Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 2 sierpnia 2000 r.
I PKN 746/99
Niedopuszczalne jest oddalenie w całości powództwa z uwagi na
przedawnienie roszczenia skierowanego przeciwko dwóm pozwanym wówczas,
gdy tylko jeden z nich podniósł zarzut.
Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca), Sędziowie
SN: Katarzyna Gonera, Józef Iwulski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 2 sierpnia 2000 r. sprawy z powódz-
twa Bożeny K. przeciwko Szpitalowi [...] w S.G. i Skarbowi Państwa - Wojewodzie P.
o zapłatę, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z siedzibą w Gdyni z dnia 15 czerwca 1999 r.
[...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok w stosunku do Skarbu Państwa - Wojewody P. i
w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Gdańsku z siedzibą w Gdyni do ponownego rozpoznania i rozstrzyg-
nięcia w tej części o kosztach postępowania kasacyjnego;
o d d a l i ł kasację w pozostałym zakresie i nie obciążył powódki kosztami
postępowania kasacyjnego na rzecz Szpitala [...] w S.G.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy w Starogardzie Gdańskim wyrokiem z dnia 12 marca 1999 r.
zasądził na rzecz Bożeny K. solidarnie od Szpitala [...] w S.G. oraz od Skarbu Pań-
stwa - Wojewody P. 5.203 zł z odsetkami, a także rentę uzupełniającą w kwocie
400,10 zł miesięcznie, poczynając od marca 1999 r.
Sąd ten ustalił następujący stan faktyczny:
Bożena K. była zatrudniona w Zespole Opieki Zdrowotnej od 14 lipca 1983 r.
na stanowisku salowej, początkowo na okres próbny, na czas określony, a następnie
na czas nieokreślony. Stosunek pracy został rozwiązany 31 stycznia 1990 r. przez
2
pracodawcę bez wypowiedzenia z winy pracownika. Powódka została ponownie za-
trudniona 6 lutego 1990 r. i pracowała na podstawie kolejnych umów na czas okre-
ślony do 8 kwietnia 1991 r. Decyzją z 3 lipca 1991 r. Państwowy Inspektor Sanitarny
stwierdził u powódki chorobę zawodową - wirusowe zapalenie wątroby (HBV). Orze-
czeniem Komisji Lekarskiej do Spraw Inwalidztwa i Zatrudnienia stwierdzono u niej
trwały uszczerbek na zdrowiu w rozmiarze 30 %, w związku z czym zakład pracy wy-
płacił jej 855 zł. Decyzją ZUS powódce została przyznana od 12 stycznia 1991 r.
renta inwalidzka z tytułu zaliczenia jej do III grupy inwalidów w związku z chorobą
zawodową. Od 1 marca 1998 r. renta ta wynosi 363,97 zł.
Powódka pracowała jako salowa na oddziale internistycznym, w związku z
czym przy wykonywaniu swoich obowiązków cały czas miała styczność z pacjentami
szpitala i ich rzeczami. Przy sprzątaniu łóżek pacjentów wielokrotnie dochodziło do
zadrapań o wystające metalowe części łóżek, które miały przeważnie po kilkadziesiąt
lat. Zużyte do zabiegów igły powódka przenosiła w niedostosowanych do tego cien-
kich workach foliowych: igły przebijały folie i zadrapywały ciało. Wykonując swe obo-
wiązki powódka dotykała pościeli chorych, ich piżam i kubków. W czasie pracy po-
wódki niewystarczająca była ilość indywidualnych środków ochrony pracowników:
odzieży i obuwia, rękawiczki ochronne otrzymywał tylko personel obsługujący pa-
cjentów, u których stwierdzono chorobę zakaźną. Brakowało także środków dezyn-
fekcyjnych. Przed stwierdzeniem choroby powódka nie chorowała Jedynie w 1989 r.
przebywała w szpitalu w związku z chorobą wrzodową żołądka. W rodzinie i wśród
znajomych powódki nie ma osób dotkniętych żółtaczką. Na podstawie opinii biegłego
Sąd Rejonowy ustalił, że do zakażenia powódki wirusem HBV doszło najprawdopo-
dobniej w trakcie jej pracy w ZOZ S.G.
W związku z chorobą powódka zużywa miesięcznie dwa opakowania leku „El-
comer” w cenie 34,50 zł za opakowanie, co 6 miesięcy przeprowadza badania kon-
trolne, których koszt wynosi 250 zł, stosuje specjalną dietę, na co przeznacza dodat-
kowo około 50 zł. Poniesione przez nią wydatki związane z pobytem w Szpitalu Za-
kaźnym w G. od 2 lutego 1998 r. do 10 marca 1998 r. (na dodatkowe wyżywienie,
badania, dojazdy itp.) wyniosły w przybliżeniu 250 zł. Powódka dojeżdża co miesiąc
na kontrole do szpitala w G.; koszty dojazdu wynoszą 12 zł. Różnice między rentą
otrzymywaną przez powódkę, a średnim wynagrodzeniem salowej w pozwanym
Szpitalu wynosiły w 1998 r.: w marcu 226, 50 zł, w kwietniu 190 zł, w maju 195, 40 zł,
w czerwcu 194, 80 zł, w lipcu 200 zł, a od sierpnia do daty wyrokowania - 274, 90 zł.
3
Powódka skierowała swe roszczenia do Szpitala w S.G. Skarb Państwa -
Wojewoda P. wezwany został przez Sąd do udziału w sprawie na podstawie art. 194
§ 1 KPC postanowieniem z 1 grudnia 1999 r. Nie ustosunkował się on do twierdzeń
powódki. Zasądzona kwota stanowi różnicę między zarobkami salowej, a rentą po-
wódki za okres od daty doręczenia pozwu do daty wyrokowania, co wynosi 3006 zł
oraz odszkodowanie w kwocie 2.197 zł z tytułu „zwiększenia potrzeb”. Na zasądzoną
rentę składa się różnica między rentą powódki, a średnią płacą salowej w lutym 1999
r. oraz koszty lekarstwa i diety. Kwoty te Sąd Rejonowy zasądził solidarnie od obu
pozwanych, powołując się na przepis art. 231
§ 2 KP i podnosząc, że Szpital [...] w
S.G. przejął majątek (wraz z pracownikami) dawnego Skarbu Państwa - Szpitala
Rejonowego w S.G. (jednostki budżetowej), który z kolei powstał na bazie dawnego
Skarbu Państwa - ZOZ w S.G. oraz na to, że pozwany Skarb Państwa - Wojewoda
P. w chwili likwidacji Szpitala Rejonowego w S.G. jako organ założycielski i likwida-
cyjny przejął zobowiązania tego podmiotu. Wyrok ten został doręczony tylko tym
stronom, które o to wnioskowały: powódce i pozwanemu Szpitalowi.
Apelację wniósł tylko pozwany Szpital [...], żądając zmiany zaskarżonego wy-
roku i oddalenia powództwa w części dotyczącej Szpitala. Po jej rozpoznaniu Sąd
Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z siedzibą w Gdyni
wyrokiem z dnia 15 czerwca 1999 r. zmienił wyrok Sądu Rejonowego i oddalił po-
wództwo. Sąd drugiej instancji uznał za uzasadniony zarzut przedawnienia, który,
mimo że został zgłoszony już w odpowiedzi na pozew, nie został rozważony przez
Sąd Rejonowy. Powódka dochodzi roszczeń na podstawie prawa cywilnego, a zgod-
nie z art. 442 § 1 KC roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedo-
zwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodo-
wany dowiedział się o szkodzie i o osobie zobowiązanej do jej naprawienia. Powódka
powzięła wiadomość o szkodzie już w 1990 r., a najpóźniej w dniu przejścia na rentę
w styczniu 1991 r., natomiast pozew wniosła dopiero 17 lutego 1997 r., a więc po
upływie 7 lat. Sąd Okręgowy powołał się na orzecznictwo Sądu Najwyższego,
zgodnie z którym termin przedawnienia roszczenia o rentę wyrównawczą określony
w art. 442 § 1 zdanie pierwsze KC liczy się od dnia, w którym poszkodowany dowie-
dział się o uszkodzeniu ciała lub rozstroju zdrowia i osobie ponoszącej odpowiedzial-
ność z tego tytułu, nawet gdyby nie wystąpił jeszcze uszczerbek majątkowy. Zarzut
przedawnienia został zatem uznany za słuszny, natomiast za bezpodstawny uznany
został zarzut braku legitymacji biernej tego pozwanego. Aczkolwiek Sąd Rejonowy,
4
zdaniem Sądu drugiej instancji, naruszył art. 231
§ 2 KP przez solidarne zasądzenie
roszczenia również od Wojewody P., to z art. 3 KP wynika, że Szpital [...], jako ze-
spół środków materialnych i osobowych składających się na pewną całość, był pra-
codawcą powódki do 1991 r. Brak było podstaw prawnych do przyjęcia przez Sąd
Rejonowy odpowiedzialności solidarnej Wojewody P. jako organu założycielskiego i
likwidacyjnego.
Od tego wyroku powódka wniosła kasację, podnosząc zarzut naruszenia
prawa materialnego - art. 442 § 1 KC przez niewłaściwe zastosowanie tego przepisu
do stanu faktycznego sprawy. W kasacji przedstawiono twierdzenie, że dalsze skutki
stwierdzonej choroby zawodowej nastąpiły w dalszych latach „tj. 1997 roku”, a okres
trzyletniego przedawnienia powinien być liczony od wystąpienia i stwierdzenia przez
powódkę dalszych skutków choroby, „których powódka nie mogła przewidywać w
roku 1990 kiedy pierwszy raz stwierdzono ubytek zdrowia w formie choroby zawodo-
wej”. Kasacja zawiera wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu-Sądowi Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Gdańsku z siedzibą w Gdyni oraz wniosek o zasądzenie kosz-
tów zastępstwa procesowego za instancję kasacyjną.
Pozwany Szpital [...] wniósł o oddalenie kasacji i zasądzenie kosztów zastęp-
stwa procesowego za postępowanie kasacyjne.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Zarzut kasacji nie jest uzasadniony w odniesieniu do pozwanego Szpitala [...]
w S.G. Termin przedawnienia roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej czynem
niedozwolonym określony w art. 442 § 1 KC nie może być liczony od wystąpienia
dalszych skutków tego czynu. Przerwanie biegu przedawnienia następuje tylko w
sytuacjach opisanych w art. 123 § 1 KC. Dla zapobieżenia przedawnieniu roszczenia
o naprawienie szkody, która nie jest znana przed jego upływem, wierzyciel powinien
uzyskać wyrok ustalający odpowiedzialność dłużnika również za owe przyszłe, nie-
znane jeszcze skutki zdarzenia wyrządzającego szkodę. Te rozważania nie dotyczą
jednak pozwanego Skarbu Państwa – Wojewody P. Upływ przedawnienia, również
tego, o którym jest mowa w art. 442 § 1 KC, może być uwzględniony przez sąd jedy-
nie na skutek podniesienia przez pozwanego odpowiedniego zarzutu. W rozpozna-
wanej sprawie zarzut podniósł jedynie pozwany Szpital. Sąd Okręgowy oddalił po-
5
wództwo z powołaniem się na przepis art. 442 § 1 KC w stosunku do obu pozwa-
nych, pomimo tego, że skutki upływu przedawnienia, w myśl art. 117 § 2 KC, pole-
gają jedynie na możliwości uchylenia się od zaspokojenia przedawnionego roszcze-
nia. Z możliwości tej skorzystał tylko jeden pozwany – Szpital, podnosząc odpo-
wiedni zarzut. Oddalenie powództwa w stosunku do Skarbu Państwa z powodu
upływu przedawnienia z art. 442 § 1 KC nastąpiło z naruszeniem tego przepisu,
skoro ten pozwany nie podniósł zarzutu przedawnienia, a więc brak było przesłanek
do rozważania dochodzonego przez powódkę roszczenia w płaszczyźnie tej regula-
cji. Podniesiony w kasacji zarzut okazał się zatem częściowo słuszny. Tym bardziej,
że Sąd drugiej instancji dokonał zmiany wyroku pierwszoinstancyjnego w całości,
mimo, że zaskarżył go tylko jeden pozwany, a także nie wyprowadził żadnych wnios-
ków z tego, że drugi pozwany w ogóle nie zajął stanowiska w sprawie, co nie znala-
zło odzwierciedlenia w treści wyroku Sądu Rejonowego. Możliwość rozpoznania
sprawy z urzędu na rzecz współuczestników, którzy nie zaskarżyli wyroku sądu
pierwszej instancji ma miejsce jedynie wówczas, gdy będące przedmiotem zaskar-
żenia obowiązki są wspólne także dla tych współuczestników (art. 378 § 3 KPC).
Ograniczona jest zatem tylko do jednej z dwóch postaci współuczestnictwa material-
nego (art. 72 § 1 pkt 1 KPC), która jednakże nie występuje w rozpoznawanej spra-
wie.
Rozważenie tych okoliczności prowadzi do konieczności uchylenia zaskarżo-
nego wyroku w stosunku do Skarbu Państwa – Wojewody P. i przekazania sprawy w
tym zakresie do ponownego rozpoznania na podstawie art. 39313
§ 1 KPC, a oddale-
nia kasacji w pozostałej części, tj. w stosunku do Szpitala [...]. Powódka nie została
obciążona kosztami procesu na podstawie art. 102 KPC.
========================================