Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 4 grudnia 1998 r.
I PKN 478/98
Przepisy regulujące wady oświadczeń woli (błąd) nie odnoszą się do ad-
resata oświadczenia. Pracodawca, który błędnie zrozumiał oświadczenie pra-
cownika nie może powoływać się na działanie pod wpływem błędu (art. 84 KC
w związku z art. 300 KP). Oświadczenie woli pracownika należy tłumaczyć przy
zastosowaniu art. 65 § 1 KC w związku z art. 300 KP.
Przewodniczący: SSN Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca), Sędziowie
SN: Jerzy Kwaśniewski, Maria Mańkowska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 4 grudnia 1998 r. sprawy z powództwa
Elżbiety K. przeciwko „W.F.” Sp. z o.o. w S. o przywrócenie do pracy, na skutek ka-
sacji strony pozwanej od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Szczecinie z dnia 15 maja 1998 r. [...]
1. o d d a l i ł kasację,
2. zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę 100 (sto) złotych ty-
tułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Elżbieta K. wniosła o przywrócenie do pracy w pozwanej Spółce z ograniczo-
ną odpowiedzialnością „W.-F.” w S., ewentualnie o zasądzenie na jej rzecz odprawy
w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia.
Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Szczecinie wyrokiem z dnia 5 lutego 1998 r. usta-
lił, że stosunek pracy łączący powódkę Elżbietę K. z „W.F.”, Spółką z ograniczoną
odpowiedzialnością trwa nadal. Sąd ten ustalił, że powódka zatrudniona była u poz-
wanej od 1973 r., ostatnio jako kierownik sekcji gospodarczo-socjalnej. Powódka
zwróciła się 11 lipca 1996 r. na piśmie do Prezesa pozwanej Spółki o rozpatrzenie
szeregu kwestii, między innymi, zwiększenia liczby etatów podległej jej sekcji i przyz-
2
nania podwyżek płac jej podwładnym. Na wstępie tego pisma powódka zamieściła
sformułowanie „Proszę o zwolnienie mnie z funkcji Kierownika Sekcji Gospodarczo-
Socjalnej”. W sierpniu 1996 r. strona pozwana prowadziła pertraktacje z powódką i jej
mężem dotyczące przeniesienia powódki na stanowisko magazyniera i określenia jej
wynagrodzenia na tym stanowisku. Pismem z 23 sierpnia 1996 r. pozwana przenio-
sła powódkę do działu zaopatrzenia i powierzyła jej obowiązki magazyniera za wy-
nagrodzeniem 800 zł. Powódka odmówiła przyjęcia tego „angażu”, gdyż domagała
się wynagrodzenia w kwocie 850 zł, a poza tym obawiała się odpowiedzialności ma-
terialnej. Pismem z 26 sierpnia 1996 r. powódka poinformowała pozwaną, że jej za-
miarem nie była rezygnacja z pracy oraz prosiła, by nie traktowano pisma z 11 lipca
jako wypowiedzenia. Strona pozwana pismem z 26 sierpnia 1996 r., które powódka
otrzymała następnego dnia, zawiadomiła powódkę, że z dniem 31 października 1996
r. nastąpi rozwiązanie z nią stosunku pracy za wypowiedzeniem pracownika, zwłasz-
cza iż powódka nie przyjęła proponowanego jej stanowiska magazyniera.
Zdaniem Sądu Rejonowego powództwo Elżbiety K. „oparte na podstawie art.
84 § 1 KC” jest uzasadnione. Sąd przyjął, że powódka składając oświadczenie w piś-
mie z 11 lipca 1996 r. działała pod wpływem błędu w rozumieniu art. 82 KC co do
treści tej czynności prawnej. Nie miała bowiem zamiaru wypowiedzieć umowy, a na-
wet nie przewidywała, że oświadczenie to może być potraktowane jako wypowiedze-
nie umowy o pracę. Nadto powódka dopełniła obowiązku wynikającego z art. 88 KC i
uchyliła się od skutków prawnych powyższej czynności w piśmie z 26 sierpnia 1996 r.
„Na marginesie” Sąd zauważył, że zgodnie z treścią art. 65 § 1 KC strona pozwana
winna tłumaczyć pismo powódki z 11 lipca 1996 r. - tak jak tego wymagają zasady
współżycia społecznego na tle okoliczności towarzyszących składaniu powyższego
oświadczenia woli. Sąd zaś stosownie do dyspozycji tego przepisu - nie miał wątpli-
wości, iż celem powódki było „wymuszenie pewnych działań władz spółki, a nie rezy-
gnacja z pracy”.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Szczecinie wyro-
kiem z dnia 15 maja 1998 r. oddalił apelację strony pozwanej od tego wyroku. Sąd
drugiej instancji uznał za prawidłowe ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Rejo-
nowy, a także zaaprobował pogląd tego Sądu co do tego, że powódka składając 11
lipca 1996 r. pismo do Prezesa pozwanej Spółki działała pod wpływem błędu co do
dokonanej czynności prawnej. Powódka nie miała zamiaru rozwiązać umowy o pracę
za wypowiedzeniem, a pozostawała w błędzie co do prawa. Zdaniem Sądu Woje-
3
wódzkiego pismo powódki z 26 sierpnia 1996 r. należy uznać za skuteczne uchylenie
się od dokonanej pod wpływem błędu czynności prawnej w świetle art. 84 § 1 KC,
który w zdaniu drugim stanowi, że w przypadku czynności prawnej nieodpłatnej, a
taką jest wypowiedzenie umowy o pracę nie ma potrzeby dowodzić, iż osoba, której
oświadczenie woli zostało złożone, wywołała błąd. „Poza tym pozwany z łatwością
mógł błąd ten zauważyć, skoro powódka nie użyła słowa wypowiedzenie, nie podała
terminu wypowiedzenia”.
Strona pozwana wniosła kasację od tego wyroku zarzucając mu naruszenie
art. 84 KC w związku z art. 300 KP i wnosząc o zmianę wyroku oraz oddalenie po-
wództwa. W uzasadnieniu kasacji podniesiono, że powódka nie wykazała, by zacho-
wała którąkolwiek z przesłanek wymienionych w art. 82 KC, mimo że stosownie do
art. 6 KC ciężar dowodu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki
prawne. Powódka nie wykazała też, aby błąd został wywołany przez pozwaną Spółkę
albo, że o błędzie pozwana wiedziała lub mogła go z łatwością zauważyć. Zdaniem
strony pozwanej, mimo że powódka nie oświadczyła, iż wypowiada umowę o pracę
„to jednak rezygnacja z funkcji kierownika sekcji i odmowa przyjęcia innego stano-
wiska była potwierdzeniem, iż nie zamierza ona kontynuować stosunku pracy”.
W kasacji podniesiono też, że zgodnie z art. 56 KC czynność prawna wywo-
łuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z za-
sad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów. W stosunkach pracy pracow-
nicy wielokrotnie wyrażają swoją w wolę w sposób odbiegający od przepisów Kodek-
su pracy. Z tego względu nie było wadliwe uznanie oświadczenia woli powódki za
wypowiedzenie umowy o pracę, szczególnie wobec dalszych jej czynności (odmowa
przyjęcia innego stanowiska pracy oraz informowanie pracowników o złożonej przez
siebie rezygnacji). Zdaniem strony pozwanej uchylenie się od skutków oświadczenia
woli przez powódkę spowodowałoby konieczność wypowiedzenia warunków pracy i
płacy pracownikowi wykonującemu obowiązki powódki, co stanowiłoby naruszenie
zasad współżycia społecznego, „oraz postanowień art. 8 KP”. Powódka wniosła o
oddalenie kasacji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Słuszny jest zarzut naruszenia art. 84 KC (w związku z art. 300 KP), ale tylko
w ten sensie, że przepis ten nie miał w sprawie zastosowania. W zaskarżonym wy-
4
roku powtórzono sprzeczność, która znalazła się już w orzeczeniu Sądu pierwszej
instancji. Sąd Wojewódzki jednocześnie przyjął, że powódka składając oświadczenie
z 11 lipca działała pod wpływem błędu co do skutków tej czynności (błędnie przy-
puszczała, że nie dokonuje wypowiedzenia), a z drugiej strony stwierdził, że treść
złożonego przez powódkę oświadczenia wcale nie zawiera oświadczenia o wypowie-
dzeniu. Przepisy o błędzie (wadach oświadczenia woli) odnoszą się oczywiście do
składającego oświadczenie woli, to on składając określone oświadczenie ma pozos-
tawać w błędzie co do jego treści. Przepisy te nie dotyczą błędnego zrozumienia tre-
ści oświadczenia przez jego adresata, w tym przypadku przez pracodawcę. Jeżeli
adresat błędnie odczytał treść oświadczenia woli, to nie powoduje to konieczności
uchylania się od tego oświadczenia przez osobę która je złożyła.
Jeżeli oświadczenie jest niejasne lub może być wieloznacznie odczytane, to
należy posłużyć się przepisem art. 65 § 1 KC (w związku z art. 300 KP), przy jego
tłumaczeniu. Istotne w sprawie było zatem rozważanie, które Sąd Rejonowy zawarł
„na marginesie” uzasadnienia swego rozstrzygnięcia. W zaskarżonym wyroku rów-
nież znalazła się analiza treści oświadczenia woli złożonego przez powódkę prowa-
dząca do konkluzji, że w piśmie z 11 lipca nie miała ona zamiaru wypowiedzenia
umowy o pracę, a zatem nie złożyła oświadczenia o takiej treści („nie zawarła stwier-
dzenia, że pragnie rozwiązania umowy o pracę, czy też wypowiada umowę”), wbrew
temu jak chce to odczytać pracodawca.
Zbędne natomiast były rozważania dotyczące błędu, błędu istotnego i odpłat-
ności czynności prawnej. Polemika z tymi poglądami zawarta w kasacji jest zatem
również bezprzedmiotowa. W sprawie nie miał też zastosowania przepis art. 82 KC,
wymieniony w uzasadnieniu kasacji. Wbrew stanowisku prezentowanemu w kasacji
nie można uznać, że pracodawca prawidłowo potraktował pismo powódki z 11 lipca,
jako wypowiedzenie „wobec dalszych czynności dokonanych przez nią (odmowa
przyjęcia innego stanowiska pracy oraz informowanie pracowników o złożonej przez
siebie rezygnacji)”. Sąd Wojewódzki słusznie przyjął, że powódka zrezygnowała z
funkcji kierownika sekcji i nie przyjęła propozycji pracy na stanowisku magazyniera, a
to nie jest równoznaczne z wypowiedzeniem przez nią umowy o pracę.
Nie naruszył też Sąd Wojewódzki art. 8 KP przez nieuwzględnienie, że inne
osoby wykonują obowiązki powódki.
5
W konsekwencji powyższych rozważań należało przyjąć, że kasacja nie może
być uwzględniona mimo częściowo błędnego uzasadnienia zaskarżonego wyroku
(art. 39312
KPC).
========================================