Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 15 grudnia 1999 r.
II UKN 256/99
Rolnik prowadzący działalność rolniczą, pobierający po rozwiązaniu sto-
sunku pracy świadczenie rehabilitacyjne przyznane po wyczerpaniu zasiłku
chorobowego, podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu rolników
i jest w związku z tym obowiązany do opłacania składek ubezpieczeniowych
Przewodniczący: SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN: Maria
Tyszel, Andrzej Wróbel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 15 grudnia 1999 r. sprawy z wniosku
Janiny B. przeciwko Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego-Oddziałowi Re-
gionalnemu w S. o ustalenie istnienia obowiązku podlegania ubezpieczeniu społecz-
nemu rolników, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego w
Lublinie z dnia 19 lutego 1999 r. [...]
z m i e n i ł zaskarżony wyrok i poprzedzający go wyrok Sądu Wojewódzkie-
go-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Siedlcach z dnia 4 września 1998 r.
[...] w ten sposób, że oddalił odwołanie wnioskodawczyni.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 4 września 1998 r. [...] Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Siedlcach – w częściowym uwzględnieniu odwołania wnios-
kodawczyni Janiny B. – zmienił decyzję Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społeczne-
go-Oddziału Regionalnego w S. z dnia 28 maja 1998 r. i ustalił, że wnioskodawczyni
jest zwolniona z obowiązku opłacania składki z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia
społecznego rolników za okres od 25 października 1996 r. do 22 kwietnia 1997 r. W
pozostałej części – dotyczącej podlegania ubezpieczeniu od dnia 1 maja 1998 r. i
nadal – odwołanie oddalił. Sąd ustalił, że wnioskodawczyni od dnia 25 października
1996 r. do dnia 22 kwietnia 1997 r. pobierała świadczenie rehabilitacyjne (po ustaniu
zatrudnienia w PSS „S.” w S.P.), a od dnia 24 kwietnia 1997 r. podjęła zatrudnienie w
2
GS „S.Ch.” w S., gdzie pracowała do dnia 30 kwietnia 1998 r. W okresie pobierania
świadczenia rehabilitacyjnego, wnioskodawczyni podlegała ubezpieczeniu rolnicze-
mu, ale była zwolniona z obowiązku opłacania składki (§ 7 ust. 1 pkt 21 rozporzą-
dzenia Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. w sprawie wysokości i podstawy
wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia spo-
łecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego – jedno-
lity tekst: Dz.U. z 1993 r. Nr 68, poz. 330 ze zm. – w związku z art. 52 ust. 1 ustawy z
dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników – jednolity tekst: Dz.U.
z 1998 r. Nr 7, poz. 25).
Stanowisko to podzielił – co do braku obowiązku opłacania składki – Sąd
Apelacyjny w Lublinie i oddalił apelację organu rentowego (wyrok z dnia 19 lutego
1999 r. [...]), uwzględniając stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w wyroku z dnia
21 maja 1997 r., II UKN 101/97 (OSNAPiUS 1998 nr 9, poz. 275) i przytaczając, że
rolnik pobierający zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne „w związku z za-
trudnieniem” nie podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników (odmiennie niż Sąd
pierwszej instancji), stąd nie ma obowiązku opłacania składek.
Powyższy wyrok zaskarżył kasacją organ rentowy i zarzucając naruszenie
prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 16 ust. 3 w związku z art. 6 pkt 13 i
art. 52 ustawy o u.s.r., wniósł „o uchylenie zaskarżonego wyroku (...) i poprzedzają-
cego go wyroku Sądu Wojewódzkiego (...)”. Według skarżącego ustawa o u.s.r. wy-
czerpująco reguluje warunki ustania ubezpieczenia społecznego rolników (tylko przy
podleganiu innemu ubezpieczeniu lub pobieraniu emerytury lub renty) stąd przyjęcie,
że w czasie pobierania świadczenia rehabilitacyjnego ustaje ubezpieczenie nie jest
zasadne. „Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 1997 r. (...) jest rozstrzygnię-
ciem jednostkowym”.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Zarzut naruszenia przez Sąd Apelacyjny w zaskarżonym wyroku wskazanych
w kasacji przepisów prawa materialnego przez ich błędną wykładnię jest uzasadnio-
ny, biorąc pod uwagę poczynione ustalenia faktyczne, stanowiące podstawę wydania
zaskarżonego wyroku, które – jako niezakwestionowane - wiążą Sąd Najwyższy (art.
39315
KPC). Jest w szczególności niewątpliwe, że wnioskodawczyni była zatrudniona
w PSS „S.” w S.P. na podstawie umowy o pracę do dnia 24 października 1996 r. Sto-
3
sunek pracy ustał – został rozwiązany przez pracodawcę – na podstawie art. 53 § 1
KP wobec wyczerpania przez pracownika okresu zasiłkowego. Po ustaniu stosunku
pracy – w okresie od 25 października 1996 r. do 22 kwietnia 1997 r. – wnioskodaw-
czyni pobierała świadczenie rehabilitacyjne, prowadząc w tym czasie wraz z mężem
gospodarstwo rolne o powierzchni 7,37 ha przeliczeniowego.
Istota sporu sprowadza się do ustalenia, czy w tym czasie podlegała ona
ubezpieczeniu społecznemu rolników, a w przypadku gdyby tak było, czy jest obo-
wiązana opłacać należną składkę.
W myśl art. 7 ust. 1 oraz art. 16 ust. 1 i 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym
rolników, ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu, macierzyńskiemu oraz eme-
rytalno-rentowemu – z mocy ustawy – podlega rolnik, którego gospodarstwo obej-
muje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego (...), zaś jedyne od tego
odstępstwo jest związane bądź z podleganiem przez rolnika innemu ubezpieczeniu
społecznemu bądź posiadaniem ustalonego prawa do emerytury lub renty. Według
„słownika ustawowego” – art. 6 pkt 13 ustawy o u.s.r. – przez osobę podlegającą in-
nemu ubezpieczeniu społecznemu – rozumie się osobę będącą pracownikiem za-
trudnionym w wymiarze czasu nie niższym niż połowa wymiaru obowiązującego w
danym zawodzie, albo objętą innymi przepisami o ubezpieczeniu społecznym lub o
zaopatrzeniu emerytalnym. Biorąc pod uwagę okoliczności sprawy, wnioskodawczyni
byłaby wyłączona z obowiązkowego – z mocy ustawy – ubezpieczenia rolniczego,
nie mając w związku z tym obowiązku opłacania składki, jedynie wtedy gdyby przy-
jąć, iż okres pobierania świadczenia rehabilitacyjnego (po rozwiązaniu umowy o
pracę) był „okresem podlegania innemu ubezpieczeniu społecznemu”. Świadczenie
rehabilitacyjne przysługuje pracownikowi, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego
jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja rokują odzyskanie
zdolności do pracy – art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o świadczeniach
pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (jednolity
tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 143 ze zm.), okres jednak, przez który świadczenie
to jest wypłacane nie jest okresem podlegania innemu ubezpieczeniu społecznemu
w rozumieniu art. 6 pkt 13 ustawy o u.s.r. Jest to okres pobierania określonego
świadczenia z ubezpieczenia, co jednakże nie ma wpływu – na tle obowiązującego
prawa – na obowiązek ubezpieczenia rolniczego i opłacania składek z tego tytułu.
Pogląd Sądu Najwyższego zawarty w wyroku z dnia 21 maja 1997 r., II UKN
101/97 (OSNAPiUS 1998 nr 9, poz. 275) wyrażony został w odmiennym stanie fak-
4
tycznym dotyczącym osoby, która pobierała zasiłek chorobowy i świadczenie rehabi-
litacyjne w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, nie zaś osoby, z którą
– tak jak w tym przypadku – rozwiązano umowę o pracę w trybie art. 53 § 1 KP.
Obowiązek ubezpieczenia społecznego z tytułu prowadzenia działalności gos-
podarczej, powstaje z dniem rozpoczęcia działalności rodzącej obowiązek ubezpie-
czenia, a ustaje z dniem, w którym nastąpiło zaprzestanie działalności (art. 3 ust. 1
ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących
działalność gospodarczą oraz ich rodzin – jednolity tekst: Dz.U. z 1989 r. Nr 46, poz.
250 ze zm.), przy czym w okresie pobierania zasiłku chorobowego lub macierzyńs-
kiego – mimo istnienia obowiązku ubezpieczenia – przewiduje się zwolnienie z opła-
cania składek (§ 37 rozporządzenia „składkowego” z dnia 29 stycznia 1990 r.).
Uwagi te pozwalają na zajęcie stanowiska, że rolnik prowadzący działalność
rolniczą, pobierający świadczenie rehabilitacyjne przyznane mu po wyczerpaniu zasi-
łku chorobowego, podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu rolników i
jest w związku z tym obowiązany do opłacania składek ubezpieczeniowych, jeżeli
łączący go uprzednio stosunek pracy – rodzący obowiązek ubezpieczenia pracowni-
czego – został rozwiązany.
Z tych względów, gdy w sprawie zachodziło jedynie naruszenie prawa mate-
rialnego, należało w uwzględnieniu kasacji orzec jak w sentencji po myśli art. 39315
KPC.
========================================