Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z d 26 listopada 1997 r.
II UKN 351/97
Przy ustalaniu prawa do renty inwalidzkiej na podstawie wniosku złożo-
nego po dniu 15 listopada 1991 r., to jest po wejściu w życie ustawy z dnia 17
października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania eme-
rytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zm.), wa-
runkiem zastosowania przepisów dotychczasowych (liczenia okresów zatrud-
nienia i okresów równorzędnych) jest spełnienie łącznie wszystkich kryteriów
wymaganych do przyznania świadczenia przed dniem wejścia w życie tej
ustawy.
Przewodniczący SSN: Barbara Wagner, Sędziowie SN: Roman Kuczyński,
Teresa Romer (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 26 listopada 1997 r. sprawy z wniosku
Bożeny T. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w Z. o rentę
inwalidzką, na skutek kasacji wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia 6 lutego 1997 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny w Katowicach wyrokiem z dnia 6 lutego 1997 r. oddalił apela-
cję Bożeny T. od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych w Katowicach z dnia 14 listopada 1996 r. Wyrokiem tym oddalone zostało od-
wołanie wnioskodawczyni od decyzji organu rentowego w Z., odmawiającej jej
przyznania prawa do renty inwalidzkiej, gdyż w ostatnim 10-cio leciu przed złożeniem
wniosku o rentę nie udowodniła wymaganego stażu pracy.
Sąd Apelacyjny uznał za niewadliwe ustalenia Sądu Wojewódzkiego, który na
podstawie opinii lekarzy sądowych przyjął, że w ciągu 10-ciu ostatnich lat poprze-
- 2 -
dzających datę powstania inwalidztwa wnioskodawczyni udowodniła jedynie 2 lata 6
miesięcy 16 dni okresów składkowych (od 29 kwietnia 1989 r. do 27 lipca 1991 r. i od
28 lipca 1991 r. do 14 listopada 1991 r.). Okresy te mogą być uzupełnione o 1/3
okresów nieskładkowych, tj. o 10 miesięcy, co nie daje wymaganych 5-ciu lat.
W kasacji pełnomocnik wnioskodawczyni zarzucił wyrokowi Sądu Apelacyj-
nego naruszenie prawa materialnego - art. 1, 32, 33 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r.
o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.)
i wniósł o uchylenie tego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
Sądowi Apelacyjnemu w Katowicach. Kasacja opiera się na tym, że skoro
wnioskodawczyni posiadała wymagany okres zatrudnienia przed wejściem w życie
ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach
ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze
zm.), brak było podstaw prawnych do zastosowania, przy ustalaniu stażu pracy
wymaganego do renty inwalidzkiej, pojęć "okresy składkowe", "okresy nieskład-
kowe". Skoro przed wejściem w życie przepisów wprowadzających ten podział,
wnioskodawczyni spełniała kryterium okresu zatrudnienia w myśl obowiązujących
wówczas przepisów powinna otrzymać rentę inwalidzką.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Bożena T. złożyła wniosek o rentę inwalidzką 6 sierpnia 1992 r., a więc pod
rządami ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent... (Dz.
U. Nr 104, poz. 450 ze zm.). Z niekwestionowanych ustaleń Sądów obu instancji,
znajdujących także potwierdzenie w aktach rentowych wynika, że wnioskodawczyni
do dnia 21 lipca 1992 r. pobierała świadczenie rehabilitacyjne. Warunkiem pobiera-
nia tego świadczenia jest brak inwalidztwa. Początkowo organ rentowy odmówił
przyznania renty ze względu na brak inwalidztwa. Wnioskodawczyni podjęła zatrud-
nienie od 1 kwietnia do 3 sierpnia 1993 r. Kolejny wniosek o rentę inwalidzką został
złożony 19 października 1995 r. i rozstrzygnięcie tego wniosku stało się przedmiotem
sporu. Decyzją z dnia 26 kwietnia 1996 r. organ rentowy odmówił wnioskodawczyni
przyznania renty inwalidzkiej ze względu na to, że w okresie ostatnich 10-ciu lat
przed złożeniem wniosku nie wykazała pięciu lat okresów składkowych i nie-
- 3 -
składkowych.
Na podstawie opinii biegłych lekarzy Sąd Wojewódzki ustalił, że inwalidztwo
wnioskodawczyni w trzeciej grupie inwalidów istnieje od 1992 r. W okresie tym nie
wykazała wymaganych 5 lat okresów składkowych i nieskładkowych.
Prawo do renty inwalidzkiej jest uzależnione od wystąpienia trzech przesła-
nek: zaliczenia do jednej z grup inwalidów, posiadania wymaganego stażu pracy i
relacji czasowej pomiędzy upływem okresów składkowych a datą powstania inwa-
lidztwa (art. 32 pkt 3 ustawy z 14 grudnia 1982 r. o z.e.p.). Zgodnie z art. 2 ust. 1
ustawy z dnia 17 października 1991 r., która weszła w życie z dniem 15 listopada
1991 r. i od tej daty ma zastosowanie także do ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym
pracowników i ich rodzin, przy ustalaniu prawa i wysokości świadczeń uwzględnia się
wymienione w tym przepisie okresy składkowe.
Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 17 października 1991 r. przy ustalaniu prawa i
wysokości świadczeń oprócz okresów składkowych, o których mowa w art. 2
uwzględnia się także "okresy nieskładkowe". Do okresów nieskładkowych należy
między innymi okres pobierania świadczenia rehabilitacyjnego. Według art. 4 ust. 2,
tej ustawy przy ustalaniu prawa i wysokości świadczeń okresy nieskładkowe
uwzględnia się w rozmiarze nie przekraczającym jednej trzeciej uwzględnionych
okresów składkowych. Ta właśnie zasada stała się podstawą odmówienia wniosko-
dawczyni prawa do renty inwalidzkiej.
Niewątpliwie wprowadzenie ograniczenia uwzględniania okresów nieskładko-
wych do 1/3 okresów składkowych pogorszyło sytuację prawną niektórych osób.
Należy do nich wnioskodawczyni. Kasacja jednak nie jest uzasadniona. Zgodnie z
art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 17 października 1991 r. przepisy ustaw i dekretów, w tym
ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o z.e.p., stosuje się od dnia wejścia w życie ustawy
rewaloryzacyjnej, o ile nie są sprzeczne z jej postanowieniami. Tym samym stoso-
wanie przy ustalaniu prawa do renty pojęć "okresy zatrudnienia" i " okresy równo-
rzędne", o których mowa w art. 33 ustawy o z.e.p., stało się od 1 listopada 1991 r.
(od dnia wejścia w życie ustawy o rewaloryzacji...) niedopuszczalne. Do wnioskodaw-
czyni nie ma też zastosowania art. 26 ust. 2 ustawy rewaloryzacyjnej. Zgodnie z art.
26 ust. 1 pkt 1 przepisy ustawy stosuje się do wniosków o świadczenia, zgłoszonych
począwszy od dnia wejścia w życie ustawy rewaloryzacyjnej. Na mocy tego przepisu
- 4 -
prawo Bożeny T. do renty inwalidzkiej jest rozpatrywane na podstawie przepisów
ustawy rewaloryzacyjnej.
Wspomniany art. 26 ust. 2 przewiduje wyjątek od zasady wyrażonej w ust. 1,
a mianowicie pozwala na stosowanie przy ustalaniu warunków do emerytury lub
renty między innymi przepisów ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o z.e.p., pod wa-
runkiem jednak, że osoby, które nie zgłosiły wprawdzie wniosku o emeryturę lub
rentę przed 1 listopada 1991 r., spełniły przed tą datą łącznie warunki wymagane do
nabycia emerytury lub renty.
Z materiału dowodowego sprawy wynika, że wnioskodawczyni nie spełniła
przed dniem 15 listopada 1991 r. wszystkich warunków wymaganych łącznie do
przyznania renty inwalidzkiej - stała się inwalidą w roku 1992, a więc już po wejściu w
życie ustawy z 17 października 1991 r.
Warunkiem zastosowania przepisów dotychczasowych w przypadku wniosko-
dawczyni mogłoby być łączne spełnienie przez nią wszystkich warunków wymaga-
nych do przyznania renty inwalidzkiej przed 15 listopada 1991 r.: posiadanie okresów
zatrudnienia w rozumieniu art. 33 ustawy o z.e.p., zaliczenie do jednej z grup
inwalidów i powstanie inwalidztwa w ciągu 18 miesięcy od ustania zatrudnienia. Jest
poza sporem, że wszystkich tych warunków łącznie wnioskodawczyni w przewidzia-
nym przez art. 26 ust. 2 ustawy rewaloryzacyjnej terminie nie spełniła. Kasacja
oparta jedynie na tym, że okresy jej pracy odpowiadały kryterium okresu zatrudnie-
nia, w myśl obowiązujących przepisów nie zasługuje na uwzględnienie.
Dlatego też na mocy art. 393
12
KPC Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================