Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 13 maja 1998 r.
I PKN 104/98
Przepis art. 45 § 2 KP dotyczy nie tylko zmiany w sytuacji pozwanego
pracodawcy, która spowodowana została siłą wyższą lub działaniem nieprze-
widzianych zdarzeń przypadkowych.
Przewodniczący SSN: Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie: SN Adam
Józefowicz (sprawozdawca), SA Alina Krusz-Stankiewicz.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 13 maja 1998 r. sprawy z powództwa
Janusza M. przeciwko Z. Spółdzielni Mieszkaniowej w Z. o uznanie wypowiedzenia
umowy o pracę za bezskuteczne, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Woje-
wódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia 7 paździer-
nika 1997 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Zabrzu, wyrokiem z dnia 22 maja 1997 r. [...] za-
sądził od pozwanej [...] Spółdzielni Mieszkaniowej w Z. na rzecz powoda Janusza M.
kwotę 12.078,72 zł brutto z 46% odsetkami, liczonymi od dnia 19 listopada 1996 r.
do dnia 31 grudnia 1996 r. i 35% odsetkami, liczonymi od dnia 1 stycznia 1997 r. do
dnia zapłaty. Ponadto Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda 100 zł tytułem
zwrotu kosztów procesu i nadał rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty
4.026,24 zł brutto.
Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 29 listopada 1995 r. podjęta została uchwała
[...] Rady Nadzorczej, na mocy której powód został powołany z dniem 1 listopada
1993 r. na stanowisko zastępcy dyrektora do spraw technicznych. Jednocześnie w
uchwale tej zamieszczono klauzulę, że powód wyraża zgodę na wcześniejsze roz-
wiązanie stosunku pracy, zawartego z zarządem. Powód podpisał się pod treścią
2
tego oświadczenia. W dniu 22 października 1996 r. podjęta została uchwała [...]
Rady Nadzorczej w sprawie wypowiedzenia powodowi umowy o pracę. W tym dniu
powód poddał się badaniom okresowym i otrzymał zwolnienie lekarskie, o czym za-
wiadomił w tym samym dniu kierowniczkę kadr przed posiedzeniem Rady Nadzor-
czej. W dniu 23 października 1996 r. powód stawił się na terenie Spółdzielni, jednak
nie wykonywał żadnych czynności służbowych, ograniczając się do spakowania
swoich rzeczy. W godzinach przedpołudniowych kierowniczka działu kadr Urszula K.
wręczyła powodowi pismo z tej daty dotyczące rozwiązania stosunku pracy za wy-
powiedzeniem. Powód przyjął to pismo, a po zapoznaniu się z nim odesłał je razem
ze zwolnieniem lekarskim za okres od 22 października 1996 r. Strona pozwana po-
nownie wysłała pismo o rozwiązaniu stosunku pracy na adres domowy powoda w
dniu 29 października 1996 r., kiedy to upłynął okres zwolnienia lekarskiego. Sąd
Rejonowy stwierdził, że do stosunku pracy powoda ma zastosowanie art. 8 ustawy z
dnia 2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy (Dz.U. Nr 24, poz. 110),
zgodnie z którym stosunki pracy z pracownikami zatrudnionymi na podstawie powo-
łania, nie wymienionymi w przepisach, o których mowa w art. 68 § 1 KP przekształ-
cają się w stosunki pracy na podstawie umowy o pracę na czas określony, albo na
czas nie określony. Przepisy prawa spółdzielczego ani statut strony pozwanej nie
wymieniały stanowiska powoda jako stanowiska, na którym stosunek pracy powinien
być nawiązany na podstawie powołania. W związku z tym do sytuacji powoda ma
zastosowanie art. 46 pkt 8 Prawa spółdzielczego i przepisy KP. Dlatego sąd Rejo-
nowy uznał, że stosunek pracy powoda został rozwiązany przez uprawniony organ.
Jednakże - zdaniem Sądu Rejonowego - wypowiedzenie powodowi stosunku
pracy nie zostało skutecznie dokonane, gdyż powód przebywał na zwolnieniu lekars-
kim od 22 października 1996 r., a pismo wypowiadające mu umowę o pracę datowa-
ne jest na dzień 23 października 1996 r. Z faktu pobytu na terenie zakładu pracy nie
można wyciągnąć wniosku, że powód w tym dniu świadczył pracę, a co za tym idzie -
wypowiedzenie doręczono mu skutecznie. Powołując się na uchwałę Sądu Najwyż-
szego z dnia 11 marca 1993 r., I PZP 68/92 (OSNCP 1993 z. 9, poz. 140) Sąd Rejo-
nowy stwierdził, że w rozumieniu art. 41 KP nie jest obecnością w pracy, obecność
pracownika w zakładzie pracy bez zamiaru świadczenia pracy, np. w celu złożenia
świadectwa lekarskiego. W związku z tym Sąd ten uznał, że wypowiedzenie powo-
dowi stosunku pracy nastąpiło z naruszeniem przepisów o wypowiadaniu umów o
pracę. Jednocześnie Sąd na podstawie art. 45 § 2 KP nie uwzględnił żądania powo-
3
da uznania wypowiedzenia za bezskuteczne lub przywrócenia do pracy, uznając, że
byłoby to niecelowe, albowiem powołany już został nowy zarząd i godziłoby to w in-
teresy zakładu pracy, stwarzając fikcję prawną działania dwóch dyrektorów o takich
samych kompetencjach. Dlatego Sąd zasądził na rzecz powoda odszkodowanie,
stanowiące równowartość 3 miesięcznego wynagrodzenia. O odsetkach Sąd orzekł,
na podstawie art. 481 KC. Wyrokiem z dnia 19 czerwca 1997 r. Sąd Rejonowy uzu-
pełnił wyrok z dnia 22 maja 1997 r. w ten sposób, że w zakresie przywrócenia powo-
da do pracy, oddalił powództwo.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach, po
rozpoznaniu apelacji powoda od powyższego wyroku Sądu pierwszej instancji z dnia
19 czerwca 1997 r., wyrokiem z dnia 7 października 1997 r. [...] oddalił apelację. Sąd
Wojewódzki stwierdził, że stosunek pracy powoda od dnia 2 czerwca 1996 r., tj. od
daty wejścia w życie wymienionej ustawy z dnia 2 lutego 1996 r. nowelizującej Ko-
deks pracy, przekształcił się „na umowę o pracę”. Po dniu 2 czerwca 1996 r. orga-
nem Spółdzielni uprawnionym do rozwiązania stosunku pracy, była rada Spółdzielni,
a nie zarząd Spółdzielni (art. 52 § 1 Prawa spółdzielczego). Przepis art. 52 § 3
ustawy z dnia 16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze nie miał zastosowania, gdyż
dotyczył odwołania członka zarządu zatrudnionego w Spółdzielni na podstawie po-
wołania. Rozwiązanie umowy o pracę z powodem nastąpiło jedynie z naruszeniem
art. 41 KP. Zdaniem Sądu Wojewódzkiego za uwzględnieniem roszczenia odszko-
dowawczego przemawia charakter stanowiska zajmowanego przez powoda i fakt
ukonstytuowania się nowego zarządu oraz zatrudnienie na tym stanowisku innej
osoby. Powód stawiał jedynie zarzuty formalnoprawne, nie kwestionując meryto-
rycznych podstaw wypowiedzenia.
Od powyższego wyroku Sądu drugiej instancji pełnomocnik powoda wniósł
kasację, w której zarzucił naruszenie prawa materialnego, to jest art. 45 § 2 KP przez
błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie. Skarżący wniósł o uchylenie zas-
karżonego wyroku i poprzedzającego go wyroku Sądu pierwszej instancji oraz prze-
kazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Wojewódzkiemu w Katowicach
oraz zasądzenie kosztów postępowania za wszystkie instancje. Zdaniem wnoszące-
go kasację zastosowanie art. 45 § 2 KP w sprawie jest nieuzasadnione, gdyż przepis
ten może mieć zastosowanie w przypadkach wywołanych siłą wyższą lub innymi nie-
przewidywalnymi czynnikami.
4
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Powołanie w kasacji jako jej podstawy wyłącznie naruszenia prawa material-
nego ma ten skutek, że Sąd Najwyższy rozpatruje ten zarzut w granicach stanu fak-
tycznego ustalonego przez Sąd drugiej instancji lub przyjętego przez ten Sąd, a
ustalonego przez Sąd pierwszej instancji. W związku z treścią zarzutu kasacji rola
Sądu Najwyższego ogranicza się tylko do rozstrzygnięcia, czy Sąd pierwszej instancji
niewłaściwie zastosował art. 45 § 2 KP w ustalonych okolicznościach sprawy i czy
nastąpiło naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię. Otóż -
zdaniem Sądu Najwyższego - zarzut kasacji jest nieuzasadniony, gdyż Sądy obu
instancji dokonały prawidłowej wykładni wymienionego przepisu prawa. Za podstawę
swych orzeczeń, odmawiających uwzględnienia żądania powoda przywrócenia do
pracy Sądy te uznały, że ważne względy przemawiają za przyjęciem takiego rozs-
trzygnięcia sprawy. Wśród tych przesłanek orzeczenia Sądy wymieniły charakter
kierowniczy stanowiska zajmowanego przez powoda i fakt ukonstytuowania się w
postępowaniu wewnątrzspółdzielczym nowego zarządu oraz godzącą w interesy poz-
wanego zakładu pracy możliwość powstania fikcji działania dwu dyrektorów o takich
samych kompetencjach w konfliktowej sytuacji. W ocenie Sądu Najwyższego są to
istotne powody, które należycie wyważone przemawiają za trafnością poglądów
Sądów obu instancji o niecelowości w takiej sytuacji przywrócenia powoda do pracy,
lecz zgodnie z art. 45 § 2 KP zasądzenia stosownego odszkodowania. Nie można
bowiem podzielić poglądu wyrażonego w kasacji, że przepis art. 45 § 2 KP ma
charakter wyjątkowy, którego zastosowanie odnosi się tylko do takiej zmiany sytuacji
w pozwanym zakładzie, które spowodowane zostały siłą wyższą lub działaniem
innych nieprzewidywalnych zdarzeń przypadkowych, uniemożliwiających
przywrócenie pracownika do pracy. Wykładnia powyższego przepisu, uzależniające-
go stosowanie zawartej w nim dyspozycji od oceny Sądu, czy w ustalonej sytuacji
jest niemożliwe lub niecelowe przywrócenie pracownika do pracy nie ogranicza się
do stanów faktycznych, spowodowanych działaniem siły wyższej lub nieprzewidy-
walnymi zdarzeniami przypadkowymi, lecz odnosi się także do innych sytuacji fak-
tycznych.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy uznał, że kasacja nie ma usprawied-
liwionych podstaw i dlatego na zasadzie art. 393
12
KPC orzekł, jak w sentencji.
========================================