Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 16 czerwca 1999 r.
I PKN 124/99
1. Ochrona przewidziana w art. 32 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związ-
kach zawodowych (Dz.U. Nr 55, poz. 234 ze zm.) obejmuje także zawinione
zachowania pracownika określone w art. 52 § 1 KP.
2. Zarzut naruszenia art. 8 KP (sprzeczności żądania przywrócenia do
pracy ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa) nie może ograni-
czać się do twierdzenia, że działacz związkowy dopuścił się czynu wskazanego
w art. 52 § 1 pkt 1 KP.
Przewodniczący: SSN Zbigniew Myszka, Sędziowie SN: Józef Iwulski,
Walerian Sanetra (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 16 czerwca 1999 r. sprawy z po-
wództwa Szczepana K. przeciwko Przedsiębiorstwu Państwowemu Elektrowni B. w
R. o przywrócenie do pracy, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Wo-
jewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi z dnia 1 grudnia 1998
r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
W imieniu pozwanej Elektrowni B. w R. wniesiona została kasacja od wyroku
Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi z dnia 1
grudnia 1998 r. [...], którym Sąd ten zmienił wyrok Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w
Bełchatowie z dnia 2 marca 1998 r. [...] i przywrócił do pracy Stanisława K.
Wyrokiem z 2 marca 1998 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Bełchatowie zasądził
na rzecz powoda odszkodowanie za niezgodne z prawem rozwiązanie stosunku
pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika, oddalając żądanie przywrócenia do
pracy. Sąd ten ustalił, że oświadczenie woli o rozwiązaniu umowy o pracę wręczono
powodowi mimo braku zgody Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność-80”, której po-
2
wód był członkiem. W ocenie Sądu Pracy, uchybienie to nie uzasadnia roszczenia o
przywrócenie do pracy, albowiem ze względu na przyczynę rozwiązania, żądanie to
sprzeczne jest ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa. Sąd ustalił, że
rzeczywistą i uzasadnioną przyczyną decyzji zakładu było ciężkie naruszenie przez
powoda jego podstawowych obowiązków kierownika zespołów magazynów, polega-
jące na przechowywaniu bez właściwej ewidencji materiałów pochodzących z roz-
biórki.
Powód w apelacji od powyższego wyroku wniósł o jego zmianę i przywrócenie
go do pracy ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania. Apelujący zarzucił Sądowi obrazę art. 4771
KPC oraz niewyjaśnienie
istotnej okoliczności faktycznej, tj. podstaw prawnych obowiązku ewidencji środków
pochodzących z rozbiórki i należących do firmy trzeciej oraz pominięcie tego, że o
okoliczności tej strona pozwana wiedziała i istniejący stan rzeczy tolerowała.
Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych uzupełnił postępowanie dowodowe,
ustalając, że powód prawomocnym wyrokiem z 18 września 1998 r. Sądu Rejonowe-
go w Bełchatowie został uniewinniony od zarzutu przywłaszczenia mienia na szkodę
pozwanego [...]. Materiały przechowywane przez powoda bez ewidencji stanowiły
pozostałość po likwidowanej spółce „K." i miały być złomowane [..]. W wyniku działa-
nia powoda strona pozwana nie poniosła szkody (przyznane przez pozwanego). Sąd
drugiej instancji uznał, że apelacja w świetle uzupełnionego stanu faktycznego jest
uzasadniona. W sytuacji, gdy zarzucane powodowi uchybienia nie mają charakteru
umyślnego, nie były podjęte z chęci zysku, ani nie wyrządziły szkody, a nadto powód
jest pracownikiem o 13-letnim nienagannym stażu pracy, nie można uznać, że uchy-
bienia te są ciężkie w rozumieniu art. 52 KP. Nawet gdyby zaakceptować pogląd
strony pozwanej o ciężkości naruszenia ze względu na charakter pracy powoda, to w
ocenie Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych okoliczności te nie uzasadniają od-
dalenia roszczenia o przywrócenie do pracy z mocy art. 4771
KPC.
W kasacji zarzucano, że zaskarżony wyrok stanowi obrazę przepisów; 1. art.
52 KP „przez nieuzasadnione przyjęcie, że postawione powodowi zarzuty, stanowią-
ce podstawę do rozwiązania z nim stosunku pracy bez wypowiedzenia z winy pra-
cownika nie miały charakteru ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pra-
cowniczych”; 2. art. 32 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz.
U. Nr 55, poz. 234 ze zm.) w związku z art. 8 KP „poprzez przyjęcie, że społeczno-
gospodarczym przeznaczeniem prawa o szczególnej ochronie działaczy związko-
3
wych objęte są także bezprawne i zawinione zachowania pracowników nie związane
z pełnieniem tej funkcji”; 3. art. 233 § 1 KPC, „tj. przekroczenie granic swobodnej
oceny dowodów poprzez bezpodstawne przyjęcie, że naruszenie przez powoda
obowiązków pracowniczych było przez niego niezawinione”; oraz 4. art. 477 § 2 KPC
w związku z art. 8 KP „poprzez nieuwzględnienie roszczenia alternatywnego (odsz-
kodowania)”, przy czym gdy idzie o ostatni z wymienionych przepisów, to należy za-
łożyć, że strona pozwana miała na myśli art. 4771
§ 2 KPC (między innymi z tego
względu, że art. 477 KPC nie jest podzielony na paragrafy).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja nie ma usprawiedliwionych podstaw i skutkiem tego nie mogła zostać
uwzględniona. Jej zarzuty częściowo oparte zostały na błędnej interpretacji prawa
(dotyczy to zwłaszcza art. 32 ustawy o związkach zawodowych), przypisaniu Sądowi
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych twierdzeń, których on nie sformułował (odnosi się
to głównie do zdania, że „Sąd ten przyjął, iż naruszenie przez powoda obowiązków
pracowniczych było przez niego niezawinione”) oraz błędnym powołaniu przepisu
(art. 477 § 2 KPC zamiast art. 4771
§ 2 KPC). Kasacja stoi na stanowisku, że ochrona
przewidziana w art. 32 ustawy o związkach zawodowych nie obejmuje bezprawnych i
zawinionych zachowań pracowników, nie związanych z pełnieniem funkcji w organi-
zacji związkowej, co pozostaje w sprzeczności zarówno z literą, jak i funkcją tego
przepisu. Obejmuje on zarówno przypadki wypowiedzenia stosunku pracy, jak i jego
rozwiązania, w tym zwłaszcza rozwiązania niezwłocznego (art. 52 i 53 KP). Jeżeli
zaś tak, to ochrona szczególna działaczy związkowych musi ze swej istoty dotyczyć
także takich przypadków, w których rozwiązanie niezwłoczne następuje z przyczyn
wymienionych w art. 52 KP. Gdyby miało być inaczej, a mianowicie, gdyby odnosiła
się ona tylko do takich sytuacji, w których tych przyczyn nie ma, albo też gdy rozwią-
zanie stosunku pracy jest wadliwe pod względem „formalnym”, to w istocie byłaby
ona zbędna, bo przecież w tych sytuacjach pracownikowi służy ochrona na zasadach
ogólnych (służą mu roszczenia o przywrócenie do pracy lub o odszkodowanie). In-
nymi słowy, ustawodawca zakłada – inna sprawa, czy słusznie – że mimo
popełnienia czynu ujętego w art. 52 KP działaczowi związkowemu przysługuje
ochrona przed rozwiązaniem niezwłocznym w formie (wymóg uzyskania zgody)
przewidzianej w art. 32 ustawy o związkach zawodowych. Na uwadze przy tym
4
należy mieć, że - w myśl art. 56 § 2 KP - do roszczeń z tytułu wadliwego rozwiązania
umowy o pracę bez wypowiedzenia stosuje się odpowiednio art. 45 § 2 i 3 KP, w
myśl zaś art. 45 § 3 KP zasądzenie odszkodowania w miejsce przywrócenia do pracy
(w ramach kompetencji sądu pracy przewidzianej w art. 45 § 2 KP) w przypadku
funkcjonariuszy związkowych możliwe jest tylko wtedy, gdy wykluczone jest
przywrócenie do pracy z przyczyn określonych w art. 411
KP, a więc, gdy jest ono
niemożliwe z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. Regulacji tej
nie można pomijać – jak czyni się w kasacji – w tych przypadkach, w których sięga
się do art. 4771
§ 2 KP, jak i do art. 8 KP. Ocena braku zasadności („niezasadności”)
roszczenia alternatywnego (przywrócenia do pracy), o którym mowa w art. 4771
§ 2
KP, nie może wykraczać - w przypadku roszczeń wskazanych w art. 56 § 1 KP (art.
45 § 1 KP) – poza te ramy, które określane są w art. 45 § 2 i 3 KP w związku z art.
56 § 2 KP. Ponadto, przy ocenie możliwości sięgnięcia do art. 8 KP należy – poza
tym, że do istoty tego przepisu należy wyjątkowość możliwości posłużenia się nim –
mieć na względzie właśnie to, że ustawodawca w art. 56 § 2 KP, odsyłając do art. 45
§ 2 i 3 KP, stara się w możliwie najdalej idący sposób bezpośrednio uwzględnić i
wyważyć racje społeczne i gospodarcze korzystania przez pracowników z roszczenia
o przywrócenie do pracy (a także o odszkodowanie), tak by jeszcze bardziej
zminimalizować konieczność sięgania do klauzul generalnych z art. 8 KP. To zaś w
szczególności prowadzi do wniosku, że przepis art. 8 KP nie może być traktowany
jako instrument służący do przekreślania sensu regulacji z art. 32 ustawy o
związkach zawodowych, z której wynika, że ochrona służy funkcjonariuszowi także –
a właściwie, zwłaszcza – wtedy, gdy rozwiązanie niezwłoczne następuje przy
istnieniu przyczyn wskazanych w art. 52 KP. Oznacza to tym samym, że
uzasadnienie twierdzenia, iż w konkretnym przypadku – mimo istniejących
unormowań szczegółowych – domaganie się przywrócenia do pracy (a nawet także
odszkodowania) jest sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa,
musi być szczególnie przekonujące i jednoznaczne; w szczególności nie może się
opierać jedynie na założeniu, że skoro działacz związkowy dopuścił się czynu
wskazanego w art. 52 KP, to nie może zostać przywrócony do pracy, a do tego w
gruncie rzeczy sprowadzają się wywody kasacji. W świetle tych analiz zarówno
postawiony w kasacji zarzut naruszenia art. 32 ustawy o związkach zawodowych w
związku z art. 8 KP, jak i zarzut naruszenia art. 4771
§ 2 KPC w związku z art. 8 KP,
są bezpodstawne.
5
Nie jest również trafny zarzut naruszenia art. 52 KP. Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych przyjął bowiem, że powodowi nie można przypisać umyślności w naru-
szeniu ciążących na nim obowiązków pracowniczych. Dopuścił jednakże przy tym
możliwość zakwalifikowania zachowania się powoda jako ciężkiego naruszenia pods-
tawowych obowiązków pracowniczych, lecz słusznie jednocześnie przyjął, iż w usta-
lonym stanie faktycznym nie stanowi to wystarczającej podstawy do odmowy jego
żądaniu przywrócenia do pracy przy zastosowaniu art. 4771
KPC. Ustalenia Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych pozostają ponadto w wyraźnej sprzeczności z
twierdzeniem skargi kasacyjnej, że Sąd ten uznał, iż zachowanie powoda było nie-
zawinione, skoro Sąd ten wykluczył tylko winę umyślną, a jednocześnie dopuścił
możliwość zakwalifikowania jego czynu jako ciężkiego naruszenia podstawowych
obowiązków pracowniczych. Również zarzut naruszenia art. 233 § 1 KPC jest nie-
trafny, gdyż połączony został on „z bezpodstawnym przyjęciem, że naruszenie przez
powoda obowiązków pracowniczych było przez niego niezawinione”. Ocena, o której
mowa w art. 233 § 1 KPC, dotyczy wiarygodności i mocy dowodów, a więc odnosi się
do sfery ustaleń natury faktycznej, natomiast stwierdzenie, iż zachowanie powoda
było zawinione, bądź też tej właściwości nie miało, polega na dokonaniu kwalifikacji
prawnej faktów (okoliczności) wcześniej ustalonych, a nie ustalaniu samych faktów, a
ściślej biorąc, kwestii dotyczących ich dowodzenia. Ocena przewidziana w art. 233 §
1 KPC, dotyczy wiarygodności oraz mocy dowodów i nie może być mylona – jak
czyni się to w kasacji – z kwalifikowaniem ustalonych faktów zgodnie z istniejącą
siatką pojęć prawnych.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy, uwzględniając art. 39312
KPC, orzekł
jak w sentencji wyroku.
========================================