Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 26 marca 1998 r.
I PKN 3/98
Zastosowanie określonego w art. 19 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o rad-
cach prawnych (Dz.U. Nr 19, poz. 145 ze zm.) trybu rozwiązania stosunku pracy
za wypowiedzeniem, dotyczy sytuacji, gdy radca prawny nieprawidłowo wyko-
nywał obowiązki wynikające z tej ustawy.
Przewodniczący SSN: Józef Iwulski, Sędziowie SN: Adam Józefowicz, Jerzy
Kwaśniewski (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 26 marca 1998 r. sprawy z powództwa
Alicji-Teresy B. przeciwko Centrum Informatyki „Z.” SA w B. o odszkodowanie, na
skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Białymstoku z dnia 30 września 1997 r. [...]
z m i e n i ł zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddalił apelację powódki od
wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Białymstoku z dnia 22 maja 1997 r. [... i nie
obciążył powódki kosztami postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Białymstoku, po ponownym rozpoznaniu sprawy z
powództwa Alicji Teresy B. o przywrócenie do pracy w pozwanym Centrum Informa-
tyki „Z.” SA w B. lub zasądzenie od pozwanego odszkodowania z tytułu bezprawne-
go wypowiedzenia umowy o pracę, wyrokiem z dnia 22 maja 1997 r. oddalił to po-
wództwo.
Podstawę powołanego wyroku stanowią następujące ustalenia. Powódka zos-
tała zatrudniona przez pozwane Centrum Informatyki „Z.” na podstawie umowy o
pracę z dnia 1 września 1995 r. na stanowisku radcy prawnego - specjalisty do spraw
organizacyjnych. Obowiązywał ją czas pracy w godzinach od 8
00
do 16
00
, przy czym
nie wyodrębniono - bo nie można było tego zrobić - wykonywania obowiązków radcy
2
prawnego i obowiązków specjalisty do spraw organizacyjnych. Powódka nagminnie
spóźniała się do pracy, czym dezorganizowała działalność - zwłaszcza kierownictwa,
pozwanej spółki. Pracodawca pismem z dnia 29 października 1996 r. wypowiedział
powódce umowę o pracę ze skutkiem na dzień 31 stycznia 1997 r. wobec
nieprzestrzegania ustalonego w zakładzie czasu pracy. W ocenie Sądu Rejonowego,
podana przez zakład pracy podstawa wypowiedzenia umowy o pracę nie nasuwa
zastrzeżeń - jest rzeczywista, prawdziwa i zasadna. Wypowiedzenie umowy o pracę
wywołało wynikające z niego skutki prawne i nie zachodziła potrzeba skonsultowania
się w tej sprawie z właściwą dla powódki Okręgową Radą Izby Radców Prawnych.
Według Sądu Rejonowego, przyczyna wypowiedzenia umowy o pracę z powódką nie
odnosiła się do nienależytego wykonywania obowiązków wynikających z ustawy o
radcach prawnych, co oznacza, że nie podlegał zastosowaniu art. 19 ust. 1 ustawy o
radcach prawnych.
Po rozpoznaniu apelacji powódki, Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Białymstoku wyrokiem z dnia 30 września 1997 r. zmienił zaskarżony
wyrok Sądu pierwszej instancji i zasądził od pozwanej Spółki Akcyjnej na rzecz po-
wódki kwotę 6759,99 zł z 46% w stosunku rocznym od 20 października 1996 r. i 35%
w stosunku rocznym od 1 stycznia 1997 r. i w wysokości ustawowej do dnia zapłaty.
Według Sądu drugiej instancji, Sąd pierwszej instancji nie popełnił żadnego błędu w
zakresie ustalonej podstawy faktycznej wyroku - zebrał wyczerpujący materiał dowo-
dowy i należycie go ocenił. W szczególności ze zgodnych zeznań świadków wynika,
że pracodawca miał podstawę zarzucenia powódce nieprzestrzegania ustalonego
czasu pracy. Ponadto powódka wykonywała umówioną pracę na dwóch stanowis-
kach i nie da się rozdzielić czasu przeznaczonego na wykonywanie przez nią czyn-
ności radcy prawnego oraz czynności specjalisty do spraw organizacji. Zaskarżony
apelacją wyrok narusza natomiast - zdaniem Sądu drugiej instancji - przepisy art. 18
ust. 2 i art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz.U. Nr 19,
poz. 145 ze zm.). Jeżeli bowiem przyczyną wypowiedzenia umowy powódce zatrud-
nionej w charakterze radcy prawnego było naruszenie przez nią dyscypliny dotyczą-
cej czasu pracy, to należało tę przyczynę uznać za nienależyte wykonywanie obo-
wiązków radcy prawnego wynikających z ustawy o radcach prawnych i - zgodnie z
art. 19 ust. 1 powołanej ustawy - przed wypowiedzeniem umowy o pracę uzyskać
opinię Okręgowej Rady Izby Radców Prawnych. Brak zwrócenia się przez praco-
dawcę do właściwego organu samorządu radców prawnych o wydanie opinii, o której
3
mowa w powołanym przepisie powoduje, według Sądu Wojewódzkiego, wadliwość
wypowiedzenia uzasadniającą żądania pozwu w myśl art. 47
1
KP.
Od przedstawionego wyżej wyroku Sądu Wojewódzkiego w Białymstoku ka-
sację wniosła pozwana Spółka zarzucając naruszenie prawa materialnego, polegają-
ce na wadliwym zastosowaniu art. 19 ustawy o radcach prawnych. Według wyrażo-
nego w kasacji stanowiska, przewidziany w powołanym przepisie tryb uzyskiwania
opinii organu samorządu radców prawnych nie dotyczy takich praw i obowiązków
radcy prawnego, które nie wynikają z ustawy o radcach prawnych, lecz z Kodeksu
pracy. Do takiego zakresu należy dyscyplina pracy oraz podporządkowanie organi-
zacji zatrudnienia do godzin pracy jednostki organizacyjnej zatrudniającej radcę
prawnego (art. 100 KP). Ponadto skarżący zarzucił naruszenie art. 455 KC w
związku z art. 481 KC przez zasądzenie na rzecz powódki odsetek od zasądzonej na
jej rzecz kwoty z tytułu odszkodowania od dnia 20 października 1996 r., chociaż po-
wódka zgłosiła roszczenie odszkodowawcze dopiero 30 października 1997 r. Kasa-
cja zawierała wniosek o zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa
oraz rozstrzygnięcie o kosztach za instancję kasacyjną. Wniosek ewentualny zawarty
w kasacji dotyczył uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi
Wojewódzkiemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych - zgodnie z jej art. 1 ust. 1 -
określa zasady wykonywania zawodu radcy prawnego oraz zasady organizacji i
działania samorządu radców prawnych. Uregulowania ustawy nie tworzą pełnego i
zamkniętego systemu określenia pozycji prawnej radcy prawnego. Dotyczą bowiem
„zasad” i to takich, które są swoiste dla „wykonywania zawodu” oraz dla „działania
samorządu”. Zakres ustawy o radcach prawnych stanowić powinien podstawową
przesłankę interpretacji jej przepisów szczegółowych, w tym art. 19 ust. 1, którego
dotyczy kasacja. Mieści się on w szerszej regulacji zasad wykonywania zawodu
radcy prawnego w ramach stosunku pracy (por. zwłaszcza art. 8 ust. 1 i art. 9-19
ustawy). W każdym z tych przepisów określona została pewna zasada, która radcy
prawnemu poddanemu reżimowi prawnemu prawa pracy zapewnia zakres upraw-
nień, który musi uwzględniać pracodawca. Są to instytucjonalne zabezpieczenia po-
4
zycji prawnej pracownika będącego radcą prawnym, których nie zapewnia pow-
szechne ustawodawstwo pracy.
Przechodząc po tych ogólnych uwagach na grunt stanu faktycznego sprawy
rozpoznawanej w granicach kasacji (art. 393
11
KPC) należy skoncentrować się na
ocenie zastosowanego przez pracodawcę trybu wypowiedzenia powódce umowy o
pracę „z powodu nieprzestrzegania czasu pracy”. Według ustaleń faktycznych Są-
dów obu instancji przedmiotowe wypowiedzenie powódce umowy o pracę stanowiło
uzasadnioną reakcję pracodawcy na wielokrotne naruszenie przez powódkę obo-
wiązującego ją - w ramach umówionego stosunku pracy - czasu pracy. Dla oceny
zasadności kasacji decydujące znaczenie ma to, że stan prawny w zakresie określe-
nia czasu pracy powódki w pozwanej Spółce w żadnym stopniu nie wynika z ustawy
o radcach prawnych, lecz z regulacji Kodeksu pracy skonkretyzowanych w umowie o
pracę. Wystarczające jest poprzestanie na tak ogólnie wyrażonej ocenie na tle za-
wartej w ustawie o radcach prawnych regulacji czasu pracy (art. 18), która nie odnosi
się do stanu faktycznego sprawy. W powołanym przepisie mowa jest bowiem o zali-
czaniu do czasu pracy radcy prawnego także czasu niezbędnego do załatwiania
spraw poza lokalem zatrudniającej jednostki organizacyjnej (art. 18 ust. 1), który nie
może być krótszy niż dwie piąte czasu pracy ustalonego w zawartej z radcą prawnym
umowie (art. 18 ust. 2). Żaden z tych warunków nie wchodził w rachubę w roz-
patrywanej sprawie, w której ustalono, że powódka spóźniała się do pracy bez
usprawiedliwionych powodów.
Skoro ocena zachowania się powódki jako nieprzestrzegania wynikającego z
umowy o pracę czasu pracy dokonywana była bez zastosowania przepisów ustawy o
radcach prawnych, to - należy podzielić stanowisko wyrażone w kasacji - że nie za-
chodziły warunki do zastosowania w sprawie art. 19 ustawy o radcach prawnych.
Przepis ten bowiem zapewnia udział samorządu radców prawnych w sytuacji, gdy
następuje „Rozwiązanie stosunku pracy za wypowiedzeniem z radcą prawnym przez
jednostkę organizacyjną z powodu nienależytego wykonywania obowiązków radcy
prawnego wynikających z przepisów niniejszej ustawy”. Przewidziane w art. 19 za-
sięganie opinii rady okręgowej izby radców prawnych stanowi szczególną regulację w
stosunku do powszechnego prawa pracy i ma zastosowanie tylko przy zachowaniu
określonych w ustawie o radcach prawnych warunków. Niezbędnym i expressis ver-
bis wyrażonym warunkiem zastosowania trybu rozwiązania stosunku pracy za wy-
powiedzeniem z radcą prawnym, według art. 19 ustawy o radcach prawnych, jest
5
stwierdzenie, że radca prawny nienależycie wykonywał obowiązki wynikające z za-
sad wykonywania zawodu w ramach stosunku pracy, odrębnie określone w ustawie o
radcach prawnych.
Z powyższych przyczyn wobec zasadności kasacji, uznając, że Sąd drugiej
instancji zmienił zaskarżony apelacją powódki wyrok Sądu Rejonowego z narusze-
niem prawa materialnego, Sąd Najwyższy orzekł w myśl art. 393
15
KPC. O kosztach
postępowania kasacyjnego orzeczono na podstawie art. 102 KPC.
========================================