Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 20 listopada 1997 r.
II UKN 344/97
Wadliwe rozliczenie przez pracodawcę składek na ubezpieczenie spo-
łeczne, spowodowane błędną informacją oddziału Zakładu Ubezpieczeń Spo-
łecznych, nie zwalnia pracodawcy od zapłaty kwoty stanowiącej różnicę wyni-
kającą z takiego wyliczenia a kwotą należną za okres nieprzedawniony.
Przewodniczący SSN: Zbigniew Myszka, Sędziowie SN: Jerzy Kuźniar,
Stefania Szymańska (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 20 listopada 1997 r. sprawy z wniosku
Miejskiego Ośrodka Pomocy w O.Ś. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziałowi w K. o ustalenie wypłaty zasiłków chorobowych, na skutek kasacji
wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych w Krakowie z dnia 28 lutego 1997 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z 24 listopada 1995 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w K.
obciążył Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w O.Ś. kwotą 42.125 zł 80 gr z tytułu
rozliczenia zasiłków chorobowych wypłacanych pracownikom za okres od lipca 1993
r. do kwietnia 1995 r. W uzasadnieniu podano, iż zakład pracy rozliczał zasiłki cho-
robowe z funduszu ZUS, a jako jednostka podległa samorządowi terytorialnemu, po-
winien wypłacać zasiłki z własnych środków. Organ rentowy nie naliczył odsetek i
kary pieniężnej.
W odwołaniu od powyższej decyzji Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w
O.Ś. zakwestionował tę decyzję i wniósł o jej uchylenie, podnosząc, iż winę za zaist-
niałą sytuację ponosi wyłącznie organ rentowy.
Sąd Wojewódzki uznał, iż odwołanie jest zasadne i wyrokiem z 27 czerwca
- 2 -
1996 r. uchylił zaskarżoną decyzję. Sąd stwierdził, między innymi, iż bezspornym
jest, że 2 sierpnia 1993 r. ZUS Oddział w K. wystosował do Miejskiego Ośrodka Po-
mocy Społecznej w O.Ś. pismo, w którym poinformował, że z dniem 5 lipca 1993 r.
weszła w życie ustawa z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o
podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11, poz. 50), która uchyliła ustawę z dnia 26 lutego
1982 r. o opodatkowaniu jednostek gospodarki uspołecznionej (jednolity tekst: Dz. U.
z 1987 r. Nr 12, poz. 77). W związku z tym, zasiłki chorobowe za okres choroby od 5
lipca 1993 r. powinny być rozliczane w części II deklaracji rozliczeniowej, a nie jak
dotychczas w części IV, ponieważ podlegają potrąceniu ze składek na ubezpieczenie
społeczne. Zgodnie z tą decyzją i interpretacją organu rentowego, potwierdzoną - co
jest bezsporne - w rozmowie telefonicznej z pracownikiem ZUS, Miejski Ośrodek
Pomocy Społecznej w O.Ś. dokonywał rozliczeń zasiłków chorobowych, potrącając je
ze składek na ubezpieczenie społeczne. Obecnie organ rentowy, odmiennie
interpretując § 19 i 20 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 6 czerwca 1983 r. w
sprawie zasad obliczania zasiłków z ubezpieczenia społecznego oraz pokrywania
wydatków na te zasiłki (Dz. U. Nr 33, poz. 57) uznał, iż Miejski Ośrodek Pomocy
Społecznej winien być traktowany jako uspołeczniony zakład pracy. Żądanie zwrotu
dochodzonej kwoty przez ZUS - Oddział w K. spowodowane zostało wyłącznie od-
mienną interpretacją przepisów przez ten Oddział. Pismo z dnia 2 sierpnia 1993 r.
należy uznać za decyzję organu rentowego, na mocy której Ośrodek nabył prawo do
sposobu naliczania wypłaconych zasiłków. Z uwagi na zasadę pewności prawa, brak
jest podstaw do skutecznego domagania się przez organ rentowy zwrotu przez
Ośrodek dochodzonej kwoty, zaliczonej na poczet składek ubezpieczeniowych.
W uwzględnieniu rewizji organu rentowego, Sąd Apelacyjny w Krakowie wyro-
kiem z 28 lutego 1997 r. zmienił wyrok Sądu Wojewódzkiego i oddalił odwołanie.
W motywach wyroku Sąd Apelacyjny wywiódł, między innymi, iż poza sporem
jest, że obowiązek wypłaty zasiłków chorobowych pracownikom Miejskiego Ośrodka
Pomocy Społecznej w O.Ś. obciążał ten Ośrodek, a to stosownie do art. 48 pkt 1
ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia
społecznego w razie choroby i macierzyństwa (jednolity tekst: Dz. U. z 1983 r. Nr 30,
poz. 143 ze zm.). Ośrodek ten miał zatem także obowiązek stosowania przy rozli-
czaniu zasiłków przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 6 czerwca 1983 r.
- 3 -
w sprawie zasad obliczania zasiłków z ubezpieczenia społecznego oraz pokrywania
wydatków na te zasiłki (Dz. U. Nr 33, poz. 157 ze zm.), a zwłaszcza § 19 rozporzą-
dzenia. Niesporne jest również to, że błędne rozliczanie zasiłków chorobowych z
funduszu Zakładu Ubezpieczeń Społecznych zamiast ze środków własnych na wy-
nagrodzenia pracowników Ośrodka, spowodowane było mylną informacją Oddziału,
zawartą w piśmie z dnia 2 sierpnia 1983 r. Brak jest jednak podstaw do uznania tego
pisma za decyzję, ponieważ w sprawie nie zachodziły warunki do jej wydania. Tym
bardziej nie można uznać, by na mocy tej "decyzji" - jak to przyjął Sąd Wojewódzki-
Ośrodek "nabył prawo do sposobu naliczania wypłaconych zasiłków". Informacja ta
doprowadziła w konsekwencji do bezpodstawnego zaniżenia odprowadzanych skła-
dek na ubezpieczenia społeczne, poczynając od lipca 1993 r. Składki na ubezpie-
czenie społeczne stanowią dochód Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, będącego
funduszem państwowym, którego Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest jedynie
dysponentem. Wadliwe rozliczenie i odprowadzenie składek na Fundusz, nawet je-
żeli spowodowane zostało błędną informacją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, nie
zwalnia zobowiązanych zakładów pracy od ich naliczenia w prawidłowej wysokości
oraz ich zapłaty za okres nieprzedawniony. Ponieważ w sprawie niniejszej nie upły-
nął okres przedawnienia, o którym mowa w art. 35 ust. 3 ustawy z 25 listopada 1986
r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z
1989 r. Nr 25, poz. 137 ze zm.), przeto dochodzenie ich wyrównania przez pozwany
Oddział znajduje uzasadnienie w obowiązujących przepisach prawnych.
W kasacji Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w O.Ś. wnosi o uchylenie wy-
roku Sądu Apelacyjnego i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, ewen-
tualnie o jego zmianę i oddalenie rewizji organu rentowego. Kasacja oparta jest na
zarzucie naruszenia prawa materialnego przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe
zastosowanie, a to: art. 6, 8, 9, 10 i 11 KPA. Zdaniem skarżącego, zostały bowiem
naruszone zasady: praworządności, przekonywania i "pogłębiania" zaufania do or-
ganów państwa, co stara się uzasadnić w obszernych wywodach. W szczególności
skarżący podnosi, iż ZUS skutki nieznajomości prawa przez podległych mu pracow-
ników przerzuca na inny podmiot, mimo iż uchybienia występujące w jego działalno-
ści nie mogą powodować ujemnych następstw dla zakładu pracy, tj. Miejskiego
Ośrodka Pomocy Społecznej w O.Ś., który działał w dobrej wierze i w zaufaniu do
- 4 -
treści otrzymanej decyzji organu rentowego. O nieprawidłowym obliczeniu przez pra-
codawcę należnych składek można mówić jedynie wówczas, gdy sam pracodawca
spowodował ową nieprawidłowość. W niniejszej sprawie ZUS przez okres prawie 2
lat nie zarzucił Ośrodkowi nieprawidłowości. W demokratycznym i praworządnym
państwie prawnym, organa państwa nie mogą stać ponad prawem i muszą ponosić
konsekwencje finansowe swoich nieprawidłowych decyzji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Podzielając krytyczne uwagi odnośnie działalności Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych-Oddziału w K., Sąd Najwyższy nie znajduje jednak podstawy do
uwzględnienia kasacji. Istota sporu w sprawie sprowadza się do kwestii, czy pismo
tego Oddziału z 2 sierpnia 1993 r. można uznać za decyzję. W przypadku przypisa-
nia pismu znamion decyzji, organ rentowy nie byłby uprawniony do obciążenia
Ośrodka kwotą wypłaconą tytułem zasiłków chorobowych dla pracowników za okres
od 1 lipca 1993 r. do kwietnia 1995 r., potrąconą następnie ze składek na ubezpie-
czenie społeczne. Taka sytuacja w niniejszej sprawie jednakże nie występuje.
Uprawnione jest stanowisko Sądu Apelacyjnego, iż brak jest podstawy do uznania
tego pisma za decyzję, ponieważ w sprawie istotnie nie zachodziły warunki do wy-
dania decyzji. Pismo to zawierało tylko informację co do sposobu rozliczania kwot
wypłaconych tytułem zasiłków chorobowych. Wprawdzie informacja ta była błędna,
ale nie powodowała powstania po stronie Ośrodka prawa do zaliczania kwot wypła-
conych pracownikom z tego tytułu na poczet składek na ubezpieczenie społeczne.
Taką informację organ rentowy mógł w każdym czasie zmienić, podając właściwą
interpretację § 19 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 6 czerwca 1983 r. Należy
podkreślić, że przepis ten nasuwał istotne wątpliwości zarówno w praktyce organów
rentowych, jak i w orzecznictwie sądowym - po wejściu w życie ustawy z dnia 8
stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym, która
uchyliła ustawę z dnia 26 lutego 1982 r. o opodatkowaniu jednostek gospodarki
uspołecznionej oraz po zmianie przepisów Kodeksu cywilnego, regulujących stosunki
własnościowe, dokonanej z mocy ustawy z dnia 28 lipca 1996 r. - Dz. U. Nr 55, poz.
32, (por. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 30 czerwca 1994 r.,
- 5 -
II UZP 14/94, OSNAPiUS 1994 Nr 8 poz. 131). Zastosowanie się przez Miejski
Ośrodek Pomocy Społecznej w O.Ś. do podanej informacji, ma tylko ten skutek, że
organ rentowy obciążając Ośrodek kwotą zasiłków chorobowych wypłaconych
pracownikom, a potrąconą następnie ze składek na ubezpieczenie społeczne, nie
mógł naliczyć odsetek i kary pieniężnej, co też uwzględnił, mając na uwadze, iż sam
spowodował tę nieprawidłowość. Nie można podzielić sugestii, iż mylna informacja
udzielona przez organ rentowy spowodowała dla Ośrodka ujemne konsekwencje
finansowe. Ośrodek w okresie od 1 lipca 1993 r. do kwietnia 1995 r. zaliczał kwoty
wypłacanych zasiłków chorobowych na poczet składek na ubezpieczenie społeczne,
a tym samym zwiększał o te kwoty swoje finanse. Mając zaś na uwadze inflację,
żądana kwota ma obecnie mniejszą wartość.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy oddalił kasację na mocy art.
393
12
KPC.
========================================