Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 9 lutego 2000 r.
I PKN 474/99
Dyrektywy wykładni oświadczeń woli zawarte w art. 65 § 1 KC mają zas-
tosowanie tylko wówczas, gdy treść oświadczenia woli jest niejasna lub wielo-
znaczna.
Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca), Sędziowie
SN: Jerzy Kwaśniewski, Walerian Sanetra.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 9 lutego 2000 r. sprawy z powództwa
Aleksandra P., Jerzego S., Jana M. przeciwko Przedsiębiorstwu Wodociągów i Ka-
nalizacji w L.W. o ustalenie istnienia stosunku pracy i wynagrodzenie za czas pozos-
tawania bez pracy, na skutek kasacji powodów od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Olsztynie z dnia 21 stycznia 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy w Kętrzynie wyrokiem z dnia 9 października 1998 r. ustalił, że
pomiędzy powodami Aleksandrem P., Janem M. i Jerzym S. a pozwanym Przedsię-
biorstwem Wodociągów i Kanalizacji stosunek pracy nie ustał i trwa nadal oraz zasą-
dził na rzecz powodów tytułem wynagrodzenia za czas niewykonywania pracy kwoty:
6879,07 zł. na rzecz Aleksandra P., 6739,60zł. na rzecz Jana M. i 7509,84 zł. na
rzecz Jerzego S.
Sąd ten ustalił następujący stan faktyczny:
Pismami z 30 października 1997 r. pracodawca wypowiedział powodom wa-
runki pracy. Od 2 lutego 1998 r. mieli oni pracować na stanowiskach monterów sieci
wodno- kanalizacyjnej, a nie jak dotychczas jako maszyniści stacji uzdatniania wody.
Pismo zawierało pouczenie o możliwości złożenia oświadczenia o odmowie przyjęcia
do 15 grudnia 1997 r. nowych warunków pracy. Powodowie odwołali się od wypowie-
dzeń. Przed dokonaniem wypowiedzeń pracodawca zawiadomił komisję zakładową
2
Wolnego Związku Zawodowego PW i OŚ o konieczności dokonania wypowiedzeń
warunków pracy maszynistom stacji uzdatniania wody w związku z reorganizacją
stanowisk pracy, która polegać miała na wprowadzeniu czterobrygadowego systemu
pracy przy jednoosobowej obsłudze stacji. Komisja nie wyraziła zgody na dokonanie
zmian organizacji pracy. Pracodawca ustalił nowy harmonogram pracy maszynistów
stacji uzdatniania wody: od 1 listopada mieli obsługiwać stacje jednoosobowo przez
8 godzin, poprzednio pracowali po dwóch w systemie 12- godzinnym. Dnia 13 grud-
nia 1997 r. pracodawca otrzymał pisma powodów z 11 grudnia, w których poinfor-
mowali oni, że w obawie o swoje życie nie przyjmują proponowanych warunków. W
pismach tych powodowie zarzucili pozwanemu, że zmienił im czas pracy i wprowa-
dził obsługę jednoosobową bez uzyskania akceptacji załogi a pracując na stacji w
nocy jednoosobowo i obsługując urządzenia elektryczne o napięciu powyżej 220 V
obawiają się o swoje życie. Pozwany potraktował te oświadczenia jako odmowę
przyjęcia pracy na stanowisku montera- konserwatora sieci wodno- kanalizacyjnej.
Powodowie zostali przesunięci na stanowiska konserwatorów od 1 stycznia 1998 r.
W dniu 30 stycznia 1998 r. pracodawca oświadczył powodom, że jeśli chcą nadal u
niego pracować, to muszą napisać podania o przyjęcie do pracy. Powodowie odmó-
wili twierdząc, że nie odmawiali przyjęcia proponowanych im stanowisk pracy. Złożyli
na tę okoliczność pisemne oświadczenia. Powodowie stawiali się do pracy 2,3 i 4
lutego, podpisywali listę obecności lecz nie byli dopuszczani do pracy. Gdy stawili się
do pracy 5 lutego zastali zamknięte drzwi i wymienione zamki. Pozwany wystawił
powodom 2 lutego świadectwa pracy, w których stwierdził, że umowy o pracę uległy
rozwiązaniu 31 stycznia 1998 r. na podstawie art. 30 § 1 pkt 2 KP.
Sąd Rejonowy w Kętrzynie prawomocnym wyrokiem z dnia 8 czerwca 1998 r.
zasądził na rzecz powodów odszkodowania za niezgodne z prawem wypowiedzenia
warunków pracy. Sąd ten ustalił, że w oświadczeniach złożonych pracodawcy 13
grudnia 1997 r. powodowie nie odmówili przyjęcia proponowanych stanowisk pracy.
Powodowie mieli pracować na stanowiskach monterów- konserwatorów sieci, a w
oświadczeniach mowa jest o zmianie czasu pracy z 12- godzinnego na 8- godzinny i
o wprowadzeniu jednoosobowej obsługi na stacji uzdatniania wody. Świadczy to o
tym ( zdaniem Sądu Rejonowego), że dotyczą one zarządzenia pozwanego regulują-
cego czas i system pracy maszynistów stacji, a nie odmowy przyjęcia nowych sta-
nowisk pracy. Ponadto powodowie oświadczyli 30 stycznia 1998 r, że nie odmawiają
3
przyjęcia nowych warunków pracy i stawiali się do pracy po 31 stycznia, wykazując
gotowość do pracy.
Wyrok ten zaskarżyła strona pozwana, a Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem
z dnia 21 stycznia 1999r. zmienił go i oddalił powództwa. Sąd Okręgowy, po uzupeł-
nieniu materiału dowodowego przez przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron,
ustalił, że w listopadzie i na początku grudnia powodowie wykonywali pracę zgodnie
z dyspozycjami pozwanego i nie zgłaszali zastrzeżeń co do jednoosobowej obsługi i
czasu pracy. Natomiast 13 grudnia złożyli pracodawcy oświadczenia woli o
następującej treści: „w związku z wypowiedzeniem umowy o pracę w części dotyczą-
cej stanowiska pracy, informuję iż proponowanych warunków nie przyjmuję w obawie
o swoje życie”. Nadto zwrócili uwagę, że również inne warunki zostały zmienione,
albowiem wprowadzono jednoosobową obsługę i zmieniono czas pracy. Oświadcze-
nia te stanowiły- zdaniem Sądu Okręgowego- „ wolę rozwiązania stosunku pracy”.
Wobec powzięcia wiadomości o zbliżającym się rozwiązaniu stosunku pracy powo-
dowie „ pod wpływem impulsu związku zawodowego” złożyli kolejne oświadczenia, iż
pisma z 13 grudnia 1997 r. nie zawierały odmowy przyjęcia nowych warunków pracy.
Pracodawca nie wyraził zgody na cofnięcie oświadczeń z 13 grudnia, wobec czego
doszło do rozwiązania stosunków pracy z dniem 30 stycznia 1998 r. Zdaniem Sądu
drugiej instancji, treść oświadczeń z 13 grudnia nie pozwala na przyjęcie, że
dotyczyły one innej kwestii niż wypowiedzenie, skoro już na wstępie nawiązuje się do
tej czynności pracodawcy. Oświadczenia tego nie można interpretować pod kątem
wskazanej przyczyny odmowy (obawy o życie). Przyczyna odmowy jest nieistotna.
Powodowie przez cały listopad i część grudnia pracowali w zmienionym systemie.
Skoro wcześniej nie interweniowali u pracodawcy i nie odmówili wykonywania pracy
zagrażającej ich życiu, oświadczeń z 13 grudnia nie można traktować jako odnoszą-
cych się do zmian organizacyjnych. Gdyby powodowie nie odmówili przyjęcia no-
wych warunków pracy nie mieliby potrzeby składania oświadczeń z 30 stycznia 1998
r., w których informowali, że z treści pism z 11 grudnia nie wynika odmowa. Pisma te
nie wywarły skutku prawnego wobec braku zgody drugiej strony. Niezłożenie przez
nich podań o ponowne przyjęcie do pracy potwierdza zamiar rozwiązania stosunku
pracy. Sąd Okręgowy zwrócił też uwagę na niezaskarżenie przez powodów wyroku
Sądu Rejonowego, którym zasądzono na ich rzecz odszkodowanie, a oddalono po-
wództwa o przywrócenie do pracy.
4
Od tego wyroku powodowie wnieśli kasacje zarzucając naruszenie prawa
materialnego (art. 42 § 3 KP) przez przyjęcie, że złożyli oświadczenie o odmowie
przyjęcia zaproponowanych warunków pracy, art. 65 § 1 KC w związku z art. 300 KP
przez ustalenie, że pismo powodów z dnia 11 grudnia jest oświadczeniem o odmo-
wie przyjęcia nowych warunków pracy, art. 81 § 1 KP przez jego niezastosowanie i
art. 22 § 1 KP przez jego nieuwzględnienie. Podniesiono też zarzut naruszenia art.
233 § 1 KPC, sprzeczności istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie
materiału poprzez błędną ocenę dowodów - „oświadczeń powodów o odmowie pracy
na stanowisku maszynisty SUW, przesłuchania powodów, oświadczeń powodów z
30 stycznia 1998 r.” Kasacja zawiera wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania ewentualnie o jego zmianę i
oddalenie apelacji pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Kętrzy-
nie. Zdaniem powodów ich pisma z 11 grudnia należy interpretować biorąc pod
uwagę całą ich treść, a nie tylko „ niezbyt fortunne pierwsze zdanie”. Z treści całego
pisma wynika, że powodowie kwestionują zmianę czasu pracy i wprowadzenie jed-
noosobowej obsługi na stacjach uzdatniania wody. Ocena oświadczeń powodów
została dokonana z naruszeniem art. 65 § 1 KC. Pisma powodów zostały napisane
przez kogo innego, a intencją ich był tylko protest przeciwko zarządzeniu dyrektora.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacje nie są uzasadnione.
Zarzut naruszenia art. 233 § 1 KPC nie został właściwie uzasadniony. W uza-
sadnieniu kasacji nie wskazano, jakim dowodom Sąd bezpodstawnie dał wiarę, a
jakie bez uzasadnienia pozbawił mocy. Kluczowe dla rozpoznawanej sprawy ustale-
nie treści oświadczeń woli powodów w pismach datowanych 11 grudnia 1997 r. po-
legało na właściwej ich interpretacji , a inne dowody mogły co najwyżej służyć prawi-
dłowemu ich zrozumieniu. Żaden dowód nie mógł jednakże zmienić jednoznacznej
treści oświadczeń powodów. Sąd Okręgowy prawidłowo ocenił treść tych pism jako
jednoznaczną. Nie można za „niezbyt fortunne” uznać stwierdzenia: „W związku z
otrzymaniem wypowiedzenia umowy o pracę w części dotyczącej stanowiska pracy,
informuję, że proponowanych warunków nie przyjmuję w obawie o moje życie. W
piśmie informuje Pan Dyrektor, że pozostałe warunki pracy pozostają bez zmian i to
nie jest prawda, bo zmienił nam Pan czas pracy i wprowadził obsługę jednoosobo-
5
wą”. Dalsza część pisma dopiero dotyczy zmian w organizacji pracy stacji uzdatnia-
nia wody. Dyrektywy wykładania oświadczeń woli zawarte w art. 65 § 1 KC miałyby
zastosowanie wówczas, gdyby treść oświadczenia woli była niejasna lub wielo-
znaczna. Podobnie inne dowody( oceniane w ramach swobody, o której jest mowa w
art. 233 § 1 KPC) mogłyby służyć prawidłowemu odczytaniu woli powodów, gdyby
ich pisemne oświadczenia, złożone zgodnie z pouczeniem pracodawcy, pozostawiały
jakiekolwiek wątpliwości co do tego, czy pracownik odmówił przyjęcia zapro-
ponowanych warunków. Sąd Okręgowy nie naruszył żadnego ze wskazanych w ka-
sacji przepisów prawa materialnego ani procesowego przy ustalaniu treści oświad-
czeń woli powodów zawartych w ich pismach datowanych 11 grudnia 1997 r. Skoro
powodowie odmówili przyjęcia zaproponowanych warunków pracy, to umowy o pracę
uległy rozwiązaniu zgodnie z art. 42 § 3 KP. Żaden błąd w wykładni ani stosowaniu
tego przepisu nie miał miejsca. W ustalonych okolicznościach sprawy nie miał zasto-
sowania przepis art. 22 § 1 KP, w którym uregulowane zostały istotne elementy sto-
sunku pracy, ani art. 81 §1 KP, który dotyczy wynagrodzenia za czas niewykonywa-
nia pracy.
Kasacje jako pozbawione usprawiedliwionych podstaw podlegały zatem od-
daleniu na podstawie art. 39312
KPC.
========================================