Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 12 maja 2000 r.
II UKN 549/99
Dochód z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej,
którego osiąganie powoduje zawieszenie lub zmniejszenie emerytury, oznacza
dochód faktyczny, a więc dochód po potrąceniu ryczałtowo ustalonych kosz-
tów jego uzyskania. Dochód taki może być ustalony na podstawie informacji
urzędu skarbowego (§ 5 ust. 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjal-
nej z dnia 22 lipca 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub
zmniejszania emerytury i renty, Dz.U. Nr 58, poz. 290 ze zm.).
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Kazimierz Jaśkowski, Andrzej Kijowski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 12 maja 2000 r. sprawy z wniosku Ma-
riana M. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w Ł. o wyso-
kość emerytury, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w
Łodzi z dnia 25 maja 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 26 listopada 1998 r. [...] Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Łodzi oddalił odwołanie wnioskodawcy Mariana M. od decyzji
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w Ł. z dnia 11 maja 1998 r. ustalającej,
że osiągnięty przez wnioskodawcę dochód z prowadzonej działalności gospodarczej
w latach 1995 i 1996 r. przekroczył wyższą kwotę graniczną, co uzasadniało zawie-
szenie emerytury w tych latach i żądanie zwrotu nienależnego świadczenia w łącznej
kwocie 16.516,70 zł. Sąd ten ustalił, że wnioskodawca pobierający emeryturę od
1984 r. prowadził jednocześnie pozarolniczą działalność gospodarczą i w latach
1995 i 1996 r. osiągnął dochód w wysokości uzasadniającej zawieszenie emerytury.
W tej sytuacji pobrane w tych latach świadczenie miało charakter nienależny i podle-
2
ga zwrotowi. W podstawie prawnej wyroku Sąd powołał art. 24 ust. 1 ustawy z dnia
17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania eme-
rytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zm.) i § 1 ust.
1 pkt 4 w związku z ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 22
lipca 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytu-
ry i renty (Dz.U. Nr 58, poz. 290 ze zm.). Stanowisko to w pełni podzielił Sąd Apela-
cyjny w Łodzi, oddalając apelację wnioskodawcy (wyrok z dnia 25 maja 1999 r. [...]).
W ocenie Sądu, faktyczny dochód wnioskodawcy (przyrost aktywów po odli-
czeniu nakładów koniecznych do ich uzyskania) został ustalony na podstawie infor-
macji z Urzędu Skarbowego w Ł. i w toku postępowania przed Sądem nie został za-
kwestionowany. „Faktyczny dochód w rozumieniu przepisów ubezpieczeniowych,
odpowiada pojęciu przychód w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych” i
oznacza dochód po potrąceniu ryczałtowo ustalonych kosztów jego uzyskania.
Powyższy wyrok zaskarżył kasacją wnioskodawca i zarzucając naruszenie
przepisów postępowania _
art. 47714
§ 1 KPC, 467 § 4 pkt 1 i 2 KPC oraz 379 pkt 5 w
związku z art. 217 § 2 KPC, a także przepisów prawa materialnego przez niewłaści-
wą wykładnię § 1 ust. 3 rozporządzenia z dnia 22 lipca 1992 r. oraz przez niewłaści-
we zastosowanie art. 106 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu
emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.), wniósł o jego
uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.
Według skarżącego przedmiotem orzekania powinna być jedynie decyzja z dnia 11
maja 1998 r. „a odwołanie od decyzji z dnia 14. II.1998 r. podlegało odrzuceniu (... ),
wydanie więc w tym zakresie wyroku było niedopuszczalne”. Dochód faktyczny powi-
nien być ustalony na podstawie opinii biegłego; nie jest nim (wbrew twierdzeniom
Sądu) bowiem przychód w rozumieniu prawa podatkowego.
Nie wskazano nadto podstawy prawnej potrącenia nienależnego – w ocenie
Sądu – świadczenia, nie rozważając w związku z tym,czy znajdzie zastosowanie w
sprawie art.106 ustawy o z.e.p. Wnioskodawca miał podstawy uważać, że dochód
powinien być pomniejszony o faktycznie wydatkowane środki, niezależnie od tego,
czy w rozumieniu prawa podatkowego mogłyby one być zaliczone do kosztów jego
uzyskania. Nadto decyzja została wydana w dniu 11 maja 1998 r., a więc na jej pod-
stawie można żądać zwrotu świadczenia jedynie za okres po dniu 11 maja 1995 r.
(za okres nie dłuższy niż 3 lata).
3
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Nie jest wątpliwe, że decyzja pozwanego organu rentowego z dnia 24 (a nie
14 jak twierdzi kasacja) lutego 1998r. została uchylona (”
unieważniona”
), a ostatecz-
ne rozliczenie pobranego przez wnioskodawcę świadczenia, zawiera decyzja z dnia
11 maja 1998 r. W takiej sytuacji rzeczą Sądu pierwszej instancji było umorzenie po-
stępowania spowodowanego odwołaniem od tej pierwszej decyzji i objęcie rozpoz-
naniem odwołania od decyzji z dnia 11 maja 1998r.
Fakt, że w komparycji wyroku Sądu pierwszej instancji zamieszczono również
tę pierwszą decyzję organu rentowego (co pominął Sąd Apelacyjny), nie stanowi na-
ruszenia powołanych w kasacji przepisów, a już z całą pewnością nie może być
traktowane jako przesłanka nieważności postępowania. Podobnie należy ocenić za-
rzut naruszenia przez Sąd Apelacyjny art. 467 § 4 pkt 1 i 2 KPC. Przepisy te dotyczą
wstępnego badania sprawy i, co oczywiste, nie był stosowany przez Sąd Apelacyjny,
a zatem nie mógł być przez ten Sąd naruszony.
Nie można też doszukiwać się - wbrew twierdzeniom kasacji - nieważności
postępowania przez pozbawienie wnioskodawcy możności obrony swych praw- art.
379 pkt 5 KPC – w pominięciu dopiero w apelacji wnioskowanego dowodu z opinii
biegłego dla wyliczenia faktycznego dochodu osiągniętego przez wnioskodawcę. Do-
chód ten został ustalony na podstawie informacji uzyskanej z Urzędu Skarbowego,
stosownie do § 5 ust. 3 rozporządzenia z dnia 22 lipca 1992 r. i w toku postępowania
przed Sądem pierwszej instancji nie był kwestionowany. Pominięcie więc tego dowo-
du przez Sąd Apelacyjny nie narusza prawa, gdyż art. 381 KPC upoważnia Sąd dru-
giej instancji do pominięcia dowodu, który mógł być powołany w postępowaniu przed
Sądem pierwszej instancji.
Nie zachodzi także zarzucane w kasacji naruszenie prawa materialnego. W
myśl art. 24 ust. 1 ustawy o rewaloryzacji prawo do emerytury ulega zawieszeniu lub
zmniejszeniu, na zasadach określonych w przepisach, w razie osiągania wynagro-
dzenia lub dochodu z tytułu wykonywania zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej,
której wykonywanie podlega obowiązkowi ubezpieczenia społecznego. Wśród tych
dochodów §1 ust 1 pkt 4 rozporządzenia MPiPS z 22 lipca 1992 r. wymienia dochody
z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej, rozumiane jako dochody faktyczne,
a więc po potrąceniu ryczałtowo ustalonych kosztów ich uzyskania. Takie też stano-
wisko zostało zajęte przez Sąd Apelacyjny, który nadto stwierdził, że nie było ko-
4
nieczne powołanie dowodu z opinii biegłego, skoro wskazane przez Urząd Skarbowy
dochody były faktycznie brane pod uwagę przy rozliczeniach podatkowych i nie zo-
stały zakwestionowane przez wnioskodawcę jako podatnika.
Zauważyć wreszcie należy, że powiadomienie przez Urząd Skarbowy organu
rentowego o łącznej kwocie dochodu osiągniętego przez wnioskodawcę w ubiegłym
roku kalendarzowym nastąpiło w terminie wskazanym w § 5 ust. 3 rozporządzenia z
22 lipca 1992 r., co w pełni uzasadnia wydaną w sprawie decyzję, dokonującą rozli-
czenia pobranych świadczeń emerytalnych w roku 1996. Gdy więc kasacja nie za-
wierała usprawiedliwionych podstaw, należało orzec o jej oddaleniu na podstawie art.
39312
KPC.
========================================