Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 8 kwietnia 1998 r.
I PKN 29/98
Porozumienie stron zmieniające warunki płacy nie podlega ocenie wed-
ług reguł określonych w art. 42 § 2 KP.
Przewodniczący SSN: Andrzej Kijowski, Sędziowie SN: Adam Józefowicz,
Zbigniew Myszka (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 8 kwietnia 1998 r. sprawy z powódz-
twa Małgorzaty K. przeciwko Zarządowi Regionu [...] NSZZ „Solidarność” w K. o wy-
nagrodzenie, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie z dnia 24 września 1997 r. [...]
z m i e n i ł zaskarżony wyrok w pkt II i poprzedzający go wyrok Sądu Woje-
wódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach z dnia 31 stycznia
1997 r. [...], w części zasądzającej od pozwanego na rzecz powódki Małgorzaty K.
kwotę 21.554,40 zł z ustawowymi odsetkami w ten sposób, że oddalił powództwo w
tym zakresie.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie wyrokiem
z dnia 24 września 1997 r., w zaskarżonym kasacją pkt. II, oddalił apelację pozwa-
nego Zarządu Regionu [...] NSZZ „Solidarność” w K. od wyroku Sądu Wojewódzkie-
go-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach z dnia 31 stycznia 1997 r. [...],
zasądzającego w tej części na rzecz powódki Małgorzaty K. kwotę 21.554,40 zł z
ustawowymi odsetkami, tytułem wyrównania nie przedawnionego wynagrodzenia za
pracę, należnego powódce za okres od września 1992 r. do sierpnia 1995 r. Sąd
Apelacyjny uznał, że roszczenia powódki miały oparcie w postanowieniach płaco-
wych uchwały nr 16/90 Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” z dnia 2 października
1990 r., rozwiniętych w informacji Skarbnika tego Związku z dnia 18 stycznia 1991 r.,
2
określających płace pracowników biur konsultacyjno-negocjacyjnych w przedziale
dwukrotnego przeciętnego wynagrodzenia obowiązującego w gospodarce narodo-
wej. Takie regulacje płacowe uzyskały wiążący charakter z uwagi na wyraźne okre-
ślenie w umowie o pracę powódki z dnia 1 lutego 1991 r., że jej wynagrodzenie w
kwocie 2.800.000 zł przed denominacją ustalone zostało na podstawie tej uchwały
Komisji Krajowej. Umówiona kwota odpowiadała ówczesnej podwójnej średniej płacy
z pięciu działów gospodarki narodowej, pomniejszonej o 15%.
Na tle takich ustaleń Sąd Apelacyjny przyjął umowne ukształtowanie poziomu
płacy powódki, które miało wiążący charakter stosownie do treści art. 13, 29 § 1 i 78
KP. W takich okolicznościach zmiana uzgodnionych wyznaczników płacowych wy-
magała wypowiedzenia warunków płacy zgodnie z art. 36 i 42 KP, których pozwany
Zarząd Regionu nie dochował, zawiadamiając powódkę o kolejnych obniżkach jej
wynagrodzenia krótkimi pismami, nie odpowiadającymi żadnym wymaganiom for-
malnym, zmierzającym do wprowadzenia skutecznych zmian warunków płacowych.
Skoro, pomimo zaleceń Komisji Krajowej z końca 1991 r. o potrzebie redukcji pozio-
mu wynagrodzeń pracowników biur konsultacyjno-negocjacyjnych, pozwany nie za-
chował wymagań skutecznego wypowiadania warunków wynagradzania powódce, to
na podstawie art. 45 § 1 KP była ona uprawniona do uzyskania wyrównania należ-
nego jej wynagrodzenia za okres nie przedawniony.
W kasacji pozwany podniósł zarzut naruszenia prawa materialnego przez
błędną wykładnię art. 42 § 2, 44 i 45 KP oraz niewłaściwe zastosowanie prawa mate-
rialnego, polegające na pominięciu przepisów art. 264 KP, ewentualnie art. 291 § 1
KP i domagał się orzeczenia kasatoryjnego, względnie reformatoryjnego i oddalenia
powództwa Małgorzaty K. Zdaniem skarżącego oparcie przez Sąd Apelacyjny rozs-
trzygnięcia na dyspozycjach art. 45 § 1 KP wskazywało, że Sąd ten uznał, iż miało
miejsce wypowiedzenie warunków płacy, które naruszało przepisy prawa pracy, w
związku z czym uzasadniony jest kasacyjny zarzut uchybienia materialnoprawnego
terminu do złożenia odwołania w terminie 7 dni od dokonywanych wypowiedzeń
zmieniających warunki płacowe powódki (art. 264 § 1 KP), co powinno prowadzić do
oddalenia powództwa. Natomiast gdyby uznać, że roszczenie powódki nie było
oparte na art. 45 § 1 KP, to Sąd drugiej instancji powinien zastosować reguły
przedawnienia roszczeń płacowych powódki z art. 291 KP.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
3
Zgodnie z treścią art. 393
11
KPC Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w grani-
cach kasacji, które wyznaczają jej podstawy, ograniczające się do zarzutów naru-
szenia przepisów prawa materialnego, co przesądziło miarodajność przyjętych przez
Sąd Apelacyjny ustaleń faktycznych, które stanowiły podstawę orzekania. Należało
podzielić kasacyjny zarzut błędnego zastosowania art. 45 § 1 KP, wskazanego przez
Sąd Apelacyjny jako materialnoprawna podstawa zasadności roszczeń płacowych
powódki. Oceniając zebrany w sprawie materiał dowodowy Sąd ten przyjął, że w
umowie o pracę powódki został uzgodniony poziom jej płacy, odpowiadający
podwójnej średniej z pięciu, a następnie z sześciu działów gospodarki narodowej,
który w żadnym z kolejnych pism (angażów) płacowych nie został zmieniony w dro-
dze wypowiedzenia warunków płacy, spełniającego warunki określone w art. 36 i 42
KP. Krótkie pisma pracodawcy, które obniżały umownie określony poziom płacy po-
wódki, nie spełniały elementarnych warunków formalnych przewidzianych w przepi-
sach Kodeksu pracy dla uznania skutecznego dokonania wypowiedzenia zmieniają-
cego. Pisma takie wręczane powódce nie były wypowiedzeniami zmieniającymi, a
zatem nie mogły wywołać skutków prawnych w zakresie obniżenia jej umownie
uzgodnionego poziomu wynagrodzenia.
Takie ustalenia faktyczne były prawidłowe zważywszy, że kolejne pisma pod-
wyższające kwotowe wysokości wynagrodzenia powódki zawierały wprawdzie okreś-
lenie nowych warunków płacowych oraz klauzulę o obowiązywaniu pozostałych wa-
runków pracy bez zmian, co dałoby się połączyć z wypełnieniem kodeksowego obo-
wiązku pisemnego dokonania wypowiedzenia warunków w ujęciu art. 42 § 2 KP,
gdyby nie fakt przyjmowania przez powódkę tych pism z określeniem dat obowiązy-
wania zmienionych warunków płacowych, które nie odpowiadały zachowaniu okre-
sów wypowiedzenia warunków płacy. Tymczasem dla skutecznego wypowiedzenia
zmieniającego warunki płacy wymagane jest nie tylko zachowanie warunków for-
malnych, określonych w przepisach art. 36 i 42 KP, ale równocześnie i przede
wszystkim jest to czynność prawna podlegająca wykładni oświadczeń woli według
reguł art. 65 KC w związku z art. 300 KP. W rozpoznawanej sprawie nie mogło być
żadnych wątpliwości, że treść pism kierowanych do powódki, które określały nowe
kwotowe stawki jej wynagrodzenia, z pozostawieniem bez zmiany pozostałych wa-
runków pracy, w ogóle nie wskazywała na zamiar dokonywania zmian warunków wy-
4
nagradzania z zastosowaniem instytucji prawnej wypowiedzenia warunków płacy
(art. 42 KP).
Skoro zatem pisemne czynności prowadzące do zmiany warunków wynagra-
dzania powódki nie były wypowiedzeniami zmieniającymi, to brak było podstaw fak-
tycznych i prawnych do zastosowania wobec pozwanego pracodawcy sankcji z art.
45 § 1 KP. Ten powołany przez Sąd Apelacyjny przepis nie znajdował przecież od-
powiedniego zastosowania do czynności prawnych nie będących wypowiedzeniami
warunków płacy (art. 42 §1 KP), niezależnie od niezachowania terminów zaskarżenia
nieuzasadnionych lub niezgodnych z prawem wypowiedzeń zmieniających (art. 264
§ 1 KP), pod rygorem oddalenia powództwa, wniesionego z uchybieniem prze-
widzianego w tym przepisie 7 dniowego terminu prawa materialnego. Ten zresztą
termin nie miał również w sprawie zastosowania, z uwagi na zmiany warunków pła-
cowych powódki bez wykorzystania przez pozwanego instytucji wypowiedzenia
zmieniającego. W konsekwencji Sąd Najwyższy potwierdził zasadność zarzutu kasa-
cji w zakresie błędnego zastosowania art. 45 § 1 KP, która w rozpoznawanej sprawie
nie mogła stanowić podstawy wyrokowania.
Równocześnie jednak z zebranego w sprawie materiału dowodowego wyni-
kało, że umówione wynagrodzenie powódki, zatrudnionej w strukturze związkowej
wyspecjalizowanej w problematyce prawno-ekonomicznej, było odnoszone do wa-
runków wynagradzania pracowników biur konsultacyjno-negocjacyjnych, określonych
w uchwałach Prezydium KK NSZZ „Solidarność”. W ocenie Sądu Najwyższego nie
było podstaw do uznania normatywnego waloru prawnego tych uchwał instrukcyj-
nych, wśród których uchwała z dnia 2 października 1990 r. Prezydium Komisji Krajo-
wej NSZZ „Solidarność” w sprawie powoływania Biur Konsultacyjno-Negocjacyjnych
zawierała jedynie wytyczne dotyczące ustalania liczbowej obsady etatowej oraz za-
kresu kształtowania średniej płacy dla pracowników tych biur, a uchwała zmieniająca
Nr 57/92 z dnia 25 lutego 1992 r. przenosiła na Zarządy Regionów ciężar całkowite-
go finansowania działalności BKN-ów, jedynie przy współpracy Komisji Krajowej fi-
nansującej płace pracowników tych struktur związkowych. Konsekwentnie rzecz uj-
mując - nie było również podstaw do kreowania normatywnego waloru postanowień
płacowych Regulaminu pracy i zasad wynagradzania pracowników Zarządu Regionu,
który odnosił wynagrodzenia grupy pracowników BKN-ów do wytycznych płacowych,
zawartych w sygnalizowanych uchwałach.
5
Równocześnie nawiązanie indywidualnych stosunków pracy i kształtowanie
wysokości wynagrodzeń tych pracowników należało do przewodniczących Zarządów
Regionów. W zawartej z powódką umowie o pracę wynagrodzenie zostało określone
kwotowo z odniesieniem do uchwały Nr 16/90, której ogólnie instrukcyjny charakter
nie pozwalał na kreowanie płacowych uprawnień podmiotowych powódki w zakresie
poziomu płac, oscylującego w przedziale dwukrotnego przeciętnego wynagrodzenia
w pięciu, następnie w sześciu podstawowych działach gospodarki narodowej.
Tymczasem wynagrodzenie powódki zostało w umowie o pracę określone kwotowo,
a następnie było okresowo podwyższane przez pozwanego pracodawcę,
podejmującego działania płacowe, uwarunkowane wielkością ogólnych środków,
przeznaczonych na wynagrodzenia pracowników biur konsultacyjno-negocjacyjnych.
W związku z ograniczeniem dotacji amerykańskich związków zawodowych, z
których były finansowane płace pracowników BKN-ów, Skarbnik KK NSZZ Solidar-
ność pismem z dnia 30 grudnia 1991 r. powiadomił o ograniczeniu o 54 % źródeł
finansowania płac tych pracowników, sygnalizując potrzebę ograniczenia poziomu
wynagrodzeń lub zwolnienie mniej przydatnych pracowników albo stosowanie obu
tych form równocześnie. W takich okolicznościach, które musiały być znane powód-
ce, zatrudnionej na stanowisku eksperta w wyspecjalizowanej strukturze związkowej,
należało uznać, że pisma pozwanego pracodawcy, okresowo podwyższające
kwotowe wynagrodzenie, które były przez powódkę podpisywane bez zastrzeżeń,
stanowiły przyjmowane i akceptowane przez nią podwyżki ustalonego kwotowo wy-
nagrodzenia za pracę. Takie regulacje płacowe podwyższające umówione wynagro-
dzenie pracownika nie wymagały zachowania trybu wypowiedzenia zmieniającego,
który nie jest potrzebny dla przeprowadzenia korzystnych zmian płacowych.
Nawet gdyby przyjąć, że dokonywane zmiany były niekorzystne dla powódki,
która przecież nigdy w czasie trwania zatrudnienia nie zakwestionowała żadnej z
pisemnych ofert nowych, kwotowo podwyższanych stawek wynagrodzenia, to w
ustalonych okolicznościach sprawy należało uznać, iż przyjmowanie do akceptującej
wiadomości takich zmian płacowych następowało w drodze porozumień zmieniają-
cych. Skutki prawne, wynikające z takich uzgodnień płacowych mogłyby być podwa-
żone wyłącznie z powołaniem się na wady oświadczeń woli powódki (art. 82-88 KC w
związku z art. 300 KP), co w sprawie nie miało miejsca.
6
Z powyższych ustaleń i konstatacji prawnych wynikał brak materialnych pods-
taw prawnych do uwzględnienia roszczeń płacowych powódki, przeto Sąd Najwyższy
wyrokował reformatoryjnie na podstawie art. 393
15
KPC.
========================================