Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 7 lipca 2000 r.
I PKN 726/99
Szczególnej ochrony trwałości umowy o pracę kobiety w ciąży i w czasie
urlopu macierzyńskiego (art. 177 § 1 KP) nie uchylał art. 58 ust. 3 ustawy z dnia
13 października 1998 r. Przepisy wprowadzające ustawy reformujące admini-
strację publiczną (Dz.U. Nr 133, poz. 872 ze zm.) w związku z art. 411
KP, także
przed ogłoszeniem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 marca 2000 r.,
K 1/99 (Dz.U. Nr 17, poz. 228; OTK 2000 r. nr 2, poz. 59).
Przewodniczący SSN Józef Iwulski (sprawozdawca), Sędziowie SN: Zbigniew
Myszka, Walerian Sanetra.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 7 lipca 2000 r. sprawy z powództwa
Ludmiły W. przeciwko Komendzie Powiatowej Policji w O. o przywrócenie do pracy,
na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Częstochowie z dnia 18 sierpnia 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 11 marca 1999 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Oleśnie przy-
wrócił Ludmiłę W. do pracy w Komendzie Powiatowej Policji w O. na dotychczaso-
wych warunkach pracy i płacy. Sąd ustalił, iż powódka została zatrudniona przez
Komendę Wojewódzką Policji w C. od 2 stycznia 1996 r. Początkowo na okres
próbny i na czas określony, a od 1 lipca 1996 r. na czas nie określony na stanowisku
asystenta d/s finansowych, a od 23 października 1996 r. na stanowisku referenta d/s
zaopatrzenia. Powódka wykonywała pracę w Komendzie Rejonowej Policji w O. -
obecnie Komendzie Powiatowej w O. W dniu 13 listopada 1998 r. powódka otrzy-
mała z Komendy Wojewódzkiej w C. zawiadomienie, iż na podstawie art. 57 ust. 2
ustawy z dnia 13 października 1998 r. Przepisy wprowadzające ustawy reformujące
administrację publiczną (Dz.U. Nr 133, poz. 872 ze zm.) od 1 stycznia 1999 r. staje
2
się pracownikiem Komendy Powiatowej w O. W dniu 18 stycznia 1999 r. Komenda
Powiatowa Policji w O. złożyła powódce pisemne oświadczenie o rozwiązaniu
umowy o pracę z zastosowaniem skróconego okresu wypowiedzenia, który upłynął
28 lutego 1999 r. Jako przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę pozwana podała
likwidację zajmowanego przez powódkę stanowiska pracy. Powódka w dniu 1 stycz-
nia 1999 r. urodziła córkę i od tej pory przebywała na urlopie macierzyńskim. Sąd
Rejonowy uznał, że wypowiedzenie powódce umowy o pracę zostało dokonane z
naruszeniem przepisów o wypowiadaniu umów i na mocy art. 45 § 1 KP przywrócił ją
do pracy na poprzednich warunkach. Sąd Rejonowy stwierdził, iż art. 58 ust. 3
ustawy z dnia 13 października 1998 r. nie ma zastosowania, gdyż Komenda Powia-
towa Policji w O. nie uległa likwidacji.
Apelację strony pozwanej od tego wyroku oddalił Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie (wyrok z dnia 18 sierpnia 1999 r. [...]).
Sąd drugiej instancji uznał, że Sąd pierwszej instancji dokonał prawidłowych ustaleń
stanu faktycznego oraz prawidłowej interpretacji powołanych w uzasadnieniu przepi-
sów prawnych. Podzielił stanowisko, że wypowiedzenie powódce umowy o pracę
zostało dokonane z naruszeniem przepisów o wypowiadaniu umów, gdyż likwidacja
stanowiska pracy, które zajmowała powódka nie uzasadniała wypowiedzenia umowy
o pracę w czasie urlopu macierzyńskiego. Zdaniem Sądu drugiej instancji, nie można
przyjąć interpretacji art. 58 ust. 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r., że praco-
dawca, który chciał rozwiązać z pracownikiem stosunek pracy przed 30 czerwca
1999 r., mógł wypowiedzieć umowę o pracę, nie będąc związany ograniczeniami wy-
nikającymi z przepisów dotyczących ochrony przed wypowiedzeniem lub rozwiąza-
niem umowy o pracę, tj. art. 177 § 4 i 411
KP. Przepis art. 41 KP jest podstawowym
przepisem odnoszącym się do szczególnej ochrony pracowników przed wypowie-
dzeniem umowy o pracę. Okresem chronionym jest okres usprawiedliwionej nie-
obecności pracownika. Przy czym chodzi zarówno o urlop wypoczynkowy, jak i o
urlop związany z macierzyństwem. Przepis art. 58 ust. 3 ustawy z dnia 13 paździer-
nika 1998 r. miałby zastosowanie, gdyby Komenda Powiatowa Policji w O. uległa
likwidacji.
Wyrok ten zaskarżyła kasacją strona pozwana. Zarzuciła naruszenie prawa
materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 58 ust. 3
ustawy z dnia 13 października 1998 r., polegające na przyjęciu, że wypowiedzenie
powódce umowy o pracę przy niestosowaniu przepisów o ochronie pracownika, nie
3
mogło mieć miejsca w przypadku powódki, będącej w okresie urlopu macierzyńskie-
go, gdyż nie miała miejsca likwidacja jednostki zatrudniającej. W uzasadnieniu kasa-
cji strona pozwana wywiodła w szczególności, że art. 58 ust. 3 ustawy z 13 paździer-
nika 1998 r. jest przepisem szczególnym, który odsyła do odpowiedniego stosowania
przepisów dotyczących likwidacji pracodawcy. W celu wprowadzenia reformy admini-
stracji ustawodawca uznał, że pracownicy zatrudnieni w dotychczasowych jednost-
kach administracji publicznej mają zapewnione zatrudnienie tylko do dnia 30 czerwca
1999 r., a po tej dacie stosunki pracy wygasają. Ustawodawca także przewidział
możliwość wcześniejszego wypowiadania umów. Do tego celu służył art. 58 ust. 3
ustawy z 13 października 1998 r., dający możliwość wcześniejszego wypowiedzenia
umowy o pracę, gdyż art. 411
KP można było stosować odpowiednio. Zdaniem strony
pozwanej uchylało to ochronę kobiet w okresie urlopu macierzyńskiego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Niesporne jest, że powódka w dniu 1 stycznia 1999 r. stała się pracownikiem
Komendy Powiatowej w O. (bez znaczenia jest kto był jej pracodawcą poprzednio).
Niesporne jest też, że w dniu wypowiedzenia nie było likwidacji tego pracodawcy
(jest to zresztą bez znaczenia prawnego). Problem, który występował w sprawie po-
legał na możliwości zastosowania wobec powódki art. 58 ust. 3 ustawy z 13 paź-
dziernika 1998 r. Przepis ten stanowił, że wcześniejsze (przed 30 czerwca 1999 r.)
rozwiązanie stosunku pracy przez pracodawcę z przejętymi pracownikami mogło na-
stąpić za wypowiedzeniem. Wówczas stosowało się odpowiednio art. 411
KP. Wynika
z tego, że ustawodawca wprowadził fikcję prawną, pozwalającą na rozwiązanie
umów o pracę, tak jakby dochodziło do likwidacji pracodawcy. Kwestia czy doszło do
likwidacji Komendy Powiatowej w O. (oczywiście, że nie doszło) jest bez znaczenia
prawnego. Stwierdzić należy, że art. 58 ust. 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r.
w zakresie w jakim nakazywał odpowiednie stosowanie art. 411
KP (zdanie drugie)
został uznany przez Trybunał Konstytucyjny za sprzeczny z art. 12 i art. 32 Konstytu-
cji RP (wyrok z dnia 13 marca 2000 r., K 1/99, OTK 2000 r. nr 2, poz. 59). Powstaje
w tej sytuacji problem jak ocenić zastosowanie przez stronę pozwaną przepisu, który
następnie został uznany za sprzeczny z Konstytucją. Nie jest on jednak istotny dla
rozstrzygnięcia sprawy, gdyż art. 58 ust. 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. w
jego pierwotnym brzmieniu w związku z art. 411
KP nie mógł być zastosowany do
4
powódki. Zgodnie bowiem z art. 411
§ 1 KP w razie likwidacji pracodawcy nie stosuje
się przepisów art. 38, 39 i 41 ani przepisów szczególnych dotyczących ochrony pra-
cowników przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę. Przez przepisy
szczególne należy rozumieć przepisy innych ustaw niż Kodeks pracy. Tymczasem
szczególna ochrona trwałości stosunku pracy powódki wynikała z art. 177 § 1 KP.
Uchylenie tej ochrony następuje w sytuacji określonej art. 177 § 4 KP, który jest
przepisem odrębnym od art. 411
KP i dotyczącym tej samej materii. Szczególna
ochrona pracownicy w okresie urlopu macierzyńskiego jest więc uchylona przez art.
177 § 4 KP, a nie przez art. 411
KP. Przepis art. 58 ust. 3 ustawy z dnia 13 paździer-
nika 1998 r. nie odsyłał do odpowiedniego stosowania art. 177 § 4 KP, a więc nie
było możliwe wypowiedzenie umowy o pracę z kobietą w czasie urlopu macierzyń-
skiego, tylko przy zastosowaniu art. 411
KP, który jak wskazano nie dotyczy uchyle-
nia szczególnej ochrony kobiet w czasie ciąży i urlopu macierzyńskiego.
Sądy obu instancji prawidłowo uznały więc, że art. 58 ust. 3 ustawy z dnia 13
października 1998 r. nie miał zastosowania wobec powódki, a tym samym kasacja
podlegała oddaleniu na podstawie art. 39312
KPC.
========================================