Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 22 listopada 2000 r.
II UKN 70/00
Powstanie niezdolności do pracy w czasie pobierania zasiłku stałego z
pomocy społecznej, wypłacanego osobie nie podejmującej pracy lub rezygnu-
jącej z niej w celu wychowania dziecka wymagającego stałej opieki i pielęgna-
cji, odpowiada warunkowi z art. 32 ust. 3 ustawy z dani 14 grudnia 1982 r. o
zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze
zm.), jeżeli od tego zasiłku opłacana była składka na ubezpieczenie społeczne
(art. 31b ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej, jednolity
tekst: Dz.U. z 1993 r. Nr 13, poz. 60 ze zm.).
Przewodniczący SSN Beata Gudowska (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Zbigniew Myszka, Jadwiga Skibińska-Adamowicz.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 22 listopada 2000 r. sprawy z wniosku
Alicji N. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w S. o rentę z
tytułu niezdolności do pracy, na skutek kasacji wnioskodawczyni od wyroku Sądu
Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 29 września 1999 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu w
Poznaniu do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi orzeczenie o
kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Alicja N., pozostająca poza zatrudnieniem od dnia 31 stycznia 1988 r., złożyła
w dniu 11 września 1997 r. wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy. Lekarz
orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że jest ona częściowo nie-
zdolna do pracy od czerwca 1997 r. Oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w S.
ustalił, że w dziesięcioleciu liczonym wstecz od daty powstania tej niezdolności (od
dnia 1 lipca 1987 r. do dnia 1 lipca 1997 r.) wykazała 1 rok, 2 miesiące i 11 dni okre-
sów ubezpieczenia, na który składało się 10 miesięcy i 23 dni okresów składkowych
2
oraz okres nieskładkowy wynoszący 3 miesiące i 18 dni. Okres ubezpieczenia w
dziesięcioleciu poprzedzającym zgłoszenie wniosku wyniósł 1 rok 5 miesięcy i 10 dni.
Odnosząc te fakty do regulacji art. 6 ust. 1 i 2 oraz art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 17 paź-
dziernika 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent
oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze. zm.) w związku z art. 33
ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowni-
ków i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.), organ rentowy stwierdził brak prawa
do wnioskowanego świadczenia.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Szczecinie wyrokiem
z dnia 9 marca 1999 r. oddalił odwołanie ubezpieczonej po potwierdzeniu braku wy-
maganego do przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy pięcioletnie-
go okresu ubezpieczenia. W apelacji od tego wyroku ubezpieczona podnosiła, że do
uznanego już okresu ubezpieczenia powinien był być doliczony jako okres składkowy
okres pobierania zasiłku pielęgnacyjnego z opieki społecznej w związku ze sprawo-
waniem opieki nad dzieckiem specjalnej troski, a równocześnie kwestionowała datę,
od której ustalono trwanie jej niezdolności do pracy.
Wyrokiem z dnia 29 września 1999 r. Sąd Apelacyjny w Poznaniu apelację
oddalił. Uznał jej bezzasadność wynikającą z zestawienia przyznanego przez skar-
żącą faktu powstania jej niezdolności do pracy najwcześniej w 1992 r. z okresem
ubezpieczenia, który nawet po uzupełnieniu o dalszy okres 1 roku i 10 miesięcy urlo-
pów wychowawczych, nie jest wystarczający do ustalenia, że nabyła prawo do renty
z tytułu niezdolności do pracy.
Kasacja ubezpieczonej została oparta na podstawie naruszenia przepisów
postępowania (art. 3931
pkt 2 KPC). Zawierała wniosek o uchylenie wyroku Sądu
Apelacyjnego w Poznaniu oraz poprzedzającego go wyroku Sądu Okręgowego w
Szczecinie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd pierwszej
instancji. Skarżąca wskazała na naruszenie przepisów art. 278, 233 § 1 i art. 217 § 2
w związku z art. 391, a także art. 382 i 368 § 4 KPC. W uzasadnieniu zarzuciła, że
Sąd drugiej instancji niewłaściwie ocenił ustalenia Sądu pierwszej instancji, na któ-
rych w całości oparł się przy wydaniu wyroku. Jako gołosłowne skarżąca określiła
stwierdzenie Sądu Apelacyjnego, że zebrany w sprawie materiał dowodowy nie daje
podstawy do uznania, iż stała się niezdolna do pracy przed dniem 31 grudnia 1990 r.
Podważała moc i znaczenie dowodu z opinii biegłych, przeprowadzonego przez Sąd
pierwszej instancji, twierdząc, że opinia nie została jej doręczona (art. 278 KPC w
3
związku z § 160 regulaminu sądowego). Podnosiła również, że zastrzeżenia do opinii
zgłosiła w apelacji, lecz Sąd Apelacyjny - z naruszeniem art. 382 i 386 § 4 KPC - nie
wypowiedział się co do nich. Ponadto - zdaniem skarżącej - Sąd ten, pomijając jej
wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii innych biegłych, naruszył art. 217 § 2
oraz art. 233 § 1 KPC, ponieważ nie rozważył wszechstronnie zebranego materiału
dowodowego i nie odniósł się do zarzutu uwzględnienia w stażu ubezpieczenia
okresu pobierania stałego zasiłku z pomocy społecznej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Warunki wymagane do nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy
ustanowione zostały w przepisie art. 32 pkt 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zao-
patrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.). Są
to: niezdolność do pracy, wymagany okres zatrudnienia (od dnia 15 listopada1991 r.
- okresy składkowe lub składkowe, uzupełnione okresami nieskładkowymi), oraz wy-
móg, aby inwalidztwo powstało w czasie zatrudniania (od dnia 15 listopada 1991 r. -
w okresach wymienionych w art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o re-
waloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie nie-
których ustaw, Dz.U. Nr 104, poz. 450) lub w ciągu 18 miesięcy po ustaniu tych okre-
sów. W wypadku osoby, która stała się niezdolna do pracy po trzydziestym roku ży-
cia, warunki te uzupełnione są w przepisie art. 33 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 33 ust.
2 tej ustawy, przewidującym konieczność udowodnienia pięcioletniego okresu ubez-
pieczenia oraz wykazania, że okres tego zatrudnienia przypadał w ciągu ostatniego
dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku, a jeżeli zainteresowany w chwili zgłosze-
nia wniosku nie pozostaje w zatrudnieniu - przed powstaniem niezdolności do pracy.
Sąd drugiej instancji badał spełnienie tych warunków przez ubezpieczoną, od-
nosząc się do daty ustania jej ostatniego zatrudnienia w dniu 31 stycznia 1988 r. oraz
do okresu powstania jej niezdolności do pracy w czerwcu 1997 r., natomiast skarżą-
ca przedstawiła dokumenty, z których wynika, że ubezpieczenie jej ustało w innym
czasie; przez okres dwu lat, od dnia 1 stycznia 1997 r. do dnia 31 grudnia 1998 r.,
objęty decyzjami Ośrodka Pomocy Społecznej o przyznaniu stałego zasiłku z tytułu
opieki nad dzieckiem, opłacona była składka na jej ubezpieczenie społeczne. Doku-
menty te, znajdujące się w aktach rentowych, zostały pominięte przez Sąd drugiej
instancji, w związku z czym objętego nimi okresu Sąd nie uwzględnił. Tymczasem,
4
zgodnie z przepisem art. 31b ust. 2a i 3 ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy
społecznej (jednolity tekst: Dz.U. z 1993 r. Nr 13, poz. 60 ze zm.), opłaca się składkę
na ubezpieczenie społeczne od zasiłku stałego wypłacanego osobie nie podejmują-
cej pracy lub rezygnującej z niej w celu wychowania dziecka wymagającego stałej
opieki i pielęgnacji, a ponadto legitymującej się co najmniej pięcioletnim okresem
składkowym lub nieskładkowym w rozumieniu przepisów o rewaloryzacji emerytur i
rent, o zasadach ustalania emerytur i rent, chyba że podlega ona ubezpieczeniu
społecznemu lub zaopatrzeniu emerytalnemu na podstawie odrębnych przepisów.
Skutkuje to objęciem takiej osoby ubezpieczeniem społecznym. Z tytułu zaś opłaca-
nia tych składek przysługują - w razie spełnienia wymaganych warunków - emerytal-
ne świadczenia pieniężne.
W rezultacie, powstanie niezdolności do pracy ubezpieczonej w czerwcu 1997
r. przypadało w czasie pobierania zasiłku stałego z pomocy społecznej i odpowiadało
warunkowi z art. 32 ust. 3 ustawy o z.e.p. Uwzględnienie tego okresu jako okresu
składkowego mogłoby spowodować ustalenie, że został spełniony również warunek z
art. 32 pkt 2 ustawy o z.e.p., zatem konieczne jest ponowne odniesienie wszystkich
warunków do świadczeń do daty ustania ubezpieczenia w dniu 31 grudnia 1998 r.
Wymaga to ponownego rozpoznania sprawy.
W tym stanie rzeczy, ze względu na zasadność podniesionej podstawy, Sąd
Najwyższy orzekł na mocy art. 39313
§ 1 i art. 47714a
w związku z art. 39319
KPC w
brzmieniu sprzed dnia 1 lipca 2000 r., jak w sentencji.
========================================