Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 5 marca 1998 r.
III RN 2/98
Obniżenie kwoty podatku należnego o podatek naliczony w miesiącu
wystawienia faktury narusza obowiązek podatnika dotyczący prawidłowości
prowadzenia ewidencji i uzasadnia zastosowanie sankcji, polegającej na
zwiększeniu podatku należnego o trzykrotność kwoty zawyżenia (art. 19 ust. 3,
art. 20 i art. 27 ust. 5 pkt 2 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towa-
rów i usług oraz podatku akcyzowym, Dz.U. Nr 11, poz. 50 ze zm.).
Przewodniczący SSN: Jerzy Kwaśniewski, Sędziowie SN: Adam Józefowicz
(sprawozdawca), Walerian Sanetra.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 5 marca 1998 r. sprawy ze skargi
Przedsiębiorstwa „R.” Spółki z o.o. w P. na decyzję Izby Skarbowej w L. z dnia 2
października 1995 r. [...] w przedmiocie ustalenia zobowiązania w podatku od towa-
rów i usług za 1994 r. na skutek rewizji nadzwyczajnej Prezesa Naczelnego Sądu
Administracyjnego w Warszawie [...] od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjne-
go-Ośrodka Zamiejscowego w Lublinie z dnia 6 czerwca 1997 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Naczelnemu Sądowi Admi-
nistracyjnemu - Ośrodkowi Zamiejscowemu w Lublinie do ponownego rozpoznania.
U z a s a d n i e n i e
Urząd Skarbowy w P. decyzją z dnia 30 czerwca 1995 r. [...] wydaną na pods-
tawie art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych
(jednolity tekst: Dz.U. z 1993 r. Nr 108, poz. 486 ze zm.) oraz art. 19 ust. 3 i art. 27
ust. 5 pkt 2 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o
podatku akcyzowym (Dz.U. Nr 11, poz. 50 ze zm.) ustalił Przedsiębiorstwu Wielo-
branżowemu „R.”, Sp. z o.o. zobowiązanie podatkowe za 1994 r. w wysokości
18.997 zł. W uzasadnieniu decyzji Urząd Skarbowy stwierdzi ł, że w Przedsiębiors-
2
twie dokonano odliczeń podatku naliczonego w miesiącu wystawienia faktury, a nie
jej otrzymania, którym był miesiąc następny. Wymienione nieprawidłowości wystąpiły
w wykazanych poszczególnych miesiącach od stycznia do listopada 1994 r. i doty-
czyły opisanych faktur. Organ podatkowy I instancji uznał, że doszło do zawyżenia
podatku naliczonego, bowiem Przedsiębiorstwo postępowało wbrew regulacji za-
wartej w art. 19 ust. 3 ustawy o podatku od towarów i usług, według którego obniże-
nie kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego następuje za miesiąc, w
którym podatnik otrzyma fakturę albo w miesiącu następnym. Przedsiębiorstwo na-
tomiast dokonywało obniżenia kwoty podatku należnego o podatek naliczony w mie-
siącu wystawienia faktury. W związku z powyższym naruszyło obowiązki dotyczące
prawidłowości prowadzenia ewidencji (art. 27 ust. 4 tej ustawy), co uzasadnia zasto-
sowanie sankcji, przewidzianej w art. 27 ust. 5 pkt 2 ustawy, polegającej na zwięk-
szeniu podatku należnego o trzykrotność kwoty zawyżenia.
Izba Skarbowa w L. decyzją z dnia 2 października 1995 r. [...] po rozpatrzeniu
odwołania podatnika utrzymała w mocy zaskarżoną decyzję. W uzasadnieniu decyzji
Izba Skarbowa stwierdziła, że nie dopatrzyła się nieprawidłowości organu podatko-
wego I instancji, który wykazał naruszenie prawa przez podatnika i prawidłowo ustalił
zobowiązanie podatkowe. Urząd Skarbowy nie zastosował sankcji z art. 27 ust. 5 pkt
2 ustawy o podatku od towarów i usług w stosunku do tych faktur, które zawierały
wady nie powodujące utraty prawa do obniżenia podatku należnego o podatek nali-
czony. Izba Skarbowa ponadto wyjaśniła, że nie znalazła podstaw do uchylenia de-
cyzji organu I instancji ze względu na zarzuty podatnika dotyczące interpretacji art.
19 omawianej ustawy.
Na powyższą decyzję Przedsiębiorstwo Wielobranżowe „R.” wniosło skargę
do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Zdaniem skarżącego ewidencja dla celów
podatku od towarów i usług prowadzona była prawidłowo i dlatego zastosowanie
sankcji z art. 27 ust. 5 pkt 2 ustawy było nieuzasadnione. W sytuacji, gdy Przedsię-
biorstwo otrzymało faktury w pierwszych dniach miesiąca następnego, uchybienia
należało potraktować jako wadliwość mniejszej wagi, gdyż ewidencja odzwierciedlała
wszystkie rzeczywiste transakcje handlowe.
Naczelny Sąd Administracyjny-Ośrodek Zamiejscowy w Lublinie wyrokiem z
dnia 6 czerwca 1997 r. [...] uchylił zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję
Urzędu Skarbowego w P. z dnia 30 czerwca 1995 r. i zasądził od Izby Skarbowej w
L. na rzecz skarżącego kwotę 380 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania. NSA
3
przyjął, że decyzje organów podatkowych wydane zostały z istotnym naruszeniem
prawa materialnego, tj. art. 10 ust. 2, art. 27 ust. 4 i art. 27 ust. 5 pkt 2 ustawy o po-
datku od towarów i usług. Zdaniem NSA prowadzenie przez skarżące Przedsię-
biorstwo ewidencji, o której mowa w art. 27 ust. 4 ustawy w sposób zapewniający
gromadzenie danych zgodnych z danymi zawartymi w dokumentach dotyczących
danej operacji gospodarczej, nie narusza wymagań art. 27 ust. 4 ustawy, a wobec
tego nie ma podstaw do stosowania art. 27 ust. 5 pkt 2 ustawy. Nie stanowi też -
zdaniem NSA - naruszenia wprost art. 27 ust. 4 ustawy obniżenie kwoty podatku
należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług w okresie in-
nym, niż wynika to z art. 19 tej ustawy.
Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego wniósł rewizję nadzwyczajną od
powyższego wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 6 czerwca 1997 r.,
któremu zarzucił rażące naruszenie art. 27 ust. 4 w związku z art. 27 ust. 5 pkt 2
ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym. Skarżący wniósł o
uchylenie tego wyroku i przekazanie sprawy Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu
- Ośrodkowi Zamiejscowemu w Lublinie do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rewizja nadzwyczajna jest uzasadniona, gdyż zaskarżony wyrok został wyda-
ny z rażącym naruszeniem przepisów prawa wskazanych w jej zarzutach.
Stosownie do przepisu art. 27 ust. 4 wymienionej ustawy o podatku od towa-
rów i usług oraz o podatku akcyzowym podatnicy są obowiązani do prowadzenia
ewidencji zawierającej: kwoty określone w art. 20 tej ustawy, dane niezbędne do
określenia przedmiotu i podstawy opodatkowania, wysokość podatku należnego,
kwoty podatku naliczonego obniżającego podatek należny oraz kwoty podatku pod-
legającego wpłacie do urzędu skarbowego lub zwrotowi z tego urzędu oraz inne
dane służące do prawidłowego sporządzenia deklaracji podatkowej. Z tego przepisu
wynika więc obowiązek takiego prowadzenia ewidencji dla celów podatkowych od
towarów i usług, aby wskazane w niej dane, w tym również dotyczące podatku nali-
czonego obniżającego podatek należny, umożliwiały prawidłowe obliczenie podatku.
Niesporne jest w sprawie, że Przedsiębiorstwo „R.” wbrew wyraźnemu brzmieniu art.
19 ust.3 powołanej ustawy dokonywało obniżenia kwoty podatku należnego w rozli-
czeniu za miesiąc, w którym wystawiono fakturę, a nie w miesiącu otrzymania faktury
4
lub w miesiącu następnym. Na podstawie tak prowadzonej ewidencji, sporządzono
deklaracje podatkowe za poszczególne miesiące 1994 r. Czynności te w rzeczywis-
tości doprowadziły do zawyżenia podatku naliczonego, obniżającego podatek należ-
ny.
Wadliwość takiej praktyki systematycznie obniżającej podatek i należny VAT
stanowi - zdaniem Sądu Najwyższego - naruszenie obowiązku podatnika, określo-
nego w art. 27 ust. 4 omawianej ustawy. W orzecznictwie NSA przyjmuje się, że za-
warte w art. 19 ust. 3 ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzo-
wym uprawnienie podatnika do obniżenia w czasie ściśle oznaczonym kwoty podatku
należnego wyłącza taką możliwość w czasie innym niż ustawowo zakreślony (por.
wyrok NSA z dnia 16 listopada 1994 r, SA/Kr 1905/94, Monitor Podatkowy z 1995 r.
nr 5 z. 156 i niepublikowany wyrok NSA z dnia 23 kwietnia 1997 r., III SA 1280-
1285/95).
W tym świetle okazuje się, że organy podatkowe zasadnie zastosowały sank-
cje z art. 27 ust. 5 pkt 2 ustawy. Jednocześnie należy podkreślić, że stosownie do
art. 10 ust. 2 i art. 26 ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzo-
wym, podatek ten jest podatkiem obliczonym przez podatnika, a ponadto przyjmuje
się go w wysokości wynikającej z deklaracji podatkowej, chyba że urząd skarbowy
określi go w innej wysokości. Obowiązek zastosowania sankcji w stanie prawnym,
obowiązującym w 1994 r., powstał w chwili wadliwego rozliczenia danego miesiąca
podatkowego. W związku z tym należy przyjąć, że wyrażony w zaskarżonym wyroku
pogląd o braku podstaw do zastosowania w sprawie sankcji z art. 27 ust. 5 pkt 2
ustawy o podatku od towarów i usług nie ma uzasadnienia prawnego. Podatek od
towarów i usług jest podatkiem należnym w okresach miesięcznych. Dlatego w decy-
zji organu podatkowego pierwszej instancji podatek ten został wyliczony za posz-
czególne miesiące 1994 r. odrębnie. Jeżeli podatnik naruszył obowiązki związane z
prowadzeniem ewidencji, które doprowadziły do zawyżenia podatku naliczonego, to
organ podatkowy ma obowiązek zastosowania sankcji z art. 27 ust. 5 pkt 2 oma-
wianej ustawy (por. wyrok NSA z 27 października 1995 r., III SA 194/95, Doradztwo
Podatkowe 1996 r. nr 1 s. 27). Podobne stanowisko zajął NSA w wyroku z 16
czerwca 1995 r., SA/Gd 1285/94 (Prawo Gospodarcze 1995 r. nr 12 s. 39) stwier-
dzając, że nieprawidłowe prowadzenie ewidencji, w wyniku którego podatnik zawyżył
podatek naliczony niezależnie od tego, czy zostało dokonane umyślnie, czy też z
5
powodu błędnej interpretacji przepisów prawa, upoważnia organ podatkowy do zas-
tosowania przepisu art. 27 ust. 5 pkt 2 ustawy o VAT.
Mając to wszystko na uwadze Sąd Najwyższy doszedł do przekonania, że re-
wizja nadzwyczajna zasługuje na uwzględnienie. Dlatego na podstawie art. 236 ust.
2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz.
483) i art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania cywil-
nego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej - Prawo upadłościowe i Prawo o
postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania administracyjnego, ustawy o
kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr
43, poz. 189) w związku z art. 393
13
§ 1 KPC Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji.
========================================