Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 27 maja 1999 r.
I PKN 81/99
Wykonanie prawomocnego wyroku przywracającego nauczyciela do
pracy nie może polegać na przeniesieniu go w stan nieczynny.
Przewodniczący: SSN Zbigniew Myszka (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Walerian Sanetra, Andrzej Wasilewski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 27 maja 1999 r. sprawy z powództwa
Marii K. przeciwko Szkole Podstawowej w S. o uznanie za bezskuteczne przeniesie-
nia w stan nieczynny, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Wojewódzkiego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu z dnia 22 września 1998 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok w pkt. I i II i sprawę przekazał Sądowi Okręgo-
wemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu do ponownego roz-
poznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu wyro-
kiem z dnia 22 września 1998 r. zmienił zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego-Sądu
Pracy w Ząbkowicach z dnia 15 kwietnia 1998 r. [...] w ten sposób, że oddalił po-
wództwo Marii K., a także oddalił jej apelację, bez obciążania kosztami postępowa-
nia. W sprawie tej powódka wniosła o uznanie za bezskuteczne przeniesienia jej w
stan nieczynny przez pozwaną Szkołę Podstawową w S. Pozwana pismem z dnia 30
grudnia 1996 r. powiadomiła powódkę, że w związku z porzuceniem pracy została
przeniesiona w stan nieczynny i jej stosunek pracy wygaśnie z dniem 30 czerwca
1997 r. Sąd pierwszej instancji, po ponownym rozpoznaniu sprawy, wyrokiem z dnia
15 kwietnia 1998 r. na zasadzie art. 45 w związku z art. 47 KP zasądził od pozwanej
na rzecz powódki odszkodowanie w kwocie 1612,80 zł wraz z ustawowymi odsetka-
mi oraz kosztami procesu oraz oddalił powództwo w dalszej części, uznając, iż przy-
wrócenie powódki do pracy na poprzednich warunkach jest niecelowe, gdyż pozwa-
2
na Szkoła przewidziana była do likwidacji.
Stanowisko to zakwestionował Sąd drugiej instancji, który uznał, że w roku
szkolnym 1996/97 w pozwanej Szkole zmniejszono liczbę oddziałów i liczbę etatów
nauczycielskich. Również w kolejnym roku szkolnym została ograniczona liczba od-
działów. Zmiany te wynikły ze zmniejszenia się ilości uczniów i uzasadniały kompe-
tencję dyrektora szkoły z art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela do przeniesienia jednego z
nauczycieli w stan nieczynny. Za wyborem powódki przemawiały jej najniższe kwali-
fikacje zawodowe spośród zatrudnionych nauczycieli, niepodnoszenie kwalifikacji
zawodowych, skargi rodziców i negatywna ocena pracy. Zdaniem tego Sądu, do ins-
tytucji przeniesienia w stan nieczynny nie mają zastosowania przepisy Kodeksu
pracy. Jeżeli Sąd pierwszej instancji uznał, że brak było podstaw do przeniesienia
powódki w stan nieczynny, to powinien był przywrócić ją do pracy zgodnie z Kartą
Nauczyciela, natomiast nie było podstaw do zasądzenia odszkodowania w oparciu o
przepisy Kodeksu pracy. Jednakże Sąd drugiej instancji przyjął, że zaistniały przes-
łanki z art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela, a pozwana zastosowała obiektywne i słuszne
kryteria decydujące o wyborze powódki do przeniesienia w stan nieczynny.
W kasacji powódki podniesiono zarzuty naruszenia prawa materialnego przez
błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 20, art. 6 i art. 91 c ust. 1 Karty
Nauczyciela, a także naruszenie art. 233 § 1 i 328 § 2 KPC przy ocenie kryteriów
decydujących o wyborze powódki do przeniesienia w stan nieczynny. W ocenie
skarżącej zmiany organizacyjne u strony pozwanej w roku szkolnym 1996/97 nie od-
nosiły się do powódki, która uzyskała prawomocny wyrok Sądu Rejonowego w Ząb-
kowicach Śl. [...], którego pozwana bezprawnie nie wykonała. Także zmiany organi-
zacyjne w roku szkolnym 1998/99 nie mogły stanowić takiej przyczyny, albowiem nie
wystąpiły w dacie przeniesienia jej w stan nieczynny. Dokonując odmiennych usta-
leń, Sąd Wojewódzki nie wskazał dowodów, na których podstawie doszedł do usta-
lenia istotnych dla sprawy okoliczności, uzasadniających zastosowanie art. 20 ust. 1
Karty Nauczyciela. W szczególności negatywna ocena pracy nauczycielskiej powódki
nastąpiła z naruszeniem art. 6 Karty Nauczyciela. Sprzeczny z art. 91 c Karty
Nauczyciela jest pogląd Sądu drugiej instancji, że w zakresie uprawnień nauczyciela
z tytułu niezgodnego z prawem przeniesienia w stan nieczynny nie znajdują zasto-
sowania przepisy Kodeksu pracy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Kasacja jest uzasadniona, albowiem Sąd drugiej instancji dokonał istotnego w
sprawie ustalenia, że powódka ma najniższe kwalifikacje zawodowe spośród nau-
czycieli zatrudnionych w pozwanej Szkole, bez wskazania dowodów, na jakich oparł
to ustalenie i bez umotywowania odmowy wiarygodności dowodom przeciwnm.
Dlatego Sąd Najwyższy uznał, iż uzasadniony kasacyjny zarzut naruszenia art. 328 §
2 KPC powoduje nie tylko brak możliwości przeprowadzenia kasacyjnej kontroli
ustalenia spornej kwestii co do kwalifikacji powódki, ale również czyni przedwczesną
możliwość zweryfikowania zarzutu dowolnej oceny zebranego materiału dowodowe-
go w sprawie (art. 233 § 1 KPC). Inaczej rzecz ujmując, bez znajomości dowodów,
na których oparty został zaskarżony wyrok (art. 328 § 2 KPC), niemożliwa jest kasa-
cyjna kontrola zarzutu nieprawidłowej sędziowskiej oceny zebranego materiału do-
wodowego (art. 233 § 1 KPC).
Trafny okazał się również zarzut naruszenia art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela,
ponieważ zmiany organizacyjne w pozwanej Szkole, odnoszące się do roku szkolne-
go 1998/1999, nie mogły być przyczyną wstecznego przeniesienia powódki w stan
nieczynny z dniem 1 stycznia 1997r. Natomiast w odniesieniu do zatrudnienia po-
wódki w roku szkolnym 1996/97 istotny jest przywoływany w sprawie prawomocny
wyrok Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Ząbkowicach Śląskich z dnia 21 listopada
1996 r. [...], ustalający, że powódkę nadal łączy stosunek pracy z pozwaną szkołą. W
takich okolicznościach sprawy przeniesienie powódki w stan nieczynny z dniem 1
stycznia 1997 r., z towarzyszącą temu działaniu argumentacją pracodawcy porzuce-
nia pracy przez powódkę, stanowiło nie tylko bezprawne niewykonanie prawomoc-
nego orzeczenia sądowego, ale również rażące naruszenie art. 20 ust. 1 Karty Nau-
czyciela, który wymaga wskazania ustawowo określonych zmian organizacyjnych w
szkole jako przyczyny przeniesienia nauczyciela w stan nieczynny. Okoliczności do-
tyczące wykonywania obowiązków nauczycielskich mogą być rozważane i ocenione
wyłącznie przez pryzmat kryterium wyboru osoby przeznaczonej do przeniesienia w
stan spoczynku lub do rozwiązania stosunku pracy, w razie koniecznej racjonalizacji
zatrudnienia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 września 1994 r., I PRN 56/94,
OSNAPiUS 1995 nr 1, poz. 5).
Za trafny należało uznać jedynie pogląd Sądu drugiej instancji, że w razie
uznania bezpodstawności przeniesienia w stan nieczynny nauczyciel powinien być w
zasadzie przywrócony do pracy z uwagi na wyczerpującą regulację w Karcie Nau-
4
czyciela instytucji przeniesienia w stan nieczynny, co potwierdza ratio legis unormo-
wań zawartych w art. 20 ust. 1 i 7 Karty Nauczyciela. Zasądzenie na rzecz powódki
odszkodowania zamiast przywrócenia jej do pracy przez Sąd pierwszej instancji,
który prawidłowo ustalił brak przesłanek do przeniesienia jej w stan nieczynny, mogło
naruszyć art. 20 ust. 1 (a contrario) oraz art. 45 § 2 i art. 471
KP w związku z art. 91c
Karty Nauczyciela. Procesy reorganizacji szkół nie uniemożliwiają bowiem uzasad-
nionego przywrócenia nauczyciela do pracy, zwłaszcza że z reguły następują one w
ramach przekształceń organizacyjno-prawnych, co na gruncie nauczycielskich sto-
sunków pracy wymaga uwzględnienia reguł art. 231
KP w związku z art. 91c Karty
Nauczyciela.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy wyrokował kasatoryjnie na pods-
tawie art.39313
KPC.
========================================