Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 14 lipca 1994 r.
I PRN 44/94
Mechanizm podwyższania środków przeznaczonych na wynagrodzenie w sferze
budżetowej według przepisów ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o kształtowaniu
środków na wynagrodzenia w sferze budżetowej (Dz. U. Nr 4, poz. 24 ze zm.) nie
oznacza dla pracowników służby zdrowia, automatycznego wzrostu ich
wynagrodzeń.
Przewodniczący SSN: Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Maria Mańkowska
(sprawozdawca), Kazimierz Jaśkowski,
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 14 lipca 1994 r. sprawy z powództwa Krystyny
B., Małgorzaty K., Elżbiety B., Ewy M., Krystyny B., Lidii S., Krystyny A., Danuty Ch.,
Anieli W., Danuty Ł., Janiny Z., Janiny M., Romualdy K., Ewy K., Lecha M., Zofii M.,
Stanisławy K., Zygfryda Cz., Janiny G., Zofii G., Teresy F., Danuty K., Małgorzaty K.,
Jadwigi Z., Ewy D., Renaty K., Doroty D., Karoliny P., Krystyny Z., Jadwigi J., Jadwigi
G., Marii S., Izabeli N., Iwony R., Krystyny R., Ewy B., Małgorzaty Ch., Zofii J., Marii K.,
Dariusza K., Krystyny S., Jolanty Cz., Łucji S., Olecha M., Zofii Ł., Stefanii T., Weroniki
K., Barbary K., Zofii L., Grażyny R., Jolanty J., Danuty W., Bożeny K., Zdzisława B.,
Małgorzaty M., Celiny K., Krystyny K., Janiny O., Eugeniusza M., Urszuli D., Lidii K.,
Stanisława R., Marii K., Teresy B., Elżbiety S., Grażyny S., Danuty P., Haliny J., Urszuli
L., Danieli P., Alicji P., Bożeny Z., Ireny W., Lidii D., Jadwigi B., Mirosława Rz., Marzeny
Cz., Władysława O., Heleny Sz., Grażyny P., Marzeny M., Wioletty A., Ewy G.,
Małgorzaty K., Grażyny O., Jerzego J., Henryka W., Ewy K., Ireneusza N., Małgorzaty
A., Danuty S., Bożeny Sz., Elżbiety P., Barbary W., Danuty S., Teresy D., Eugeniusza
Sz., Wiesława K., Bożeny Z., Haliny G., Zbigniewa K., Danuty Ś., Janusza M., Krystyny
D., Elżbiety A., Lilli M., Zofii N., Heleny W., Bronisława M., Zdzisława Sz., Marioli S.,
Jerzego T., Bożeny K., Mirosława G. przeciwko Skarbowi Państwa-Wojewodzie Z. i
Zespołowi Opieki Zdrowotnej w Ż. o zapłatę, na skutek rewizji nadzwyczajnej Komisji
Krajowej NSZZ "Solidarność" [...] od wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Żaganiu
z dnia 30 grudnia 1993 r. [...]
o d d a l i ł rewizję nadzwyczajną
U z a s a d n i e n i e
Powódka Krystyna B. i 113 innych powodów, pracowników służby zdrowia
zatrudnionych w Zespole Opieki Zdrowotnej w Ż. wystąpili z pozwami o zasądzenie
wynagrodzeń przysługujących im na podstawie przepisów ustawy z dnia 31 stycznia
1989 r. o kształtowaniu środków na wynagrodzenia w sferze budżetowej (Dz. U. Nr 4,
poz. 24 ze zm.). Powołali się, że ustawa ta przewidywała zasadę wzrostu wynagrodzeń
pracowników służby zdrowia do wysokości nie niższej niż 104% w terminie do dnia 31
grudnia 1992 r. w stosunku do przeciętnego wynagrodzenia w jednostkach na
rozrachunku gospodarczym w sferze produkcji materialnej. Normatywny wskaźnik
wynagrodzeń był stosowany w 1990 r., obniżono go na podstawie art. 29 ustawy
budżetowej na rok 1991 r. z dnia 23 lutego 1991 r. (Dz. U. Nr 21, poz. 89), a następnie
zniesiono. Jednakże przepisy, którymi zniesiono indeksację wynagrodzeń uznane
zostały za bezprawne w orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego z dnia 29 stycznia 1992
r., sygn. akt K 15/91.
Pozwani wnosili o oddalenie powództw.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Żaganiu wyrokiem z dnia 30 grudnia 1993 r. umorzył
postępowanie w stosunku do 3 powodów i w pozostałej części powództwa oddalił. Sąd
ustalił, że powodowie są zatrudnieni w Zespole Opieki Zdrowotnej w Ż. jako lekarze,
średni i niższy personel medyczny oraz personel administracyjny i pomocniczy. Mając
na uwadze treść art. 3 k.p., zakładem pracy powodów jest Zespół Opieki Zdrowotnej a
nie Wojewoda Z., zatem roszczenia powodów bezpodstawnie skierowano przeciwko
Skarbowi Państwa-Wojewodzie Z. Sąd Rejonowy uznał za bezzasadne roszczenie
powodów przeciwko zakładowi pracy, tj. Zespołowi Opieki Zdrowotnej bowiem przepisy
ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r., na której powodowie oparli swoje uprawnienia do
indeksacji wynagrodzeń, nie tworzą dla pracowników praw podmiotowych, a więc nie
mogą z niej wywodzić żadnych roszczeń. Natomiast powołane przez powodów
orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 29 stycznia 1992 r. nie ma mocy
wiążącej.
Powyższy wyrok został zaskarżony przez Komisję Krajową Niezależnego Samo-
rządnego Związku Zawodowego "Solidarność" w drodze rewizji nadzwyczajnej.
Rewidujący zarzucił rażące naruszenie przepisów ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o
kształtowaniu środków na wynagrodzenia w sferze budżetowej (Dz. U. Nr 4, poz. 24 ze
zm.), art. 29 ustawy budżetowej na 1991 r. z dnia 23 lutego 1991 r. (Dz. U. Nr 21, poz.
89 ze zm.), art. 31 ust. 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. Nr
3, poz. 19), a nadto naruszenie interesu Rzeczypospolitej Polskiej w przestrzeganiu
konstytucyjnej zasady państwa prawnego i wnosił o uchylenie wyroku w zaskarżonej
części i orzeczenie co do istoty sprawy przez zasądzenie od pozwanych należnych
wynagrodzeń za 1991 r.
Zdaniem Komisji Krajowej NSZZ "Solidarność" powodom przysługuje prawo do
indeksacji ich wynagrodzeń otrzymanych w 1991 r. stosownie do wskaźnika przyjętego
w art. 29 ustawy budżetowej na 1991 r. Wypłata odpowiednich kwot z tego tytułu nie
wymaga dokonywania żadnych zmian w szczegółowych zasadach wynagrodzeń, a
wyliczone kwoty przysługujące poszczególnym powodom są prawidłowe dla
zachowania założonych w ustawie budżetowej na 1991 r. relacji pomiędzy przeciętnym
wynagrodzeniem w sferze budżetowej a przeciętnym wynagrodzeniem w sferze
produkcji materialnej. Ustawa z dnia 26 września 1991 r. zniosła wprawdzie ustalony na
1991 r. normatywny wskaźnik wynagrodzeń w sferze budżetowej, jednakże zostało to
zakwestionowane w orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego z dnia 29 stycznia 1992 r.
(K15/91), jako sprzeczne z powołanymi w treści orzeczenia artykułami Konstytucji RP i
naruszające zasadę nieobowiązywania prawa wstecz oraz ochrony praw nabytych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rewizja nadzwyczajna nie jest uzasadniona. Skład orzekający w niniejszej sprawie
podziela stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w dotychczasowym orzecznictwie (np.
uchwała z dnia 22 sierpnia 1991 r., I PZP 34/91 - nie publikowana i uchwała z dnia 6
września 1991r., I PZP 40/91 - OSNCP 1992 z. 4 poz. 54), w myśl którego ustawa z
dnia 31 stycznia 1989 r. o kształtowaniu środków na wynagrodzenia w sferze
budżetowej (Dz. U. Nr 4 poz. 24 ze zm.) ma charakter ustrojowo-finansowy i służy
kształtowaniu środków na wynagrodzenia pracowników zatrudnionych w tej sferze,
obejmując wszystkie możliwe świadczenia na ich rzecz. Nie tworzy ona jednak dla tych
pracowników żadnych praw podmiotowych, co oznacza, że na podstawie tych
przepisów nie mogą oni wywodzić żadnych roszczeń. Ustawa ta jest skierowana do
Rady Ministrów i wprowadza mechanizm automatycznego podwyższania środków
przeznaczonych na wynagrodzenia w sferze budżetowej wraz ze wzrostem
wynagrodzeń w sferze materialnej. Nie wprowadza natomiast mechanizmu
automatycznego wzrostu samych wynagrodzeń. Dopiero po ustaleniu globalnej sumy
środków finansowych Rada Ministrów dokonuje ich podziału dla poszczególnych
działów sfery budżetowej, z uwzględnieniem przepisów szczególnych. Takie szczególne
przepisy, które dawałyby pracownikom służby zdrowia podstawę dochodzenia roszczeń
o podwyższenie wynagrodzenia, jak zgłoszone pozwami w rozpoznawanych sprawach,
nie zostały dotąd wydane.
W rewizji nadzwyczajnej mylnie powołany został art. 31 ust. 2 ustawy z dnia 26 stycznia
1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. Nr 3, poz. 19 ze zm.), który nie ma zastosowania do
powodów, którzy są pracownikami służby zdrowia. Wbrew prawidłowej ocenie Sądu
Rejonowego, że stroną pozwaną w tych sprawach może być wyłącznie zatrudniający
powodów zakład pracy, tj. Zakład Opieki Zdrowotnej w Ż., rewizja nadzwyczajna została
bezpodstawnie skierowana również do wyroku w części dotyczącej pozwanego Skarbu
Państwa w osobie Wojewody Z.
Sąd Rejonowy prawidłowo również przyjął, że orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z
dnia 29 stycznia 1992 r., K 15/91, którym zakwestionowano, jako sprzeczne z
przepisami konstytucyjnymi, zmiany w ustawie budżetowej na 1991 r. dokonane ustawą
z dnia 26 września 1991 r. (Dz. U. Nr 86, poz. 391) w części uchylającej art. 29 ustawy
budżetowej na rok 1991 z dnia 23 lutego 1991 r. - nie może stanowić podstawy do
przyjęcia zasad wyliczenia wynagrodzeń powodów z pominięciem art. 1 pkt 9
w/wymienionej ustawy z dnia 26 września 1991 r., którym uchylono art. 29 ustawy
budżetowej na rok 1991. Samo bowiem orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego, K
15/91, nie wywołało bezpośredniego skutku w postaci utraty mocy obowiązującej
zakwestionowanego przepisu. Zgodnie z art. 7 ust. 3 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r.
o Trybunale Konstytucyjnym (jednolity tekst: Dz. U. z 1991 r., Nr 109, poz. 470) skutek
taki wywołuje dopiero decyzja Sejmu, uznająca orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego
za zasadne i dokonane w jej wyniku przez Sejm zmiany w ustawie.
Brak więc wymaganej przez art. 7 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym wyraźnej
decyzji Sejmu w formie zmiany przepisu ustawy bądź jego uchylenia, nawet przy
przyjęciu przez Sejm orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego za zasadne, nie może
prowadzić do uznania, że przepis ten nie obowiązuje (tak samo uchwała Sądu
Najwyższego z 2 marca 1993 r., I PZP 3/93 - OSP 1994 z. 4, poz. 35).
W rewizji nadzwyczajnej podniesiono, że niedokonanie w takiej sytuacji odpowiednich
zmian w ustawie w zakresie objętym orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego
powoduje, że uchylenie zakwestionowanej ustawy następuje z dniem ogłoszenia
stosownego obwieszczenia w Dzienniku Ustaw. Taki tryb postępowania wynika z
uchwały Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 października 1993 r. w sprawie wykładni
art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym [...].
Bezspornym jednak jest, że w zakresie objętym orzeczeniem Trybunału Konstytu-
cyjnego z dnia 29 stycznia 1992 r. obwieszczenie takie nie zostało dokonane, zatem
ocena skutków niedochowania terminu zmiany ustawy z dnia 26 września 1991 r. przez
Sejm RP pozostaje w całkowitej zgodności z wyrażonymi dotąd poglądami Sądu
Najwyższego, w tym też w w/w uchwale z dnia 2 marca 1993 r., I PZP 3/93.
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy uznał, że brak jest podstaw do uchylenia
zaskarżonego orzeczenia i rewizja nadzwyczajna podlegała oddaleniu na podstawie art.
421 § 1 k.p.c.
========================================