Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 12 stycznia 1999 r.
I PKN 528/98
Nieuzasadnione jest wypowiedzenie umowy o pracę motywowane wy-
łącznie powinowactwem pracownika z udziałowcami spółki poddanej przy-
musowemu zarządowi.
Przewodniczący: SSN Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Józef
Iwulski, Maria Mańkowska (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 12 stycznia 1999 r. sprawy z po-
wództwa Magdaleny M. przeciwko Przedsiębiorstwu Produkcji Wód Mineralnych „R.”
Spółce z o.o. w G.W. o przywrócenie do pracy, na skutek kasacji powódki od wyroku
Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu z dnia 15
maja 1998 r. [...]
z m i e n i ł zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddalił apelację strony poz-
wanej od wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Grodzisku Wlkp. z dnia 22 grud-
nia 1997 r. [...];
zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę złotych 250 (dwieście
pięćdziesiąt) tytułem zwrotu kosztów postępowania.
U z a s a d n i e n i e
Powódka Magdalena M. w pozwie przeciwko Przedsiębiorstwu Produkcji Wód
Mineralnych „R.” Spółce z o.o. w G.W. wniosła o uznanie bezskuteczności wypowie-
dzenia umowy o pracę wręczonego jej w dniu 4 września 1997 r. przez Zarządcę
Spółki Andrzeja P., zarzucając brak zasadności wypowiedzenia i nieprzeprowadzenie
konsultacji z organizacją związkową działającą w pozwanym Przedsiębiorstwie.
Strona pozwana nie uznała powództwa i wyjaśniła, iż powódka nie była człon-
kiem żadnego ze związków zawodowych działających na terenie pozwanego Przed-
siębiorstwa i nie zwróciła się do żadnego z tych związków o ochronę jej praw pra-
cowniczych. Zarządca wypowiedział powódce umowę o pracę z uwzględnieniem
2
słusznych interesów zakładu pracy, bowiem będąc osobą bliską - synową Prezesa
Zarządu oraz żoną członka Zarządu Spółki „R.” - powódka nie dawałaby gwarancji
pozwalającej Zarządcy na należyte sprawowanie zarządu nad przedsiębiorstwem.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Grodzisku Wlkp., wyrokiem z dnia 22 grudnia
1997 r., przywrócił powódkę do pracy na poprzednich warunkach i ustalił, że od dnia
2 stycznia 1996 r. była zatrudniona na stanowisku specjalisty do spraw sprzedaży i
marketingu na podstawie umowy o pracę na czas nie określony. W dniu 4 września
1997 r. ustanowiony został Zarządca dla pozwanego przedsiębiorstwa w osobie An-
drzeja P., który w tym samym dniu, po przystąpieniu do wykonywania swoich obo-
wiązków w zakresie zarządzania Spółką, wręczył powódce wypowiedzenie umowy o
pracę ze skutkiem na dzień 31 października 1997 r. Przyczyną tego wypowiedzenia
była wątpliwość co do możliwości dochowania przez powódkę tajemnicy służbowej.
Powódka nie była członkiem działającego u pozwanego związku zawodowego, ani
też nie zwracała się o obronę jej praw, dlatego Sąd uznał, iż pozwany nie musiał do-
pełnić konsultacji, o której mowa w art. 38 KP. Natomiast we wskazanej przez poz-
wanego przyczynie wypowiedzenia, Sąd Rejonowy nie dopatrzył się znamion jej
prawdziwości i konkretności, bowiem „wątpliwość możliwości dotrzymania tajemnicy
służbowej” stanowi jedynie przypuszczenie i odczucie Zarządcy, a więc jest założe-
niem hipotetycznym, w zakresie pracy w przyszłości. Powinowactwo z głównymi
udziałowcami Spółki nie może stanowić przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie,
tym bardziej, iż powódka wyrażała zgodę na zmianę stanowiska pracy, deklarowała
lojalną współpracę z Zarządcą i dotrzymanie tajemnicy służbowej zawsze w sytua-
cjach, kiedy sam Zarządca działałby również dla dobra firmy. Sąd uznał roszczenie
powódki o przywrócenie do pracy za zgodne z zasadami współżycia społecznego,
biorąc też pod uwagę, że powódka jest osobą młodą i ma kłopoty ze zdrowiem.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu,
uwzględniając apelację strony pozwanej, wyrokiem z dnia 15 maja 1998 r. zmienił
zaskarżony wyrok i oddalił powództwo oraz zasądził od powódki na rzecz pozwanego
100 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje. Sąd
Wojewódzki uznał, że Sąd Rejonowy wyczerpująco zgromadził materiał dowodowy w
sprawie, jednakże wyciągnął z niego błędne wnioski i w konsekwencji naruszył art.
45 KP. W świetle zgromadzonego materiału dowodowego oczywiste jest, zdaniem
Sądu drugiej instancji, że przyczyną wypowiedzenia powódce umowy o pracę był
brak zaufania Zarządcy do niej, jako pracownika i zarazem bliskiej osoby głównych
3
udziałowców Spółki. Jest to zatem obiektywna i jak najbardziej konkretna przyczyna
wypowiedzenia, a ewentualna wątpliwość w tej kwestii mogła wynikać jedynie z nie-
zbyt zręcznego sformułowania zawartego w treści wypowiedzenia umowy o pracę.
Sąd przyjął, iż „wątpliwość możliwości dochowania tajemnicy” wyraża uzasadnioną
obawę, czyli brak zaufania Zarządcy do powódki skoro wprawdzie nieformalnie, ale
pełniła funkcje zarządu spółki, jest żoną udziałowca spółki w około 30 % udziałów
oraz synową udziałowca (50 % udziałów), a postępowanie władz tej spółki doprowa-
dziło do zapaści finansowej pozwanego i do ustanowienia Zarządcy w trybie art.
1062 KPC. Wprawdzie powódka deklarowała w toku procesu gotowość współpracy z
Zarządcą także na innym stanowisku zgodnym z jej wykształceniem ekonomisty,
jednakże swoją lojalność uwarunkowała od zachowania się Zarządcy wobec firmy.
Ten z kolei element uszedł w ogóle uwadze Sądu pierwszej instancji, a taka postawa
powódki musi budzić zastrzeżenia w kontekście art.22 § 1 KP w związku z art. 100
KP i godzi w zasadę wolności pracy wyrażoną w art. 11 KP.
Pełnomocnik powódki zaskarżył kasacją powyższy wyrok, zarzucając naru-
szenie art. 45 i 8 KP oraz naruszenie prawa procesowego, w szczególności art. 235
KPC, które miało istotny wpływ na wydanie wyroku.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja jest zasadna w zakresie naruszenia art. 45 KP, w pozostałej części
jest bezprzedmiotowa, bowiem wbrew wymaganiom art. 3933
KPC brak jest w
kasacji uzasadnienia zarzutów i wskazania na czym miałyby w zaskarżonym wyroku
polegać naruszenia art. 8 KP i art. 235 KPC.
Sąd Wojewódzki wydał zaskarżony wyrok w wyniku apelacji złożonej przez
stronę pozwaną bez przeprowadzenia jakiegokolwiek postępowania dowodowego w
sprawie, zgodnie zatem z art. 382 KPC powinien orzekać na podstawie materiału
dowodowego zebranego w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji. Oznacza
to, że bez przeprowadzenia uzupełniającego postępowania dowodowego Sąd drugiej
instancji nie mógł zmienić ustaleń poczynionych przez Sąd Rejonowy (por. wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 1996 r., I PKN 44/96, OSNAPiUS 1997 nr 15,
poz. 272) i ustalić innej przyczyny wypowiedzenia powódce umowy o pracę, niż
wskazana w tym wypowiedzeniu. Sąd Rejonowy ustalił bowiem, iż w dniu objęcia
swoich obowiązków Zarządca pozwanej Spółki Andrzej P. wręczył powódce wypo-
4
wiedzenie umowy o pracę z powodu wątpliwości dotrzymania przez nią tajemnicy
służbowej w zakresie zadań przez niego realizowanych. Oznacza to wątpliwość co
do zachowania, które może (ale nie musi ) nastąpić w przyszłości, z pewnością za-
tem nie jest to równoznaczne z brakiem zaufania do pracownika, które stanowi już
definitywnie stwierdzoną ocenę pracownika na podstawie jego zachowania.
W takich okolicznościach Sąd Najwyższy uznał, że Sąd pierwszej instancji
prawidłowo przyjął, iż przyczyna wskazana w wypowiedzeniu umowy o pracę nie jest
konkretna ani prawdziwa, skoro znajduje potwierdzenie jedynie w wątpliwości Za-
rządcy, jego przypuszczeniu i odczuciu co do nieprawidłowego wypełniania w przysz-
łości przez powódkę jej obowiązków pracowniczych. Nie bez znaczenia jest również,
że wątpliwość tę powziął Zarządca już w pierwszym dniu swego urzędowania w poz-
wanej Spółce, co też wskazuje na bezpodstawność i brak obiektywności tej oceny.
Przypuszczenie, że powódka nie będzie dotrzymywać tajemnicy służbowej nie zos-
tało oparte na żadnej racjonalnej przesłance, a samo powinowactwo z udziałowcami
Spółki nie stanowi wobec członka rodziny tych osób przyczyny uzasadniającej wy-
powiedzenie umowy o pracę w rozumieniu art. 45 KP.
Brak jest w materiale dowodowym zebranym w sprawie potwierdzenia, że po-
wódka ponosi odpowiedzialność za działania swego męża i jego rodziny, które do-
prowadziły do ustanowienia Zarządcy pozwanej Spółki, dlatego wywiedziony przez
Sąd Wojewódzki zarzut utraty zaufania tylko z faktu pozostawania powódki w tej ro-
dzinie jest bezpodstawny. Wypowiedzenie pracownikowi umowy o pracę dokonane
przez zakład pracy uzasadnia jedynie konkretny i rzeczywisty zarzut postawiony pra-
cownikowi (por. teza XI uchwały pełnego składu Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych z dnia 27 czerwca 1985 r., III PZP 10/85, OSNCP 1985 z.11, poz. 164 ).
Także niesłuszny jest pogląd Sądu Wojewódzkiego, że powódka naruszyła
art. 22 § 1 KP w związku z obowiązkami pracownika wynikającymi z art. 100 KP, wa-
runkując swoją lojalność wobec Zarządcy jego działalnością dla dobra firmy. Nie
można bowiem wywieźć z tych przepisów takiego podporządkowania pracownika, że
nigdy nie może przeciwstawić się działalności kierownika zakładu pracy, w danym
przypadku zastąpionego przez Zarządcę, który działałby wbrew uprawnionym intere-
som pracodawcy. Już z samego art. 100 § 1 KP wynika, że pracownik jest obowią-
zany wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przeło-
żonych, które nie są sprzeczne z przepisami prawa. Zachowanie powódki nie godziło
5
też w zasadę wolności pracy wyrażoną w art. 11 KP, która ma zastosowanie do na-
wiązania stosunku pracy, a nie do jego rozwiązania za wypowiedzeniem.
W wyroku z dnia 25 listopada 1997 r., I PKN 385/97 (OSNAPiUS 1998 nr 18,
poz. 538 ) Sąd Najwyższy stwierdził, iż utrata zaufania do pracownika może stanowić
przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie umowy o pracę, jeżeli znajduje oparcie w
przesłankach natury obiektywnej oraz racjonalnej i nie jest wynikiem arbitralnych
ocen lub subiektywnych uprzedzeń. Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym kasa-
cję podziela ten pogląd. Wobec wykazanego wyżej bezpodstawnego przyjęcia, iż
istniały udowodnione przesłanki do stwierdzenia braku zaufania ze strony Zarządcy
w stosunku do powódki, Sąd Najwyższy uznał, iż przedmiotowe wypowiedzenie jest
nieuzasadnione i na podstawie art. 39315
KPC orzekł jak w sentencji.
========================================