Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 7 czerwca 1994 r.I PZP 25/94
Przewodnicząc SSN: Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Józef Iwulski
(sprawozdawca), Jadwiga Skibińska-Adamowicz,
Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Stefana Trautsolta, w sprawie z
powództwa Lidii F. przeciwko Państwowemu Domowi Dziecka w P. o ustalenie, po
rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 7 czerwca 1994 r. zagadnienia prawnego
przekazanego przez Sad Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lu-
blinie postanowieniem z dnia 18 marca 1994 r., [...] do rozstrzygnięcia w trybie art.
391 k.p.c.,
"Czy określone w art. 10 ust. 2 pkt 5 ustawy z dnia 26.01.1982 r. Karta
Nauczyciela (Dz. U. Nr 3, poz. 19 z 1982 r. z późn. zm.) kwalifikacje niezbędne do
uzyskania mianowania z mocy prawa (pkt 7 art. 10 ust. 2) przez nauczyciela zatrud-
nionego nieprzerwanie przez okres 3 lat w szkole, muszą istnieć przez cały trzyletni
okres jego pracy, czy wystarczy, że istnieją one w chwili upływu trzyletniego okresu
zatrudnienia ?"
p o d j ą ł następującą uchwałę:
Warunek posiadania odpowiednich kwalifikacji, którego spełnienie jest
niezbędne do uzyskania przez nauczyciela mianowania z mocy prawa, musi
być spełniony w momencie upływu trzyletniego okresu zatrudnienia (art. 10
ust. 2 pkt 7 zd. 2 w zw. z pkt 5 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta
Nauczyciela - Dz. U. Nr. 3, poz. 19 ze zm.).
U z a s a d n i e n i e
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie przedsta-
wił rozpatrywane zagadnienie prawne w następującym stanie faktycznym: powódka
Lidia F. została w dniu 31 sierpnia 1985 r. zatrudniona w Państwowym Domu
Dziecka w P. na stanowisku wychowawcy na podstawie umowy na czas określony
do dnia 31 sierpnia 1986 r. Następnie co roku z powódką zawierane były kolejne
umowy o pracę na czas określony, ostatnia 31 sierpnia 1993 r. do dnia 31 sierpnia
1994 r. W chwili zatrudnienia w 1985 r. powódka była absolwentką liceum ogólno-
kształcącego i nie posiadała kwalifikacji do pracy w charakterze wychowawcy,
2
określonych w rozporządzeniu Ministra Oświaty i Wychowania z dnia 24 sierpnia
1982 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz
określenia szkół i wypadków, w których można zatrudniać nauczycieli nie mających
wykształcenia (Dz. U. Nr 29, poz. 206). W 1987 r. powódka ukończyła studium ped-
agogiczne, uzyskała w ten sposób kwalifikacje pedagogiczne i powinna uzyskać mi-
anowanie z mocy prawa, którego jednak nie otrzymała.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Puławach wyrokiem z dnia 27 października 1993
r., [...], oddalił powództwo o potwierdzenie, że strony łączy stosunek pracy z mian-
owania, uznając, że roszczenie powódki uległo przedawnieniu, a nadto że powódka
w świetle aktualnie obowiązującego rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z
dnia 10 października 1991 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od
nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudniać nauczyci-
eli nie mających wyższego wykształcenia (Dz. U. Nr 98, poz. 433) nie posiada kwalif-
ikacji do zajmowania stanowiska wychowawcy w Domu Dziecka.
Sąd Wojewódzki przedstawiając zagadnienie prawne wyraził pogląd, że prze-
pis art. 10 ust. 2 pkt 7 zd. 2 Karty Nauczyciela może być różnie interpretowany.
Można bowiem twierdzić, że dla uzyskania mianowania z mocy prawa wymagane
kwalifikacje nauczyciel musi posiadać przez cały trzyletni okres zatrudnienia w
szkole lub, że kwalifikacje te musi mieć jedynie w momencie upływu tego okresu.
Prokurator na rozprawie przed Sądem Najwyższym wnosił o podjęcie uch-
wały, że warunek posiadania odpowiednich kwalifikacji dla uzyskania przez
nauczyciela mianowania z mocy prawa, powinien być spełniony w dniu upływu
trzyletniego okresu zatrudnienia.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Zgodnie z § 10 ust. 2 rozporządzenia Ministra Oświaty i Wychowania z dnia
24 sierpnia 1982 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczy-
cieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudniać nauczycieli nie
mających wykształcenia (Dz. U. Nr 29, poz. 206), obowiązującego w momencie
podjęcia przez powódkę pracy, kwalifikacje do prowadzenia zajęć wychowawczych
w domach dziecka posiadała osoba, która miała kwalifikacje do nauczania w
szkołach podstawowych lub średnich i ukończyła studium pedagogiczne z zakresu
opieki nad dzieckiem. Zgodnie więc z § 3 tego rozporządzenia kwalifikacje te miała
osoba, która ukończyła studia wyższe z przygotowaniem pedagogicznym albo studia
wyższe bez tego przygotowania i studium pedagogiczne, a w terminie do dnia 31
sierpnia 1990 r. uzyskać można było je również przez uzyskanie świadectwa dojr-
załości i ukończenie studium pedagogicznego. Wymogów tych powódka nie
spełniała w chwili podjęcia zatrudnienia i uzyskała potrzebne kwalifikacje w momen-
3
cie ukończenia studium pedagogicznego czyli w 1987 r. Mimo zmian w przepisach
dotyczących wymogów kwalifikacyjnych powódka spełniała by te wymogi, gdyby w
trakcie obowiązywania tego rozporządzenia uzyskała mianowanie. Taka regulacja
została bowiem wprowadzona w przepisach § 20 rozporządzenia Ministra Edukacji
Narodowej z dnia 8 maja 1989 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych
od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudniać
nauczycieli nie mających wykształcenia (Dz. U. Nr 34, poz. 189) i § 12
rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 października 1991 r. w
sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia
szkół i wypadków, w których można zatrudniać nauczycieli nie mających wyższego
wykształcenia (Dz. U. Nr 98, poz. 433). Zgodnie z tymi przepisami nauczyciele
zatrudnieni w dniu wejścia w życie tych rozporządzeń, którzy spełniali wymagania
kwalifikacyjne na podstawie dotychczasowych przepisów oraz uzyskali mianowanie,
posiadają bowiem dalej kwalifikacje w rozumieniu przepisów tych rozporządzeń.
Powódka nie została mianowana z mocy aktu mianowania dlatego należy
rozważyć czy w okresie obowiązywania cyt. rozporządzenia z dnia 24 sierpnia 1982
r. uzyskała mianowanie z mocy prawa. Mogła je natomiast uzyskać tylko wówczas,
gdyby przyjąć, że warunek posiadania odpowiednich kwalifikacji, wymagany dla uz-
yskania takiego mianowania należy spełniać jedynie w dacie upływu trzyletniego
okresu zatrudnienia, a nie jest potrzebne spełnianie tego warunku przez cały ten
okres. Trzyletni okres zatrudnienia powódki upływał bowiem w 1988 r. i wówczas
powódka posiadała wymagane kwalifikacje. Natomiast trzy lata od uzyskania przez
powódkę kwalifikacji upływały w 1990 r. i wówczas już powódka nie spełniała ogól-
nych wymogów kwalifikacyjnych, a można by uznać, że je spełnia tylko pod warunki-
em wcześniejszego uzyskania mianowania.
Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy z dnia z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta
Nauczyciela (Dz. U. Nr 3, poz. 19 ze zm.) stosunek pracy z nauczycielem nawiązuje
się na podstawie mianowania lub umowy o pracę. Przez mianowanie stosunek pracy
z nauczycielem nawiązuje się, jeżeli: 1) posiada on obywatelstwo polskie, 2) pełną
zdolność do czynności prawnych, 3) korzysta z praw publicznych, 4) nie toczy się
przeciwko niemu postępowanie karne lub o ubezwłasnowolnienie, 5) posiada wyma-
gane kwalifikacje do zajmowania danego stanowiska, 6) może być zatrudniony w
pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony i 7) bezpośrednio przed mianowaniem
wykonywał nieprzerwanie, przez co najmniej dwa lata, w pełnym wymiarze zajęć,
pracę pedagogiczną w szkole lub pracę dydaktyczną na stanowisku nauczyciela
akademickiego, która została pozytywnie oceniona lub 8) ponownie podejmuje pracę
w zawodzie nauczycielskim, jeżeli poprzednio był nauczycielem mianowanym, a
przerwa nie przekraczała 5 lat, a w wypadku dłuższej przerwy - jeżeli wykonywał w
4
tym okresie pracę nauczyciela.
Według art. 10 ust. 2 pkt 7 zd. drugie Karty Nauczyciela jeżeli w okresie
trzech lat nieprzerwanej pracy w szkole licząc od dnia zatrudnienia nie dopełniono
obowiązku oceny pracy nauczyciela, a spełnia on pozostałe warunki do mianowania,
uzyskuje mianowanie z mocy prawa, przy czym datą nawiązania stosunku pracy z
mianowania w tym trybie jest data upływu okresu trzyletniego (art. 13 Karty
Nauczyciela).
Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 27 ma-
ja 1993 r., I PZP 14/93, OSNCP 1993 z. 11 poz. 189, uzyskanie przez nauczyciela
mianowania z mocy prawa oznacza, iż jego stosunek pracy - po spełnieniu
warunków przewidzianych w art. 10 ust. 2 pkt 7 zd. 2 Karty Nauczyciela przekształca
się w stosunek pracy z mianowania i szkoła ma obowiązek wydania nauczycielowi
pisemnego potwierdzenia, że uzyskał on takie mianowanie. Zawarcie z nauczy-
cielem umowy o pracę, bez względu na jej rodzaj, mimo iż uzyskał on mianowanie z
mocy prawa, oznacza nawiązanie z nim stosunku pracy z mianowania, chyba że
zachodzą okoliczności, w których przewidziane jest zawieranie z nauczycielem
umowy o pracę. W sytuacji opisanej w art. 10 ust. 2 pkt 7 zd. 2 Karty Nauczyciela
skutek prawny polegający na przekształceniu się stosunku pracy nawiązanego na
podstawie umowy o pracę w stosunek pracy z mianowania następuje automatycz-
nie, niezależnie od tego, czy nauczycielowi wręczony zostanie akt mianowania. Z
woli ustawodawcy sam upływ terminu trzech lat rodzi skutek materialnoprawny.
Pisemne potwierdzenie tego faktu ma znaczenie tylko deklaratoryjne, przy czym
wydanie określonego pisma jest celowe, gdyż umożliwia uniknięcie wątpliwości, z
jakim dniem nauczyciel stał się mianowanym z mocy prawa. Odpowiednie zasto-
sowanie w takim przypadku ma art. 29 § 3 k.p. W razie sporu nauczyciel może do-
magać się przed sądem pracy zobowiązania dyrektora szkoły do potwierdzenia, że
ze względu na spełnienie wymagań przewidzianych w art. 10 ust. 2 pkt 7 zd. 2 Karty
Nauczyciela, od określonej daty jest on nauczycielem mianowanym w wyniku mian-
owania uzyskanego z mocy prawa. Swoistość uzyskania mianowania z mocy prawa
polega na przekształceniu dotychczasowego stosunku pracy nawiązanego na pod-
stawie umowy o pracę w stosunek z mianowania, a więc w stosunek pracy, do
którego mają zastosowanie przepisy regulujące stosunki z nominacji. Poglądy te
należy w pełni podzielić.
W szczególności należy podkreślić, że momentem z którym związane jest
uzyskanie mianowania z mocy prawa jest moment upływu okresu trzech lat zatrud-
nienia. Ta chwila decyduje o uzyskaniu nowego statusu prawnego i w tym momencie
należy oceniać spełnianie wymogów do uzyskania mianowania. Brzmienie ana-
lizowanego przepisu nie pozwala na wprowadzenie dodatkowego warunku uz-
5
yskania mianowania z mocy prawa w postaci spełniania pozostałych wymogów jego
uzyskania przez cały okres trzyletniego zatrudnienia. Tak samo jak przy mianowaniu
w drodze aktu mianowania decydujące jest spełnianie wymogów pozwalających na
mianowanie, w szczególności wymogu posiadania odpowiednich kwalifikacji, w mo-
mencie upływu dwóch lat zatrudnienia, tak przy mianowaniu z mocy prawa,
niezbędne jest posiadanie odpowiednich kwalifikacji w dniu upływu okresu trzech lat
zatrudnienia. Jeżeli więc spełnione są przesłanki uzyskania mianowania z mocy
prawa wymienione w art. 10 ust. 2 pkt 7 zd. drugie Karty Nauczyciela i w momencie
upływu trzech lat zatrudnienia nauczyciel spełnia pozostałe warunki, a zwłaszcza
posiada w tym momencie odpowiednie kwalifikacje, to uzyskuje mianowanie z mocy
prawa, choćby wymaganych kwalifikacji nie miał przez cały ten okres. Podkreślenia
też wymaga, że potwierdzenia statusu prawnego nauczyciela zatrudnionego na pod-
stawie mianowania może on żądać przez cały okres zatrudnienia, niezależnie od
tego kiedy wystąpi z takim roszczeniem. Nie można przyjąć, aby takie roszczenie
przedawniało się z upływem trzech lat od uzyskania mianowania, gdyż stosunek
pracy ma charakter trwały i w każdej chwili jego treść powinna zostać przez praco-
dawcę potwierdzona.
Z tych względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę jak w sentencji.
========================================