Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 8 stycznia 1999 r.
II UKN 405/98
Osobom pobierającym emerytury lub renty górnicze, których wysokość
została ustalona na podstawie art. 6 ust. 5 ustawy z dnia 17 października 1991
r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o
zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zm.), art. 10a ustawy z dnia
1 lutego 1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin (jednolity
tekst: Dz.U. z 1995 r. Nr 30, poz. 154 ze zm.) lub art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 30
czerwca 1994 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich
rodzin oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 84, poz. 385 ze zm.)
nie przysługuje prawo do nieodpłatnego nabycia świadectw rekompensacyj-
nych (art. 3 pkt 2 ustawy z dnia 6 marca 1997 r. o zrekompensowaniu okreso-
wego niepodwyższania płac w sferze budżetowej oraz utraty niektórych wzros-
tów lub dodatków do emerytur i rent, Dz.U. Nr 30, poz. 164 ze zm.).
Przewodniczący: SSN Zbigniew Myszka, Sędziowie SN: Roman Kuczyński,
Stefania Szymańska (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 8 stycznia 1999 r. sprawy z wniosku
Bronisława A. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w C. o
prawo do nieodpłatnego nabycia świadectw rekompensacyjnych, na skutek kasacji
wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych w Katowicach z dnia 7 kwietnia 1998 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
W decyzji (zawiadomieniu) z dnia 22 września 1997 r. Zakład Ubezpieczeń
Społecznych-Oddział w C. poinformował Bronisława A., że nie został umieszczony w
spisie osób uprawnionych do nieodpłatnego nabycia świadectw rekompensacyjnych,
ponieważ wysokość jego świadczenia została ustalona z zastosowaniem przeliczni-
2
ków, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 30 czerwca 1994 r. o zmianie ustawy o
zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin oraz o zmianie niektórych innych
ustaw (Dz.U. Nr 84, poz. 185).
W odwołaniu od tej decyzji ubezpieczony domagał się jej zmiany przez
uwzględnienie go w spisie osób uprawnionych do nieodpłatnego nabycia świadectw
rekompensacyjnych. Jego zdaniem, przepisy ustawy z dnia 6 marca 1997 r. o zre-
kompensowaniu okresowego niepodwyższania płac w sferze budżetowej oraz utraty
niektórych wzrostów lub dodatków do emerytur i rent (Dz.U. Nr 30, poz. 164) nie eli-
minują możliwości nabycia przez niego świadectw rekompensacyjnych. Również po-
wołany przez ZUS przepis ustawy z 30 czerwca 1994 r. nie stanowi o tym, jakoby
wysokość przeliczników do emerytury pozbawiała go możliwości nabycia tych świa-
dectw.
Wyrokiem z dnia 2 grudnia 1997 r. Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Katowicach oddalił odwołanie przyjmując, że odwołującemu się nie
przysługuje prawo do nieodpłatnego nabycia świadectw rekompensacyjnych, zgod-
nie z art. 3 pkt 2 lit. b ustawy z dnia 6 mara 1997 r.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 7 kwietnia 1998 r. oddalił apelację Bronisława
A. W motywach wyroku Sąd Apelacyjny pokreślił, iż jest bezsporne, że Bronisław A.
uzyskał prawo do emerytury górniczej od 1 marca 1990 r. oraz że do świadczenia
przysługiwał mu wzrost w wysokości 15% podstawy wymiaru z tytułu wykonywania
pracy górniczej. Z chwilą wejścia w życie ustawy z dnia 17 października 1991 r. o
rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie
niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zm.) został on pozbawiony tego wzros-
tu. W decyzji z 20 czerwca 1992 r. do emerytury zastosowano przeliczniki 1,8 i 1,5,
określone w art. 6 ust. 5 powołanej ustawy z 17 października 1991 r. Z kolei decyzją
z 20 marca 1995 r. dokonano przeliczenia świadczenia z uwzględnieniem dodatko-
wego przelicznika 1,4 przewidzianego w art. 10a ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 1 lutego
1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin (jednolity tekst: Dz.U. z
1995 r. Nr 30, poz. 154 ze zm.). Zgodnie z art. 2 ustawy z 6 marca 1997 r. o zrekom-
pensowaniu okresowego niepodwyższania płac w sferze budżetowej oraz utraty nie-
których wzrostów lub dodatków do emerytur i rent (Dz.U. Nr 30, poz. 164), zrekom-
pensowanie utraty niektórych wzrostów lub dodatków do emerytur i rent z tytułu
pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze następuje wyłącz-
nie przez nieodpłatne nabycie przez osoby uprawnione świadectw rekompensacyj-
3
nych na zasadach i w trybie określonych w tej ustawie. Przepis art. 3 pkt 2 tejże
ustawy do osób uprawnionych do nieodpłatnego nabycia świadectw rekompensacyj-
nych zalicza osoby będące przed 15 grudnia 1991 r. emerytami i rencistami upraw-
nionymi do wzrostów lub dodatków z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w
szczególnym charakterze na podstawie przepisów wymienionych w art. 1 ustawy z
17 października 1991 r. o rewaloryzacji, które utraciły prawo do wzrostów lub dodat-
ków, lub którym nie ustalono emerytury lub renty na podstawie, między innymi, art. 6
ust. 5 ustawy o rewaloryzacji i art. 10a ustawy z 1 lutego 1983 r. o z.e.g. Skarżący
utracił wzrost z tytułu wykonywania pracy górniczej, ale jednocześnie jego emerytura
ustalona została na podstawie obu wymienionych ostatnio przepisów. Podzielić za-
tem należy stanowisko Sądu pierwszej instancji, iż w tej sytuacji nie jest on osobą
uprawnioną do nieodpłatnego nabycia świadectw rekompensacyjnych. Nie można
przy ocenie przepisu art. 3 pkt 2 ustawy z 6 marca 1997 r. stosować wykładni wska-
zanej przez skarżącego w apelacji. W takim bowiem wypadku należałoby przyzna-
wać świadectwa rekompensacyjne także osobom, które w ogóle nie miały przyzna-
nych dodatków lub wzrostów z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szcze-
gólnym charakterze, a którym nie ustalono emerytury lub renty na podstawie przepi-
sów wymienionych w art. 3 pkt 2 lit. a-c ustawy z 6 marca 1997 r. Stanowisko takie
byłoby całkowicie sprzeczne z celem tej ustawy . Takiemu poglądowi przeczy także
art. 5 ustawy z dnia 30 czerwca 1994 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytal-
nym górników i ich rodzin oraz zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 84, poz.
385). Z przepisu tego bowiem również wynika, że podwyższenie emerytury lub renty
na podstawie art. 10a ust. 1 ustawy o z.e.g. wyłącza możliwość nabycia świadectw
rekompensacyjnych.
Od wyroku Sądu Apelacyjnego wniósł kasację pełnomocnik wnioskodawcy, w
której zarzucił naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 3 pkt 2
ustawy z dnia 6 marca 1997 r. o zrekompensowaniu okresowego niepodwyższania
płac w sferze budżetowej oraz utraty niektórych wzrostów lub dodatków do emerytur i
rent, art. 10 a ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin oraz
art. 1 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent - przez
błędne przyjęcie, że podwyższenie emerytury lub renty na podstawie art. 10a ust. 1
ustawy o z.e.g. wyłącza możliwość nabycia świadectw rekompensacyjnych.
Wskazując na powyższe podstawy kasacji (art. 3931
KPC) wnosił: 1) o zmianę
zaskarżonego wyroku, a także wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpie-
4
czeń Społecznych w Katowicach z dnia 2 grudnia 1997 r. i przyznanie Bronisławowi
A. nieodpłatnie świadectw rekompensacyjnych wraz z zasądzeniem od strony poz-
wanej na jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego za instancję kasacyjną,
ewentualnie 2) o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Wo-
jewódzkiemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach do ponowne-
go rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach procesu za instancję kasacyjną.
W uzasadnieniu kasacji wywiedziono, że „stosownie do art. 8 ustawy z dnia 6
marca 1997 r. osobami uprawnionymi do nieodpłatnego nabycia świadectw rekom-
pensacyjnych są, między innymi, osoby będące przed dniem 15 listopada 1991 r.
emerytami i rencistami uprawnionymi do wzrostu lub dodatku z tytułu prac w szcze-
gólnych warunkach lub w szczególnym charakterze na podstawie art. 1 ustawy z dnia
17 października 1991 r. o rewaloryzacji, które utraciły prawo do wzrostu lub dodatku
lub którym nie ustalono emerytury lub renty na podstawie art. 6 ust. 5 ustawy z dnia 1
lutego 1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin wymienionych w art.
2 ust. 2 ustawy z dnia 30 czerwca 1994 r.” Skoro skarżący pobierał 15% dodatek za
uciążliwe warunki pracy pod ziemią, który następnie został mu zabrany, to „jest” i
powinien być objęty przepisem art. 3 pkt 2 ustawy z dnia 1 lutego 1983 r. o rewalory-
zacji. Pogląd Sądu Apelacyjnego, iż skarżący nie jest uprawniony do nieodpłatnego
nabycia świadectw rekompensacyjnych, gdyż jego emerytura została obliczona na
podstawie art. 6 ust. 5 ustawy o rewaloryzacji i art. 10a ustawy o z.e.g. jest wadliwy.
Należy przy tym podnieść, iż skarżący w roku 1995 przy zastosowaniu przeliczników
1,8 i 1,4 oraz 1,3 stracił na tym przeliczeniu, gdyż „zabrano mu za ponad 20 lat pracy
przelicznik 1,4”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W sprawie jest bezsporne, że skarżący miał przyznany do emerytury górniczej
wzrost w wysokości 15% podstawy jej wymiaru z tytułu wykonywania pracy górniczej
oraz że z chwilą wejścia w życie ustawy z 17 października 1991 r. o rewaloryzacji
został pozbawiony tego wzrostu. Wbrew jednak zarzutom podniesionym w kasacji,
stanowisko Sądów obu instancji, że skarżący nie ma prawa do nieodpłatnego naby-
cia świadectw rekompensacyjnych na podstawie art. 3 pkt 2 ustawy z dnia 6 marca
1997 r. o zrekompensowaniu okresowego niepodwyższania płac w sferze budżeto-
wej oraz utraty niektórych wzrostów lub dodatków do emerytur i rent (Dz.U. Nr 30,
5
poz. 164) jest prawidłowe. Sąd Apelacyjny podzielając stanowisko Sądu pierwszej
instancji przytoczył obszerną argumentację prawną przemawiającą za takim stano-
wiskiem. Sąd Apelacyjny dokonał prawidłowej wykładni art. 3 pkt 2 powołanej ustawy
z dnia 6 marca 1997 r. Należy podzielić stanowisko, że w myśl tego przepisu oso-
bom, którym ustalono emerytury lub renty na podstawie: a) art. 6 ust. 5 ustawy z dnia
17 października 1991 r. o rewaloryzacji i b) art. 10a ustawy z dnia 1 lutego 1983 r. o
z.e.g., c) lub art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 30 czerwca 1994 r. o zmianie ustawy o z.e.g.,
nie przysługuje prawo do nabycia nieodpłatnych świadectw rekompensacyjnych. Wy-
nika to z brzmienia tego przepisu oraz jego ratio legis. Celem tego przepisu jest zre-
kompensowanie rzeczywistej straty jakiej doznali świadczeniobiorcy z powodu utraty
wzrostów lub dodatków do emerytur i rent. Odwołanie się w tym przepisie do art. 6
ust. 5 ustawy o rewaloryzacji, art. 10a ustawy z 1 lutego 1983 r. o z.e.g. i art. 2 ust. 2
ustawy z 30 czerwca 1994 r. o zmianie ustawy o z.e.g., a więc do przepisów wpro-
wadzających korzystniejsze w stosunku do ogólnie obowiązujących zasad ustalania
wysokości emerytur i rent, świadczy zaś, iż ustawodawca uznał, że obliczenie świad-
czeń emerytalno-rentowych według tych uprzywilejowanych zasad stanowi wystar-
czającą rekompensatę utraty wzrostów z tytułu wykonywanej pracy górniczej. Słusz-
nie podkreślił Sąd Apelacyjny, iż za takim stanowiskiem przemawia dodatkowo art. 5
ustawy z dnia 30 czerwca 1994 r. o zmianie ustawy o z.e.g. , który także wyłącza
prawo do rekompensacyjnych świadectw udziałowych tym emerytom i rencistom, o
których mowa w art. 30 ust. 1 pkt 2 ustawy o narodowych funduszach inwestycyjnych
i ich prywatyzacji, którzy skorzystali z podwyższenia emerytury lub renty na podsta-
wie art. 10a ust. 1 ustawy o z.e.g. W myśl zaś ust. 2 tego przepisu, emerytom i
rencistom, którzy otrzymali rekompensacyjne świadectwa udziałowe, nie przysługuje
podwyższenie emerytury lub renty na podstawie przepisów powołanych w ust. 1.
Na koniec należy podnieść, iż powołanie w uzasadnieniu kasacji art. 8 ustawy
z 6 marca 1997 r. Sąd Najwyższy traktuje jako oczywistą omyłkę lub błąd maszyno-
wy, gdyż treść tego zdania odnosi się do art. 3 pkt 2 tejże ustawy, który zresztą zos-
tał powołany w zarzutach kasacji.
Kierując się powyższymi przesłankami Sąd Najwyższy uznał, iż kasacja nie
ma uprawnionych podstaw, w związku z czym podlega oddaleniu na mocy art. 39312
KPC.
========================================