2009 r. za spóźnione związane było z przyczynami oddalenia wniosku o
przywrócenie terminu do dopełnienia tej czynności. Objęcie ich zakresem rozpoznania
było następstwem wniosku żalącego, stosownie do art. 380 k.p.c. Strona dochodząca
przywrócenia terminu do dokonania czynności procesowej zobowiązana jest
uprawdopodobnić (art. 169 § 2 k.p.c.), że uchybienie terminowi wywołane było
okolicznościami przez nią niezawinionymi (art. 168 § 1 k.p.c.). O braku winy można
mówić tylko wtedy, gdy istniała jakaś przyczyna, która spowodowała uchybienie
terminowi. Zachodzi ona zarówno wówczas, gdy dopełnienie czynności było wykluczone
w sensie obiektywnym, jak również w takich przypadkach, w których w określonych
okolicznościach nie można było oczekiwać od strony, by zachowała wyznaczony termin
procesowy. W każdym przypadku ocena braku winy, jako przesłanki przywrócenia
terminu uwzględniać powinna wymaganie należytej staranności w prowadzeniu przez
stronę własnych, ważnych życiowo spraw (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
5 maja 2009 r. I UO 3/08, niepubl.). Należy brać pod uwagę wszystkie okoliczności
konkretnej sprawy, nie wyłączając dotychczas podejmowanych czynności procesowych,
4
stopnia zrozumienia reguł procesowych i dokonywanych pouczeń. Branie udziału
w postępowaniach sądowych, inicjowanie ich, formułowanie oczekiwań oraz oceny
czynności sądu lub uczestników postępowania nie jest równoznaczne z podejmowaniem
racjonalnych, skutecznych i zgodnych z wymogami procesowymi działań. Sporządzanie
pism kierowanych do sądu nie w każdym przypadku może być ocenione, jako
adekwatne do przedmiotu sporu i stanu sprawy. Wysuwanie żądań nie mających
usprawiedliwionych podstaw trudno uznać za stanowcze dochodzenie roszczeń.
Rację ma skarżący, że wyjaśnienie przyczyn niedopełnienia powołanej czynności
procesowej należało poprzedzić przesłuchaniem powoda, co powinno być regułą w tego
typu sprawach. Wątpliwości budzi przyjęcie jego właściwego postępowania w
rozpoznawanej sprawie, na co nie wskazuje dochodzenie uzyskania uzasadnienia
wyroku. Nie było podstaw do przyjęcia, że stan zdrowia powoda, wobec upływu okresu,
na który orzeczono u niego niepełnosprawność znacznego stopnia, uległ poprawie,
zwłaszcza że od 2003 r. cierpi na schizofrenię. Wymagało to rozważenia, czy i w jakim
stopniu niewłaściwe działanie stanowi następstwo jego sytuacji życiowej, w tym głównie
zdrowotnej, na co zdaje się wskazywać dołączona do zażalenia dokumentacja lekarska.
Zarzut naruszenia przepisów prawa procesowego przez oddalenie wniosku o
przesłuchanie powoda (chodziło zapewne o art. 299 k.p.c., a nie 229 k.p.c.) uznać
należało za zasadny, przy uwzględnieniu dopuszczalnego na gruncie wymaganego
uprawdopodobnienia odstępstwa od przepisów regulujących postępowanie dowodowe.
Ocena niewykazania przesłanki braku winy wskazanej w art. 168 §1 k.p.c. była zatem
przedwczesna.
Z powyższych względów zaskarżone postanowienie podlegało uchyleniu,
a sprawa przekazaniu do ponownego rozpoznania na podstawie art. 3941
§ 2 i 3 w
związku z art. 39815
§ 1 k.p.c. Orzeczenie o kosztach postępowania zażaleniowego
pozostawione zostało końcowemu rozstrzygnięciu w oparciu o art. 3941
§ 3 w związku z
art. 39821
, art. 391 § 1 i art. 108 § 2 k.p.c.