Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 25 maja 2000 r.
I PKN 636/99
W razie oparcia kasacji na podstawie naruszenia przepisów postępowa-
nia (art. 3931
pkt 2 KPC) i zgłoszenia zarzutów istotnego naruszenia przepisów
dotyczących prowadzenia postępowania dowodowego oraz oceny zebranego w
sprawie materiału, wnoszący kasację nie może domagać się wydania wyroku
reformatoryjnego.
Przewodniczący SSN Barbara Wagner, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera
(sprawozdawca), Walerian Sanetra.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 25 maja 2000 r. sprawy z powództwa
Katarzyny G. i Marka N. przeciwko Alinie K. o zapłatę, na skutek kasacji powodów od
wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu z
dnia 14 maja 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację i zasądził od powodów solidarnie na rzecz pozwanej
kwotę 375 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Poznaniu wyrokiem z 24 grudnia 1998 r. [...] za-
sądził od pozwanej Aliny K. na rzecz powodów Katarzyny G. i Marka N. tytułem od-
szkodowania kwotę 1.926,92 zł z ustawowymi odsetkami od 28 sierpnia 1998 r. do
dnia zapłaty i oddalił powództwo w pozostałym zakresie, tj. co do kwoty 5.742,21 zł.
Powodowie domagali się zasądzenia na ich rzecz kwoty 7.669,13 zł, na którą skła-
dały się: należność główna (roszczenie o odszkodowanie) w wysokości 4.633,10 zł
oraz skapitalizowane odsetki od tej kwoty za okres od 7 listopada 1996 r. do 27
sierpnia 1998 r. w wysokości 3.036,03 zł.
Sąd Pracy ustalił, że pozwana była zatrudniona u powodów na stanowisku
technika dentystycznego. Powodowie są wspólnikami spółki cywilnej i właścicielami
zakładu świadczącego usługi stomatologiczne. Na przełomie października i listopada
2
1996 r. między pozwaną a jej pracodawcą powstał konflikt na tle wynagrodzenia za
pracę. W dniu 6 listopada 1996 r. w celu wymuszenia wypłaty zaległych świadczeń
pracowniczych pozwana zabrała z laboratorium, w którym pracowała, materiały pro-
tetyczne stanowiące własność powodów – zestaw porcelany podstawowej (body)
oraz zestaw porcelany na brzeg sieczny (incistal) o łącznej wartości 1.180 złotych.
Następnego dnia powódka powiadomiła policję o kradzieży i jej sprawcy. Wieczorem
7 listopada 1996 r. pozwana pojawiła się w zakładzie pracy z zamiarem zwrócenia
zabranych materiałów. Powódka odmówiła ich przyjęcia z obawy, że porcelana nie
będzie nadal przydatna do wykonywania zabiegów protetycznych. Powodowie twier-
dzili, że pozwana przywłaszczyła sobie kompletny zestaw materiałów protetycznych
(porcelany stomatologicznej) Ceramco II i w związku z tym domagali się zasądzenia
od niej odszkodowania w kwocie 4.633,10 złotych stanowiącej równowartość całego
zestawu. Pozwana przyznała się do zaboru jedynie pewnych elementów (kompo-
nentów) zestawu - porcelany podstawowej i porcelany na brzeg sieczny.
W ocenie Sądu Pracy powodowie nie udowodnili, że pozwana zabrała cały
kompletny zestaw materiałów protetycznych, choć to na nich spoczywał ciężar udo-
wodnienia tego faktu (art. 6 KC w związku z art. 300 KP). W szczególności zarzutów
powodów nie potwierdziły zeznania samej powódki Katarzyny G. oraz świadka Grze-
gorza Ś., który był dostawcą materiałów zabranych przez pozwaną. Zeznania po-
wódki charakteryzowały się dużym stopniem niepewności lub niewiedzy. Z kolei po-
zwana konsekwentnie – zarówno w toku postępowania cywilnego (sprawy ze stosun-
ku pracy o odszkodowanie), jak i karnego – twierdziła, że wyniosła z zakładu pracy
wyłącznie dwa kartonowe opakowania porcelany podstawowej i porcelany na brzeg
sieczny, które wydała policji. Z uwagi na konsekwentność zeznań pozwanej Sąd dał
wiarę wersji wydarzeń przedstawionej przez nią. Zabrane przez pozwaną materiały
protetyczne miały wartość 1.180 zł. Do kwoty odszkodowania Sąd doliczył odsetki
skapitalizowane od tej kwoty, co łącznie dało zasądzoną na rzecz powodów należ-
ność. Sąd Pracy nie wskazał podstawy prawnej rozstrzygnięcia co do należności
głównej.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu wyrokiem z
14 maja 1999 r. [...] oddalił apelacje obydwu stron od wyroku Sądu Rejonowego.
Powodowie w swojej apelacji zarzucali sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią
zebranego w sprawie materiału dowodowego, polegającą na przyjęciu, że pozwana
zabrała tylko dwa opakowania kartonowe porcelany (podstawowej i na brzeg
3
sieczny) o łącznej wartości 1.180 zł, które następnie wydała funkcjonariuszowi policji,
chociaż zarówno z zeznań powódki, jak i z zeznań świadków zgłoszonych przez po-
wodów (Grzegorza Ś., Piotra S., Marii S.) wynikało, że pozwana zabrała cały zestaw
do wykonywania prac protetycznych z porcelany. Ponadto powodowie kwestionowali
ocenę Sądu Rejonowego, że powódka wykazała w toku procesu niewiedzę co do
tego, jakie materiały zostały zabrane przez pozwaną.
Oddalając apelację powodów Sąd Okręgowy stwierdził, że sprowadza się ona
do polemiki z prawidłowymi ustaleniami faktycznymi dokonanymi przez Sąd pierw-
szej instancji dotyczącymi ilości przywłaszczonych przez pozwaną materiałów prote-
tycznych. Sąd Okręgowy podzielił te ustalenia uznając, że Sąd Rejonowy dokonał ich
w oparciu o wszechstronnie rozważony materiał dowodowy. Sąd drugiej instancji nie
miał zastrzeżeń do oceny dowodów dokonanej przez Sąd pierwszej instancji ze
względu na to, że Sąd ten wyczerpująco uzasadnił, które dowody uznał za wiarygod-
ne, a które nie. Kwestią sporną między stronami było to, czy pozwana zabrała z zak-
ładu pracy cały komplet materiałów protetycznych o nazwie Ceramco II, czy tylko
jego część. Zgodnie z ogólną regułą dowodową zawartą w art. 6 KC na stronie po-
wodowej dochodzącej odszkodowania spoczywał obowiązek udowodnienia wysoko-
ści szkody. Zebrany w sprawie materiał dowodowy pozwalał na przyjęcie, że spośród
sześciu komponentów wchodzących w skład kompletu Ceramco II pozwana wyniosła
6 listopada 1996 r. z zakładu pracy tylko dwa o wartości 1.180 zł, a nie cały komplet-
ny zestaw o wartości 4.633,10 zł. Wbrew zarzutom apelacji powodów zeznania
świadków powołanych przez powodów nie potwierdziły zeznań powódki Katarzyny G.
Powódka nie wiedziała (nie potrafiła dokładnie opisać), jakie materiały i w jakiej ilości
zostały wyniesione przez pozwaną, nie orientowała się, co wchodzi w skład zestawu
Ceramco II, w jaki sposób materiały protetyczne były oryginalnie przechowywane. W
tej sytuacji bezzasadne jest twierdzenie skarżących, że powódka konsekwentnie w
postępowaniu karnym i przed Sądem Pracy twierdziła, że pozwana zabrała cały
kompletny zestaw. Swoje twierdzenia powódka opierała na informacjach udzielonych
jej przez świadka Piotra S., jedynego bezpośredniego świadka zdarzenia. Jak się
jednak okazało, Piotr S. mówiąc o całym zestawie „do napalania porcelany” miał na
myśli tylko jeden z sześciu komponentów wchodzących w skład kompletu Ceramco
II, twierdził bowiem, że pozwana zabrała zestaw znajdujący się w pojemniku plas-
tikowym o kształcie dyplomatki. Tymczasem świadek Grzegorz Ś., który dostarczył
powodom komplet Ceramco II, twierdził, że w pojemnikach plastikowych o kształcie
4
dyplomatki były przechowywane tylko dwa spośród sześciu komponentów wchodzą-
cych w skład kompletu (zestaw farb i porcelana opakująca), pozostałe komponenty
(w tym porcelana podstawowa i na brzeg sieczny, do których zaboru przyznała się
pozwana) znajdowały się w pudełkach kartonowych. W żadnym razie na podstawie
zeznań świadka Piotra S. nie można ustalić, że pozwana zabrała cały komplet Ce-
ramco II. Nie wynika to także z zeznań świadka Grzegorza Ś., ponieważ nie wypo-
wiadał się on na temat tego, co zabrała pozwana, a opisał jedynie, co składa się na
kompletny zestaw Ceramco II. Z kolei świadek Maria S. zeznała, że kiedy pozwana
pojawiła się, aby oddać zabrane materiały, miała z sobą siatki reklamówki, w których
świadek dostrzegła kartonowe pudełka (a zatem nie plastikowe pojemniki), nie wi-
działa jednak, ile tych pudełek było, ani jaka była ich zawartość. Ostatecznie Sąd
Okręgowy ocenił, że z zeznań żadnego świadka przesłuchanego przez Sąd pierw-
szej instancji nie wynika, że pozwana zabrała 6 listopada 1996 r. z zakładu pracy
pełny komplet Ceramco II (składający się z sześciu komponentów) o wartości
4.633,10 zł. W tych warunkach - w ocenie Sądu Okręgowego – prawidłowo Sąd
Pracy przyjął, że pozwanej można przypisać odpowiedzialność jedynie za szkodę w
wysokości 1.180 zł. Odpowiedzialność pozwanej za szkodę wyrządzoną powodom
kształtuje się w oparciu o art. 122 KP.
Od wyroku Sądu Okręgowego kasację wnieśli powodowie. Kasacja została
oparta na podstawie naruszenia przepisów postępowania, a mianowicie art. 233 § 1
KPC poprzez zaniechanie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowo-
dowego, wyrażające się w pominięciu oceny części dowodów, a w szczególności
istotnych fragmentów zeznań świadka Piotra S. (w części dotyczącej opisu materia-
łów zabranych przez pozwaną), świadka Grzegorza Ś. (w części dotyczącej opisu
poszczególnych elementów zestawu Ceramco II oraz określenia łącznej objętości
tych elementów), świadka Marii S. (w części dotyczącej objętości materiałów ofero-
wanych do zwrotu przez pozwaną), a także pisemnego oświadczenia pozwanej doty-
czącego zwrotu kwoty 4.800 zł za zestaw Ceramco. Ponadto powodowie zarzucili
naruszenie art. 328 § 2 KPC i art. 382 KPC poprzez niewyjaśnienie w uzasadnieniu
zaskarżonego wyroku podstawy faktycznej, w szczególności poprzez pominięcie
wskazanych wyżej dowodów, a tym samym zaniechanie ich oceny. Powodowie
wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie na ich rzecz od pozwa-
nej kwoty 7.669,13 zł z ustawowymi odsetkami od 28 sierpnia 1998 r. do dnia zapła-
ty.
5
Pozwana wniosła o oddalenie kasacji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja nie precyzuje granic zaskarżenia – nie zawiera bowiem wniosku o
uchylenie lub zmianę zaskarżonego wyroku w całości lub w części (art. 3933
KPC).
Tym niemniej na podstawie treści wniosku skarżących o zmianę wyroku przez zasą-
dzenie od pozwanej na ich rzecz kwoty 7.669,13 zł (w miejsce zasądzonej przez Sąd
Rejonowy kwoty 1.926,92 zł) można uznać, że powodowie skarżą wyrok Sądu Okrę-
gowego w części oddalającej ich apelację od wyroku Sądu Rejonowego w części
oddalającej ich powództwo.
Słusznie podnosi pozwana w odpowiedzi na kasację, że wniosek o zmianę
zaskarżonego wyroku jest nieadekwatny do podstawy kasacyjnej. Sprzeczność ta
polega na tym, że przy oparciu kasacji na podstawie naruszenia przepisów postępo-
wania (wskazanej w art. 3931
pkt 2 KPC) i zgłoszeniu w ramach tej podstawy zarzu-
tów istotnego naruszenia przepisów prawa procesowego skarżący nie mogą doma-
gać się wydania wyroku reformatoryjnego, albowiem Sąd Najwyższy może zmienić
zaskarżony wyrok i orzec co do istoty sprawy jedynie wówczas, gdy uzna, że nie ma
naruszeń istotnych przepisów postępowania, a zachodzi jedynie naruszenie prawa
materialnego (art. 39315
KPC). W takiej sytuacji Sąd Najwyższy jest związany stanem
faktycznym stanowiącym podstawę wydania zaskarżonego wyroku. W rozpoznawa-
nej sprawie powodowie w kasacji kwestionują w istocie podstawę faktyczną rozstrzy-
gnięcia – pośrednio, poprzez zarzuty dotyczące naruszenia reguł swobodnej oceny
dowodów - a zatem nie zachodzi sytuacja przewidziana w art. 39315
KPC pozwalają-
ca na zmianę zaskarżonego wyroku przez sąd kasacyjny i orzeczenie co do istoty
sprawy w odmienny sposób, niż to uczynił sąd apelacyjny. Wbrew natomiast poglą-
dom wyrażonym w odpowiedzi na kasację Sąd Najwyższy uznał, że pomimo
„sprzeczności wniosku kasacyjnego i poprzedzających go zarzutów kasacyjnych“
możliwe jest przystąpienie do rozpoznania meritum zarzutów sformułowanych w ka-
sacji. Sąd Najwyższy nie jest bowiem związany zgłoszonym w kasacji przez stronę
wnioskiem co do treści orzeczenia, co oznacza, że mimo wniosku skarżącego o
uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
może zmienić zaskarżony wyrok (oczywiście w granicach kasacji – art. 39311
KPC) i
6
odwrotnie, mimo wniosku o zmianę może zaskarżony wyrok uchylić i przekazać
sprawę do ponownego rozpoznania.
Po tych wstępnych uwagach stwierdzić należy, że kasacja powodów nie za-
sługuje na uwzględnienie. Chociaż bowiem uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie
odpowiada w pełni warunkom formalnym wskazanym w art. 328 § 2 KPC, co słusznie
zarzuca się w kasacji, to uchybienie to nie mogło mieć i nie miało istotnego wpływu
na wynik sprawy.
Zgodnie z treścią art. 328 § 2 KPC uzasadnienie powinno zawierać wskazanie
podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, w tym dowodów, na których sąd się oparł, i
przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej.
Uzasadnienie powinno więc zawierać omówienie i ocenę mocy dowodowej wszyst-
kich dowodów zgromadzonych przez sąd, także tych, które ostatecznie „nie wniosły
niczego istotnego dla sprawy”. Przepis art. 328 § 2 KPC ma zastosowanie - z mocy
art. 391 KPC - również w postępowaniu apelacyjnym. Wydając zaskarżony wyrok
Sąd Okręgowy nie tylko odwołał się do oceny dowodów dokonanej przez Sąd Rejo-
nowy (akceptując tę ocenę), ale także – odnosząc się do zarzutów postawionych w
apelacji - dokonał samodzielnej oceny dowodów, w szczególności zeznań świadków
Piotra S., Grzegorza Ś. i Marii S., odwołując się w swoich rozważaniach do treści
tych zeznań i poddając je analizie. Mógł to uczynić, albowiem w systemie apelacji
pełnej, jaki przyjęto w 1996 r. w Kodeksie postępowania cywilnego, sąd drugiej ins-
tancji władny jest przeprowadzić własną ocenę materiału dowodowego zebranego
przez sąd pierwszej instancji i na podstawie tej oceny dokonać własnych – całkiem
nowych lub uzupełniających - ustaleń faktycznych. Oznacza to równocześnie, że re-
spektując treść art. 328 § 2 KPC w związku z art. 391 KPC Sąd Okręgowy powinien
był dokonać oceny wiarygodności i mocy dowodowej zeznań wskazanych świadków i
przedstawić ocenę tych dowodów w uzasadnieniu swojego wyroku, czego jednak nie
uczynił. Odwołanie się do oceny materiału dowodowego dokonanej przez Sąd Rejo-
nowy było niewystarczające, ponieważ z uzasadnienia wyroku Sądu Pracy wynikało
jednoznacznie jedynie to, że Sąd ten dał wiarę zeznaniom pozwanej i nie dał wiary
zeznaniom powódki, nie wynikało natomiast – bo w tej kwestii Sąd Pracy wyraźnie
się nie wypowiedział - w jaki sposób oceniona została wiarygodność dowodów z ze-
znań świadków. Oceny materiału dowodowego nie mogło zastąpić przytoczenie
przez Sąd Rejonowy w uzasadnieniu treści zeznań poszczególnych świadków. Jedy-
nie brak wyraźnego zakwestionowania wiarygodności i mocy dowodowej tych dowo-
7
dów oraz oparcie się na nich przy dokonywaniu ustaleń faktycznych pozwalały na
wniosek, że Sąd Rejonowy uznał je za wiarygodne.
Zastrzeżenia wobec uzasadnienia zaskarżonego wyroku sprowadzają się za-
tem do tego, że wbrew wymaganiom dotyczącym obowiązku przedstawienia relacji z
oceny zgromadzonego materiału dowodowego, Sąd Okręgowy wyraźnie nie stwier-
dził, czy dowodom z zeznań wskazanych w kasacji świadków dał wiarę, czy też od-
mówił im wiary i mocy dowodowej, a jeśli odmówił, to z jakich przyczyn. Wskazana
usterka uzasadnienia nie miała jednak wpływu na wynik sprawy, albowiem przy zało-
żeniu, że Sąd Okręgowy dał wiarę zeznaniom wymienionych osób (taki wniosek wy-
pływa z kolei stąd, że Sąd nie zakwestionował wiarygodności tych dowodów), możli-
wa do obrony jest teza tego Sądu – o podstawowym znaczeniu dla rozstrzygnięcia
sprawy – że z dowodów tych nie wynika, aby pozwana zabrała cały kompletny zes-
taw Ceramco II zawierający materiały protetyczne, składający się oryginalnie z sześ-
ciu różnych komponentów, z których dwa były zapakowane w plastikowe pojemniki w
kształcie teczki dyplomatki, a pozostałe cztery w kartonowe pudełka. Tezę tę Sąd
Okręgowy w należyty i przekonujący sposób uzasadnił. Świadek Grzegorz Ś., do-
stawca materiałów protetycznych, opisał jedynie poszczególne elementy zestawu
Ceramco II i określił ich łączną objętość, nie mógł natomiast stwierdzić, co (jakie
komponenty – cały zestaw czy tylko jego część) zabrała z zakładu pracy pozwana,
nie uczestniczył bowiem w zdarzeniach, jakie miały miejsce 6 i 7 listopada 1996 r. w
pracowni stomatologicznej prowadzonej przez powodów. Z kolei rozbieżność pomię-
dzy twierdzeniami świadka Piotra S., który zeznał, że pozwana zabrała pojemnik pla-
stikowy o kształcie dyplomatki, a relacją świadka Marii S., która w siatce reklamówce
przyniesionej przez pozwaną dostrzegła kartonowe pudełka, Sąd Okręgowy wyjaśnił
w sposób zgodny z zasadami logicznego rozumowania i doświadczeniem życiowym,
przyjmując ostatecznie za wiarygodną wersję wydarzeń przedstawioną przez pozwa-
ną.
Nieuzasadniony jest zarzut naruszenia art. 382 KPC w związku z art. 233 § 1
KPC. Granice swobodnej oceny dowodów wyznaczają przede wszystkim czynniki
logiczny, ustawowy i aksjologiczny. Sąd Okręgowy nie przekroczył granic swobodnej
oceny dowodów wyznaczonej tymi czynnikami. Z zebranego w sprawie materiału
dowodowego wyprowadził wnioski logicznie prawidłowe. Nie ma w rozumowaniu
Sądu sprzeczności, a wnioski wyciągnięte z oceny poszczególnych dowodów ukła-
dają się w logiczną całość. Sąd oparł swoje przekonanie na dowodach przeprowa-
8
dzonych prawidłowo, formalnie zgodnie z przepisami o postępowaniu dowodowym.
Rozważył zebrany materiał dowodowy i poddał go analizie. Nie pominął również
oświadczenia pozwanej w sprawie zwrotu równowartości zestawu porcelany Ceram-
co, odnosząc się do niego pośrednio. Z oświadczenia dotyczącego zwrotu powodom
kwoty 4.800 zł (sporządzonego 8 listopada 1996 r.) pozwana wycofała się jeszcze w
toku sprawy karnej, kiedy zorientowała się, jaka była rzeczywista wartość zabranych
przez nią komponentów. Pisemne oświadczenie pozwanej miało rangę dokumentu
prywatnego (art. 245 KPC). Dowód ten faktycznie nie został poddany przez Sąd
Okręgowy szczegółowej analizie, jednak nie jest to uchybienie, które miało istotny
wpływ na wynik sprawy, skoro Sąd ostatecznie dał wiarę w całości zeznaniom poz-
wanej, która wyjaśniła przyczyny odwołania swego oświadczenia z 8 listopada 1996
r. Wreszcie ocena materiału dowodowego dokonana przez Sąd Okręgowy jest
zgodna z zasadami doświadczenia życiowego, uwzględnia system pozaprawnych
reguł i ocen społecznych i wnioski wynikające z oceny różnych faktów życia społecz-
nego.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy oddalił kasację na podstawie art.
39312
KPC.
========================================