Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 5 grudnia 2000 r.
I PKN 124/00
Bezczynność i bierność pracownika powodująca brak skuteczności w
wykonywaniu powierzonych mu zadań, może stanowić uzasadnioną przyczynę
wypowiedzenia i nie oznacza przerzucenia na niego ryzyka osiągnięcia efektu
działania (ryzyka pracodawcy).
Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca), Sędziowie
SN: Jerzy Kwaśniewski, Barbara Wagner.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 5 grudnia 2000 r. sprawy z powództwa
Jerzego S. przeciwko Przedsiębiorstwu Robót Zmechanizowanych „B.” S.A. w K. o
przywrócenie do pracy, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie z dnia 9 grudnia 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację i zasądził od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 100
(sto) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy dla Krakowa Nowej Huty - Sąd Pracy wyrokiem z dnia 30
sierpnia 1999 r. oddalił powództwo Jerzego S. przeciwko Przedsiębiorstwu Robót
Zmechanizowanych „B.”, Spółce Akcyjnej w K. o przywrócenie do pracy.
Sąd ten ustalił, że powód był zatrudniony u pozwanego od 26 września 1983 r.
na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Pracował na różnych stanowi-
skach, a od 13 kwietnia 1993 r., jako Główny Mechanik. Z uwagi na duże doświad-
czenie zawodowe powoda wynikające z długoletniego zatrudnienia u pozwanego, jak
również ze względu na znaczny zasób jego wiedzy, zarząd Spółki zaproponował mu
w czerwcu 1998 r. objęcie stanowiska Zastępcy Dyrektora do Spraw Produkcji i
Techniki – Kierownika Zakładu Produkcyjnego. Powód wyraził zgodę i 1 lipca 1997 r.
objął to stanowisko. Nie wręczono mu pisemnego zakresu czynności na nowym sta-
nowisku. Został on ustalony ustnie w rozmowach z członkami zarządów. Obejmując
2
nowe stanowisko powód wiedział, jakich zmian oczekuje od niego zarząd. Powierze-
nie powodowi nowego stanowiska, nowych obowiązków oraz wprowadzone zmiany
organizacyjne miały na celu zwiększenie efektów ekonomicznych działań podejmo-
wanych przez Spółkę oraz zapewnienie jej aktywnego udziału na trudnym rynku
przedsiębiorstw działających w branży budowlanej. Powód miał przede wszystkim
podjąć działania, które w konsekwencji spowodują pozyskanie dla Spółki nowych
zleceń. Po upływie 3,5 miesiąca od powierzenia powodowi stanowiska Zarząd zobo-
wiązał go do przedłożenia informacji o osiągniętych wynikach. Na posiedzeniu Za-
rządu 16 października 1998 r. okazało się, że powód nie ma wiadomości na temat
tego, co dzieje się w podległej mu komórce organizacyjnej przedsiębiorstwa. Nie
przedstawił analizy kosztów, programu wdrożeniowego, analizy firm konkurencyj-
nych. Wykazał się słabym rozeznaniem rynku, nie potrafił również wytłumaczyć przy-
czyn swojej bezczynności w tym przedmiocie. Na naradzie, która odbyła się po roz-
mowie z powodem, Zarząd oceniając negatywnie bezczynność powoda, podjął
uchwałę o odwołaniu go z dotychczasowego stanowiska i o rozwiązaniu z nim
umowy o pracę za wypowiedzeniem. Tego samego dnia złożono w formie pisemnej
oświadczenie woli o rozwiązaniu umowy o pracę za trzymiesięcznym wypowiedze-
niem. Jako przyczynę podano brak skuteczności na zajmowanym stanowisku. Prze-
niesienie powoda na poprzednio zajmowane stanowisko nie było możliwe, ponieważ
zostało ono już wcześniej obsadzone przez innego pracownika. W związku ze zmia-
nami organizacyjnymi i powierzeniem nowemu członkowi Zarządu stanowiska Dy-
rektora do Spraw Marketingu, stanowisko Zastępcy Dyrektora do Spraw Produkcji i
Techniki – Kierownika Zakładu Produkcyjnego zostało wtedy formalnie zlikwidowane.
Czynności z nim związane zostały przejęte częściowo przez Dyrektora do Spraw
Marketingu, a częściowo przez Dyrektora do Spraw Produkcji i Techniki. Sąd Rejo-
nowy ocenił dokonane powodowi wypowiedzenie jako uzasadnione i nieuchybiające
przepisom prawa o wypowiadaniu umów o pracę.
Powód zaskarżył ten wyrok, a Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych w Krakowie wyrokiem z dnia 9 grudnia 1999 r. oddalił jego apelację. W uza-
sadnieniu tego wyroku Sąd drugiej instancji stwierdził, że aczkolwiek negatywna
ocena postawy pracowniczej powoda na nowym stanowisku sformułowana po krót-
kim, bo około 3,5-miesięcznym okresie jego piastowania może wydawać się pochop-
na, to trzeba zważyć, że podstawowy zarzut wobec powoda opiera się na bierności,
wręcz bezczynności w podejmowaniu zadań, o których wiedział. Nie można zatem tej
3
oceny skutecznie podważyć. Powód nie wskazał w apelacji na czym miał polegać
podnoszony przez niego obiektywny brak możliwości działania. Ze znajdującego się
w aktach sprawy protokołu posiedzenia Zarządu strony pozwanej z 16 października
1998 r. wynika że postawiono wówczas powodowi konkretne zarzuty. Na pytanie, czy
ktoś „blokował mu jakiekolwiek działania wynikające z racji pełnionej funkcji” powód
zaprzeczył. Sąd Okręgowy nie podzielił też zarzutu o braku konkretności przyczyny
wskazanej w oświadczeniu o wypowiedzeniu umowy o pracę.
Powód wniósł kasację od tego wyroku, podnosząc zarzut naruszenia art. 45 §
1 KP przez przyjęcie za uzasadnione wypowiedzenia umowy o pracę z przyczyn
sprzecznych z istotą stosunku pracy i nie stanowiących rzeczywistej przyczyny wy-
powiedzenia umowy. W uzasadnieniu kasacji podniesiono, że o nieudolności pra-
cownika w wykonywaniu zadań wchodzących w zakres jego obowiązków wynikają-
cych z umowy o pracę można mówić jedynie wtedy, gdy usprawiedliwione jest twier-
dzenie, iż inny sumienny pracownik zajmujący dane stanowisko wykonywałby pracę
w inny, lepszy sposób. Przyjęcie jako kryterium oceny pracownika zatrudnionego na
stanowisku kierowniczym zgodności rezultatów pracy tego pracownika z oczekiwa-
niami pracodawcy co do tych rezultatów byłoby bliższe cywilnoprawnemu stosunkowi
wynikającemu z umowy menedżerskiej, a nie stosunkowi prawnemu z umowy o
pracę. W protokole posiedzenia Zarządu z 16 października 1998 r. zawarte jest jed-
noznaczne stwierdzenie, iż spowodowane zmiany organizacyjne nie dały żadnych
wyników. Ta uwaga pozwala na zinterpretowanie użytego w piśmie wypowiadającym
powodowi umowę o pracę stwierdzenia „brak skuteczności w wykonywaniu zadań”
(zbyt ogólnego zdaniem powoda) jako odwołującego się do oczekiwanych rezultatów
pracodawcy, a nie do sposobu wykonywania pracy przez pracownika. Takie uzasad-
nienie wypowiedzenia umowy o pracę należałoby uznać za wykraczające poza istotę
stosunku pracy i tym samym za niedopuszczalne. Zdaniem wnoszącego kasację rze-
czywistą przyczyną wypowiedzenia powodowi umowy o pracę była nie tyle negatyw-
na ocena jego pracy, ile negatywna ocena przydatności zajmowanego przez powoda
stanowiska pracy w strukturze organizacyjnej przedsiębiorstwa strony pozwanej. Ka-
sacja zawiera wniosek o zmianę zaskarżonego wyroku i przywrócenie powoda do
pracy u strony pozwanej ewentualnie o jego uchylenie i zwrot sprawy Sądowi Okrę-
gowemu do ponownego rozpoznania z uwzględnieniem kosztów postępowania ka-
sacyjnego.
Strona pozwana wniosła o odrzucenie kasacji z powodu niepodania podstawy
4
kasacji i jej uzasadnienia, a na wypadek nieuwzględnienia tego wniosku - o oddale-
nie kasacji i zasądzenie na rzecz strony pozwanej kosztów postępowania.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Kasacja nie jest uzasadniona. Na wstępie rozważań przypomnieć należy,
wielokrotnie powoływaną w orzecznictwie Sądu Najwyższego zasadę, wynikającą z
art. 39311
KPC. Sprowadza się ona do niemożliwości wyjścia przez Sąd Najwyższy
przy rozpoznawaniu sprawy poza granice kasacji wyznaczone przez jej podstawy.
Podstawami kasacji są podniesione w niej zarzuty naruszenia wskazanych przepi-
sów prawa. Istotą postępowania kasacyjnego jest weryfikacja przytoczonych w kasa-
cji podstaw. W rozpoznawanej sprawie przestrzeganie tej zasady powoduje przede
wszystkim przyjęcie ustaleń faktycznych zaskarżonego wyroku jako miarodajnych dla
oceny podniesionego zarzutu naruszenia prawa materialnego. Nie zostały one bo-
wiem zakwestionowane (choćby pośrednio) przez podniesienie odpowiedniego za-
rzutu naruszenia przepisów postępowania. Bezprzedmiotowe są zatem rozważania
zawarte w uzasadnieniu kasacji dotyczące rzeczywistych przyczyn wypowiedzenia
oraz jakości pracy powoda. Zostało ustalone przez Sąd pierwszej instancji, a zaak-
ceptowane i rozwinięte przez Sąd Okręgowy, że powód przez 3,5 miesiąca nie wy-
konał tego, co było przedmiotem nałożonych na niego obowiązków. Sąd drugiej in-
stancji podkreślił bierność, a nawet bezczynność powoda. Sąd Najwyższy nie miał
też możliwości dokonania oceny prawidłowości wypełnienia przez pracodawcę obo-
wiązku wskazania pracownikowi przyczyny wypowiedzenia. Nie ulega wątpliwości,
że przyczyna musi zostać wskazana dostatecznie jasno. Nie jest przy tym wymagana
taka konkretyzacja i precyzja sformułowań jak to ma miejsce w przypadku wskazania
przyczyny organizacji związkowej. W takiej sytuacji adresatem wypowiedzi praco-
dawcy są osoby w pewnym sensie trzecie, nie obeznane ze szczegółami relacji mię-
dzy stronami stosunku pracy. Inaczej dzieje się w przypadku podawania pracowni-
kowi przyczyny wypowiedzenia. Adresat pisma powinien na jego podstawie poznać
motywy działania pracodawcy, zastanowić się nad podjęciem ewentualnej obrony
przed stawianymi zarzutami i skorzystaniem z prawa odwołania. Pracodawca musi
się liczyć z tym, że w razie procesu nie będzie mógł powoływać się skutecznie na
inne okoliczności niż wskazane pracownikowi jako uzasadniające wypowiedzenie. W
kasacji nie podniesiono zarzutu naruszenia art. 30 § 4 KP, co sprawia, że nie może
5
być rozważane w postępowaniu kasacyjnym, czy pracodawca wskazał powodowi
dostatecznie jasno i w sposób należycie skonkretyzowany okoliczności uzasadniają-
ce wypowiedzenie.
Dla rozważenia podniesionego zarzutu naruszenia art. 45 § 1 KP należy więc
przyjąć, że przyczyna wypowiedzenia określona jako brak skuteczności w wykony-
waniu zadań na powierzonym stanowisku była dla powoda dostatecznie zrozumiała,
a ponadto, że nie wykonał on wyznaczonych mu zadań takich jak dokonanie analizy
kosztów firm konkurencyjnych, rozeznania rynku, sporządzenie programu wdroże-
niowego. Przy takich założeniach nie można powiedzieć, by w zaskarżonym wyroku
doszło do błędnej wykładni lub nieprawidłowego zastosowania art. 45 § 1 KP. Czym
innym jest bowiem podnoszona w kasacji odpowiedzialność za efekt działalności
pracodawcy, czyli skuteczność rozumiana jako osiągnięcie zamierzonych przez pra-
codawcę rezultatów ekonomicznych, a czym innym wykazanie przez pracownika re-
zultatów jego pracy. Powierzone pracownikowi zadania mogą przecież polegać na
wykonaniu konkretnych opracowań i przedstawieniu wyników przeprowadzonych ba-
dań i analiz. W należytym wykonaniu tego rodzaju obowiązków może przejawiać się
oczekiwana przez pracodawcę „skuteczność”. Sąd nie przypisał powodowi odpowie-
dzialności za spełnienie oczekiwania pracodawcy, że pozyska nowe zamówienia i
poprawi sytuację ekonomiczną. Działania powoda, jak wynika z niezakwestionowa-
nych ustaleń, miały umożliwić osiągnięcie takich efektów. Tymczasem powód był
bierny, a nawet bezczynny i w tym wyraża się przypisana mu nieskuteczność. Sąd
Okręgowy nie rozumiał zasadności wypowiedzenia w zarzucany mu w kasacji,
błędny sposób. Nie przedstawił poglądu upatrującego możliwości dokonania uzasad-
nionego wypowiedzenia w razie nieosiągnięcia przez pracodawcę założonych celów i
przerzucenia na pracownika ryzyka prowadzonej przez pracodawcę działalności go-
spodarczej oraz skuteczności działań organizacyjnych przedsiębranych dla zwięk-
szenia efektywności. Rozumienie zasadności wypowiedzenia, a zatem wykładnia art.
45 § 1 KP były w zaskarżonym wyroku prawidłowe.
Kasacja jako pozbawiona usprawiedliwionych podstaw podlegała zatem od-
daleniu (art. 39312
KP). O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 KPC.
========================================