Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 26 listopada 1997 r.
II UKN 348/97
1. Właściwy do wypłacenia jednorazowego odszkodowania z tytułu
uszczerbku na zdrowiu wywołanego chorobą zawodową jest ten pracodawca, u
którego choroba ta powstała wskutek narażenia na nią podczas pracy.
2. Od odpowiedzialności takiej pracodawca nie może się uchylić tylko
dlatego, że stwierdzenie choroby zawodowej i wywołanego nią uszczerbku na
zdrowiu nastąpiło w czasie pracy u innego pracodawcy, również połączonej z
narażeniem na powstanie tej choroby, jeżeli data i miejsce zachorowania zos-
tały wyraźnie określone w decyzji Państwowego Inspektora Sanitarnego.
3. Do roszczenia o jednorazowe odszkodowanie, przewidzianego w ustawie z
dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i cho-
rób zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144 ze zm.) w za-
kresie przedawnienia ma zastosowanie art. 291 KP.
Przewodniczący SSN: Barbara Wagner, Sędziowie SN: Roman Kuczyński,
Teresa Romer (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 26 listopada 1997 r. sprawy z po-
wództwa Alicji P. przeciwko Wojewódzkiemu Szpitalowi Zespolonemu Nr 1 w R.,
Szpitalowi Wojewódzkiemu Nr 2 w R., Zespołowi Opieki Paliatywnej w R. o odszko-
dowanie, na skutek kasacji Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego Nr 1 od wyroku
Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie z dnia
13 marca 1997 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy w Rzeszowie wyrokiem z dnia 19 grudnia 1996 r. zasądził
kwotę 5 tysięcy 35 złotych na rzecz Anny P. solidarnie od Wojewódzkiego Szpitala
Zespolonego Nr 1 i Szpitala Wojewódzkiego Nr 2 w R., tytułem jednorazowego od-
szkodowania za długotrwały uszczerbek na zdrowiu spowodowany chorobą zawo-
2
dową. Sąd tym samym wyrokiem oddalił powództwo przeciwko Wojewódzkiej Stacji
Pogotowia Ratunkowego - Zakładowi Opieki Paliatywnej w R.
W uzasadnieniu wyroku Sąd ustalił, że powódka była zatrudniona na podsta-
wie umowy o pracę od 1 października 1960 r. do 31 sierpnia 1974 r. jako pielęg-
niarka w Szpitalu Wojewódzkim w R. przy ul. S. Od momentu rozpoczęcia pracy do
chwili obecnej jest narażona przy wykonywaniu pracy na czynniki wywołujące cho-
robę zawodową. Choroba ta ujawniła się u powódki w lutym 1969 r. Po rozwiązaniu
umowy o pracę ze Szpitalem Wojewódzkim w R. powódka pracowała w kilku innych
placówkach, a od 1994 r. do chwili obecnej pracuje w Stacji Pogotowia Ratunkowego
w R.
Państwowy Terenowy Inspektor Sanitarny w R. decyzją z dnia 14 lutego 1996
r. stwierdził u powódki chorobę zawodową - żółtaczkę zakaźną, która wystąpiła w
1969 r. Równocześnie Państwowy Terenowy Inspektor Sanitarny uznał, że okres
pracy w kontakcie z czynnikiem szkodliwym trwa do chwili obecnej. W związku z tym,
że Wojewódzka Stacja Pogotowia Ratunkowego odwołała się od tej decyzji, Pańs-
twowy Terenowy Inspektor Sanitarny uchylił decyzję w części dotyczącej pracy w
Stacji Pogotowia Ratunkowego i uznał, że choroba powódki powstała w związku z
narażeniem zawodowym podczas pracy w Szpitalu Wojewódzkim w R. W czasie tej
pracy powódka zachorowała na chorobę zawodową. Od stycznia 1991 r. nastąpił
podział tego Szpitala na dwa - Szpital Wojewódzki Nr 1 i Szpital Wojewódzki Nr 2.
Uszczerbek na zdrowiu wywołany chorobą zawodową został ustalony na 25%.
Sąd powołał się na art. 32 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach
z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r.
Nr 30, poz. 144 ze zm.), zgodnie z którym między innymi do wypłacenia jednorazo-
wego odszkodowania z tytułu choroby zawodowej właściwy jest zakład zatrudniający
pracownika w czasie, kiedy stwierdzono trwały lub długotrwały uszczerbek na zdro-
wiu. Jednakże gdy w czasie pracy w tym zakładzie pracownik nie był narażony na
powstanie lub nawrót choroby zawodowej odszkodowanie powinien wypłacić ostatni
zakład pracy, w którym występowało narażenie na działanie czynnika szkodliwego.
Sąd zwrócił uwagę, że spór w sprawie sprowadza się do tego, który z zatrudniają-
cych powódkę zakładów pracy powinien wypłacić odszkodowanie. Poza wątpliwością
pozostaje - podkreślił Sąd - że powódka zachorowała na chorobę zawodową pod-
czas pracy w Szpitalu Wojewódzkim w R., a długotrwały uszczerbek na zdrowiu wy-
wołany tą chorobą stwierdzono, podczas gdy była zatrudniona w Wojewódzkiej Stacji
3
Pogotowia Ratunkowego.
Sąd przyjął, że choroba zawodowa powódki pozostaje w bezpośrednim
związku z zatrudnieniem w Szpitalu Wojewódzkim. Według Sądu to, że powódka
obecnie pracuje w Wojewódzkiej Stacji Pogotowia Ratunkowego jest bez znaczenia.
Ponieważ od stycznia 1991 r. doszło do podziału Szpitala Wojewódzkiego na dwa
szpitale, Sąd powołał się na art. 231
§ 4 KP stanowiący o solidarnej odpowiedzialno-
ści zakładów pracy utworzonych w wyniku podziału za zobowiązania dzielonego za-
kładu pracy. Odpierając zarzut pozwanych, że roszczenie powódki uległo przedaw-
nieniu, Sąd powołał się na art. 291 § 1 KP, zgodnie z którym roszczenia ze stosunku
pracy ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się
wymagalne i podkreślił, że w przypadku powódki roszczenie stało się wymagalne z
chwilą stwierdzenia choroby zawodowej i uszczerbku na zdrowiu chorobą tą wywo-
łanego, a więc w dniu 14 marca 1996 r. Ze względu na to, że powódka nadal pracuje
w narażeniu na czynniki szkodliwe dla zdrowia, nie ma też w jej przypadku zastoso-
wania art. 49 ust. 3 ustawy wypadkowej. Sąd powołał się na uchwałę składu siedmiu
sędziów SN z dnia 14 czerwca 1978 r., V PZP 3/78 (OSNCP 1979 z. 8-9 poz. 149).
Sąd Wojewódzki w Rzeszowie wyrokiem z dnia 13 marca 1997 r. oddalił ape-
lację Wojewódzkiego Szpitala Nr 1 w R. od wyroku Sądu Rejonowego. W uzasad-
nieniu Sąd Wojewódzki podał, że stan faktyczny ustalony przez Sąd Rejonowy nie
był przez strony kwestionowany. Strony nie wnosiły też o uzupełnienie postępowania.
Sąd Wojewódzki podzielił stanowisko Sądu Rejonowego, że roszczenie powódki nie
uległo przedawnieniu.
W kasacji Wojewódzki Szpital Zespolony Nr 1 zarzucił wyrokowi Sądu II ins-
tancji naruszenie prawa materialnego - art. 49 ust. 3 i art. 32 ustawy z dnia 12
czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych
(jednolity tekst: Dz. U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144 ze zm.) oraz art. 291 KP i art. 442 §
1 KC.
W uzasadnieniu wnoszący kasację wywodził, że skoro powódka zachorowała
na chorobę zawodową - żółtaczkę zakaźną w 1969 r., a pracę u pozwanego zakoń-
czyła w 1974 r., to od tej daty należy liczyć bieg terminu przedawnienia. W ocenie
wnoszącego kasację roszczenie powódki uległo przedawnieniu na podstawie art. 442
§ 1 KC w związku z art. 49 ust. 3 ustawy wypadkowej z upływem 10-ciu lat od dnia, w
którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę, a więc od dnia 31 sierpnia 1974 r. -
od kiedy ustało zatrudnienie powódki narażające ją na powstanie choroby zawodo-
4
wej.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Poza sporem pozostaje, że powódka na podstawie przepisów ustawy z dnia
12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodo-
wych, dochodziła jednorazowego odszkodowania, z tytułu uszczerbku na zdrowiu
powstałego wskutek choroby zawodowej.
Do roszczeń tą ustawą przewidzianych, które są sprawami ze stosunku pracy
(art. 476 § 1 pkt 3 KPC), ma zastosowanie w zakresie przedawnienia art. 291 § 1 KP.
Zgodnie z tym przepisem roszczenia ze stosunku pracy ulegają przedawnieniu z
upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Dlatego też całko-
wicie bezpodstawnie kasacja zarzuca Sądowi II instancji naruszenie art. 442 § 1 KC.
Przepis ten nie miał w ogóle w sprawie zastosowania. Przepis ten mógłby być brany
pod uwagę wówczas, gdyby, niezależnie od jednorazowego odszkodowania przewi-
dzianego ustawą z 12 czerwca 1975 r., powódka dochodziła świadczeń dodatkowych
w oparciu o przepisy Kodeksu cywilnego (art. 415 i nast. KC).
Chybiony jest również zarzut naruszenia art. 291 § 1 KP. Roszczenie powódki
stało się wymagalne od dnia 13 lipca 1996 r. W tej dacie bowiem Obwodowa Komisja
do Spraw Inwalidztwa i Zatrudnienia orzekła istnienie 25% długotrwałego uszczerbku
na zdrowiu wywołanego chorobą zawodową.
Wielokrotnie w orzeczeniach swoich Sąd Najwyższy podkreślał, że roszczenie
o jednorazowe odszkodowanie z powodu stałego lub długotrwałego uszczerbku na
zdrowiu wywołanego wypadkiem przy pracy czy chorobą zawodową staje się wyma-
galne z chwilą stwierdzenia następstw tych zdarzeń w postaci uszczerbku na zdro-
wiu, co nie zawsze pokrywa się z ich datą.
Decyzja Państwowego Inspektora Sanitarnego o stwierdzeniu u powódki cho-
roby zawodowej wydana została 14 lutego 1996 r. Nawet ta decyzja nie stanowiła
samoistnej podstawy dochodzenia roszczeń z ustawy wypadkowej.
Samo stwierdzenie choroby zawodowej nie uzasadnia prawa do jednorazo-
wego odszkodowania w rozumieniu art. 9 ustawy wypadkowej. Koniecznym warun-
kiem do wystąpienia z roszczeniem o przyznanie jednorazowego odszkodowania jest
stwierdzenie uszczerbku na zdrowiu, orzeczone przez komisję lekarską do spraw
inwalidztwa i zatrudnienia (od 1 września 1997 r. - lekarza orzecznika ZUS).
5
Uszczerbek taki został w przypadku powódki stwierdzony 13 lipca 1997 r.
Fakt, iż powstanie choroby zawodowej nastąpiło wskutek narażenia na czyn-
niki szkodliwe występujące w Wojewódzkim Szpitalu w R. został stwierdzony prawo-
mocną decyzją Państwowego Terenowego Inspektora Sanitarnego z dnia 14 marca
1997 r. Uznał on, że w czasie pracy w tym Szpitalu powódka zachorowała na żół-
taczkę zakaźną. Wobec pozostającej poza sporem daty stwierdzenia uszczerbku na
zdrowiu u powódki bezpodstawny jest zarzut kasacji o naruszeniu art. 291 KP.
Nie można też zgodzić się z tym, że Sąd Wojewódzki naruszył przepis art. 49
§ 3 ustawy wypadkowej. Sąd Wojewódzki nie zajmował się szerzej tą kwestią z
czego wnioskować należy, iż podzielił wywody dotyczące tego przepisu zawarte w
uzasadnieniu Sądu Rejonowego. Omawiany przepis, będący przepisem przejścio-
wym ma zastosowanie do sytuacji, w których uszczerbek na zdrowiu spowodowany
chorobą zawodową został stwierdzony po wejściu w życie ustawy z 12 czerwca 1975
r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, wymienianej
poprzednio, a zatrudnienie narażające na tę chorobę ustało przed wejściem w życie
ustawy.
Poza sporem pozostaje, że powódka nadal wykonuje pracę, w której jest na-
rażona na tę samą chorobę zawodową - żółtaczkę zakaźną. Powództwo przeciwko
Wojewódzkiej Stacji Pogotowia Ratunkowego zostało prawomocnie oddalone. Sąd
kierował się tym, że Państwowy Terenowy Inspektor Sanitarny uznał, iż mimo trwają-
cego nadal zatrudnienia w narażeniu na chorobę zawodową, uszczerbek na zdrowiu
wywołała żółtaczka zakaźna przebyta w czasie zatrudnienia w pozwanym Szpitalu.
Zgodnie z powołaną przez Sąd I instancji uchwałą składu siedmiu sędziów
Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 1978 r. V PZP 3/78 (OSNCP z 1979 r. z. 8-9,
poz. 149), za dzień ustania zatrudnienia, w rozumieniu art. 49 § 3 ustawy wypadko-
wej, należy uważać dzień, w którym pracownik faktycznie zaprzestał wykonywania
pracy narażającej go na powstanie choroby zawodowej, a nie dzień formalnego
ustania stosunku pracy.
Trudno uznać w okolicznościach sprawy, że Sądy dopuściły się błędnej wy-
kładni tego przepisu, czy też naruszyły ten przepis poprzez nie zastosowanie go do
roszczeń powódki.
Kierując się powyższymi względami, Sąd Najwyższy na mocy art. 39312
KPC
orzekł jak w sentencji.
========================================