Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 lutego 2013 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział IV Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSO Anna Bałazińska – Goliszewska

Sędziowie SSO Dorota Kropiewnicka (spr.)

(...) del. do SO Piotr Wylegalski

Protokolant Justyna Gdula

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej Tomasza Fedyka

po rozpoznaniu w dniu 27 lutego 2013 r.

sprawy I. C., A. C. i O. S.

oskarżonych z art. 158 § 1kk w związku z art. 157 § 2kk w związku z art. 11 § 2kk

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonych

od wyroku Sądu Rejonowego w Oławie

z dnia 19 października 2012 r. sygn. akt IIK 79/12

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Oławie do ponownego rozpoznania.

UZASADNIENIE

O. S., A. C. i I. C. oskarżeni zostali o to, że: w dniu 30 października 2010r. w O. działając wspólnie i w porozumieniu wzięli udział w pobiciu M. M. (1) w ten sposób, że uderzali go pięściami po głowie , twarzy oraz kopali po całym ciele, a z uwagi na silę i miejsce zadawanych uderzeń narazili go na skutki określone w art. 157§1kk w wyniku czego pokrzywdzony doznał obrażeń w postaci: złamania zebra IX lewego bez przemieszczenia i ograniczenia ruchomości klatki piersiowej, podbiegnięć krwawych i skupisk wybroczyn krwawych na głowie , klatce piersiowej i kończynie dolnej lewej, podsluzuwkowego wylewu krwi w przedsionku jamy ustnej, które spowodowały naruszenie czynności narządów ciała na czas poniżej dni siedmiu,

tj. o czyn z art. 158§1kk

Sąd Rejonowy w Oławie wyrokiem z dnia 19 października 2012r. w sprawie o sygn. II K 79/12 podjął następujące rozstrzygnięcie:

I.  uznał O. S. za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu , przyjmując, że jest to przestępstwo z art. 158§1kk w związku z art. 157§2kk w związku z art. 11§2kk i za to na zasadzie art. 158§1kk w związku z art. 11§3kk w związku z art. 58§3kk wymierzył mu karę grzywny w wysokości 30/trzydziestu/ stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki na kwotę 20/dwudziestu/ złotych;

II.  uznał A. C. za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu , przyjmując, że jest to przestępstwo z art. 158§1kk w związku z art. 157§2kk w związku z art. 11§2kk i za to na zasadzie art. 158§1kk w związku z art. 11§3kk w związku z art. 58§3kk wymierzył mu karę grzywny w wysokości 30/trzydziestu/ stawek dziennych , ustalając wysokość jednej stawki na kwotę 30/trzydziestu/ złotych;

III.  uznał I. C. za winną popełnienia zarzucanego jej czynu , przyjmując , że jest to przestępstwo z art. 158§1kk w związku z art. 157§2kk w związku z art. 11§2kk i za to na zasadzie art. 158§1kk w związku z art. 11§3kk w związku z art. 58§3kk wymierzył jej karę grzywny w wysokości 30/trzydziestu/ stawek dziennych , ustalając wysokość jednej stawki na kwotę 30/trzydziestu/ złotych;

IV.  zasądził od oskarżonych na rzecz Skarbu Państwa przypadające od każdego z nich koszty sądowe od A. C. i I. C. w kwocie po 153 złotych, zaś od O. S. w kwocie 123 złotych

Apelację od powyższego wyroku wywiódł obrońca oskarżonych, zaskarżając orzeczenie Sądu I instancji w całości.

Zaskarżonemu wyrokowi apelujący zarzucił :

I. obrazę przepisów prawa procesowego która miała istotny wpływ na treść orzeczenia, a to:

1)  art. 442 § 3 kpk polegającą na nieuwzględnieniu wskazań co do dalszego postępowania zawartych w uzasadnieniu wyroku z 19.01.2012 r. Sądu Okręgowego we Wrocławiu (IV Ka 1077/11), które bezwzględnie wiązały Sąd meriń przy ponownym rozpoznaniu sprawy;

2)  art. 424 kpk i art. 437 § 1 kpk poprzez ograniczenie oceny dowodów do „akceptacji analizy" materiału dowodowego przeprowadzonej w poprzednim, uchylonym, skasowanym wyroku Sądu Rejonowego z 10.10.2011 r. w sytuacji gdy, kontrolujący te orzeczenie Sąd Okręgowy uznał, iż Sąd I instancji dokonał ustaleń faktycznych w nazbyt powierzchowny sposób;

3)  art. 174 kpk polegającą na zastąpieniu zeznań świadków notatką urzędową, przy jednoczesnym pominięciu zeznań dyżurujących w dniu 30.10.2010 r. policjantów dotyczących okoliczności braku zgłoszenia przez pokrzywdzonego faktu pobicia w tym dniu;

4)  art. 410 kpk poprzez oparcie ustaleń faktycznych na dowodach, które nie zostały przeprowadzone na rozprawie;

5)  art. 193 kpk i art. 201 kpk w zw. z art. 4 kpk, art. 5 § 2 kpk i art. 14 kpk polegającą na wyrokowaniu, co do sprawstwa i winy oskarżonych na podstawie dowodu nie obejmującego swym zakresem zdarzenia objętego podstawą faktyczną oskarżenia, ponieważ obrażenia stwierdzone w trakcie obdukcji przeprowadzonej w dniu 2.11.2010 r. według biegłej M. C. mogły powstać co najwyżej 48 godzin przed badaniem, zatem najpóźniej w dniu 31.10.2010 r., podczas gdy oskarżeni mieli dopuścić się zarzucanego im czynu w dniu 30.10.2010 r. (po upływie 72h), co narusza zasadę skargowości;

6)  art. 4 kpk w zw. art. 9 kpk, art. 92 kpk, art. 167 kpk poprzez zaniechanie przeprowadzania postępowania dowodowego w pełnym zakresie i nie wyjaśnienie istotnych dla sprawy okoliczności, a w szczególności:

- czy ktokolwiek w dniu 30.10.2010 r. po godz. 22.00 widział pobitego pokrzywdzonego,

- zaniechaniu ustalenia tożsamości policjanta, który miał przyjąć pokrzywdzonego na dyżurze w dniu 30.10.2010 r., pomimo jasnej deklaracji pokrzywdzonego, że jest on w stanie rozpoznać dyżurnego;

7)  art. 7 kpk w zw. z art. 92 kpk i art. 424 kpk poprzez dowolną ocenę dowodów, w szczególności poprzez przyjęcie za podstawę skazania zeznań pokrzywdzonego, który w dniu 30.10.2010 r. znajdował się w stanie silnego upojenia alkoholowego powodującego palimpsesty (zaniki pamięci) oraz jak sam wyjaśnił był tak pijany, iż nie mógł racjonalnie myśleć;

8)  art. 391 § 1 i 3 kpk w zw. z art. 389 § 2 kpk poprzez nie rozstrzygnięcie sprzeczności w zeznaniach pokrzywdzonego i zaniechanie odczytania protokołów z jego poprzednimi zeznaniami;

9)  art. 7 kpk poprzez oparcie wniosków, co do sprawstwa i winy oskarżonych na niepełnym łańcuchu poszlak wskazującym, że pokrzywdzony został pobity w dniu 30.10.2010 r. w sytuacji, gdy nikt w tym dniu nie widział pobitego M. M., a z ujawnionych w toku postępowania dowodów wynika, iż pokrzywdzony mógł być pobity w dniu następnym, tj. 31.10.2010 r., kiedy to nie doszło do kontaktu pomiędzy oskarżonymi a p okrzywdz onym;

II. Błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na treść skarżonego orzeczenia polegający na przyjęciu sprzecznych wniosków, jakoby:

- w dniu 30.10.2010 r., w dzień wolny od pracy miał zostać pobity najpierw na

klatce schodowej, a potem w mieszkaniu przez co najmniej trzy głośno zachowujące się osoby, w sytuacji gdy żaden z sąsiadów pokrzywdzonego nie potwierdził takiego zdarzenia,

- pokrzywdzony „od razu" poszedł na K., pomimo tego, że znajdował

się w stanie głębokiego upojenia alkoholowego, czemu towarzyszą zaburzenia równowagi,

- oskarżani pobili M. M. (1) w wyniku swoistego odwetu za uprzednie uderzenie przez niego oskarżonego S., podczas gdy w istocie O. S. uderzył K. M., a nie M. M. (1).

Stawiając powyższe zarzuty apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, ewentualnie o zmianę wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonych od popełnienia zarzucanego im czynu.

Prokurator przychylił się do wniosku obrońcy, wnosząc również o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

W przedmiotowej sprawie pełne zastosowanie ma przepis art. 436 kpk stanowiący, iż Sąd Odwoławczy może ograniczyć rozpoznanie środka odwoławczego tylko do poszczególnych uchybień, podniesionych przez stronę lub podlegających uwzględnieniu z urzędu, jeżeli rozpoznanie w tym zakresie jest wystarczające do wydania orzeczenia, a rozpoznanie pozostałych uchybień byłoby przedwczesne lub bezprzedmiotowe dla dalszego toku postępowania.

Uwzględniając zawarty w apelacji obrońcy i poparty przez prokuratora wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, Sąd Okręgowy miał przede wszystkim na uwadze zasadność zarzutów podniesionych w pkt I ppkt 1 i 2 środka odwoławczego. W pełni słusznie zarzucił bowiem apelujący obrazę przez Sąd I instancji przepisów postępowania, mającą wpływ na treść orzeczenia, a polegającą na rażącym naruszeniu dyspozycji art. 442 § 3 kpk oraz art. 424 kpk.

Sąd Rejonowy w Oławie powtórnie rozpoznając tę sprawę po uchyleniu poprzedniego wyroku przez Sąd Odwoławczy, związany był wskazaniami tego Sądu co do dalszego postępowania. Sąd Okręgowy w wyroku z dnia 19 stycznia 2012r. – sygn. II Ka 1077/11, podzielając zarzuty apelacji, wskazał na uchybienia i braki w postępowaniu dowodowym oraz w przeprowadzonej przez Sąd meriti ocenie materiału dowodowego, polecając ich wyeliminowanie przy ponownym rozpoznaniu sprawy. W uzasadnieniu swego orzeczenia Sąd Odwoławczy stwierdził w szczególności, iż analiza dowodów zebranych w tej sprawie nie mogła stanowić podstawy ustaleń w zakresie sprawstwa i winy oskarżonych. Sąd Okręgowy podniósł m.in., że:

- „przeprowadzona analiza materiału dowodowego w odniesieniu do oskarżonych jest zbyt powierzchowna, a w szczególności nie uzasadnia dlaczego ich wyjaśnienia nie zasługują na uwzględnienie”;

-„Sąd I instancji dopuścił się naruszenia art. 7 kpk przez bezkrytyczne dokonanie ustaleń faktycznych na podstawie dowodu z zeznań pokrzywdzonego pomimo braku weryfikacji wszystkich wątpliwości (...), którym Sąd meriti nie poświęcił należytej uwagi”;

-„Sąd Rejonowy w uzasadnieniu wyroku pobieżnie odniósł się do szeregu wątpliwości występujących w sprawie, nie wnikając w należytym stopniu w kwestie mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia”;

-„rozbieżności w dowodzie z zeznań pokrzywdzonego M. M. (1), wobec braku ich analizy przez Sąd orzekający, budzą poważne wątpliwości”;

-„nie sposób zweryfikować ustaleń Sądu w zakresie przypisania wszystkim oskarżonym skutków określonych w art. 157 § 2 kk”.

Pomimo powyższych uwag Sądu Odwoławczego, wskazujących na konieczność pogłębionego postępowania dowodowego oraz wnikliwszej analizy dowodów, Sąd rozpoznający tę sprawę po raz drugi powielił przeprowadzone poprzednio postępowanie dowodowe w sposób pobieżny, a następnie naruszył rażąco przepis art. 424 kpk. Uzasadnienie zaskarżonego wyroku jest bowiem jeszcze bardziej lakoniczne i powierzchowne, pozbawione własnej oceny materiału dowodowego. Sąd Rejonowy zawarł w nim stwierdzenie, iż: „Sąd powtórnie orzekający w tej sprawie w pełni akceptuje analizę przeprowadzonych w niniejszej sprawie dowodów przeprowadzonych przez Sąd orzekający po raz pierwszy, a zawartą na stronie 129-139”.

W tym stanie rzeczy nie sposób mówić o dokonaniu przez Sąd orzekający własnej swobodnej oceny dowodów, ich analizy i znaczenia dla ustaleń faktycznych – stosownie do wymogów art. 7 kpk. Brak własnej oceny dowodów Sądu Rejonowego uniemożliwia dokonanie merytorycznej oceny zasadności zaskarżonego wyroku przez Sąd Odwoławczy. Sąd Okręgowy nie ocenia przecież na obecnym etapie poprzedniego, uchylonego, a więc nie istniejącego w istocie orzeczenia, lecz aktualny wyrok Sądu Rejonowego z dnia 19 października 2012r.

Sąd I instancji miał obowiązek oceniać dowody na podstawie własnego swobodnego przekonania, z uwzględnieniem wskazań z art. 7 kpk, a nie na podstawie oceny dowodów wyrażonych w uzasadnieniu orzeczenia Sądu uprzednio orzekającego, i to zwłaszcza w sytuacji, gdy jednym z zasadniczych powodów uchylenia poprzedniego wyroku była niepełna, powierzchowna analiza dowodów, na co wyraźnie wskazywał Sąd Okręgowy.

Brak samodzielności Sądu przy sporządzaniu uzasadnienia zaskarżonego wyroku narusza w sposób oczywisty przepisy art. 424 § 1 kpk i art.442 § 3 kpk, a przez to również fundamentalne zasady procesu karnego wyrażone w art. 7 kpk i art. 8 § 1 kpk (por: wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 13.09.2012r., II Aka 132/12). W konsekwencji uniemożliwia to kontrolę instancyjną wydanego orzeczenia, w związku z czym Sąd Odwoławczy zmuszony był do podjęcia decyzji kasatoryjnej.

Niezależnie od powyższego, zasadniczego powodu uchylenia zaskarżonego wyroku, należy przyznać rację apelującemu odnośnie innych uchybień proceduralnych, które mogły mieć wpływ na treść orzeczenia. Wśród nich należy wymienić przede wszystkim następujące okoliczności, z których wynika, że Sąd I instancji:

-

pomimo wskazań co do usunięcia rozbieżności w zeznaniach pokrzywdzonego nie podjął należytych działań w tym celu, nie odczytał M. M. jego poprzednich zeznań i nie wezwał do wyjaśnienia sprzeczności i niejasności w trybie art. 391 § 1 kpk w zw. z art. 389 § 2 kpk;

-

nieujawnione w toku procesu zeznania pokrzywdzonego powołał w uzasadnieniu wyroku;

-

nie wyjaśnił wątpliwości dotyczących czasu zgłoszenia przez pokrzywdzonego faktu pobicia na Policji (sprzeczność pomiędzy treścią pisma KPP w O. – k.214 a zeznaniami pokrzywdzonego);

-

nie przesłuchał na rozprawie biegłej z zakresu medycyny sądowej ani nie ujawnił w toku przewodu sądowego jej ustnej opinii złożonej na rozprawie w dniu 7.10.2011r. (k.115v.-116);

-

nie odniósł się w żaden sposób do zeznań sąsiadów pokrzywdzonego;

-

ponownie przypisał wszystkim oskarżonym spowodowanie obrażeń ciała skutkujących odpowiedzialnością z art. 157 § 2 kk, pomimo braku jakichkolwiek ustaleń niezbędnych do przyjęcia takiej kwalifikacji, choć na kwestię tę wyraźnie zwrócił uwagę Sąd Okręgowy w uzasadnieniu poprzedniego wyroku – k.182v.;

-

nie poczynił żadnych uwag ani rozważań na temat okoliczności, które legły u podstaw uchylenia poprzedniego wyroku, odwołując się wprost do argumentacji zawartej w uzasadnieniu tegoż wyroku.

Powyższe uchybienia uniemożliwiają Sądowi Okręgowemu właściwą merytoryczną kontrolę poczynionych przez Sąd Rejonowy ustaleń i ocen, dlatego też zaskarżony wyrok należało uchylić. Jednocześnie należy zaznaczyć, iż zebrany materiał dowodowy nie daje podstaw do zmiany zaskarżonego wyroku, zgodnie z alternatywnym wnioskiem apelującego, poprzez uniewinnienie oskarżonych na obecnym etapie postępowania.

Ponownie rozpoznając sprawę Sąd I instancji winien na nowo przeprowadzić postępowanie dowodowe i dokładnie – z uwzględnieniem uwag zawartych powyżej oraz w uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego z dnia 19 stycznia 2012r. – poczynić ustalenia w oparciu o całokształt zgromadzonego, ujawnionego i wnikliwie ocenionego materiału dowodowego. Swoje stanowisko zaś Sąd orzekający powinien przedstawić – tak co do podstawy faktycznej, jak i prawnej – w sposób wyczerpujący i zgodny z wymogami art. 424 kpk w pisemnych motywach orzeczenia, zawierających własną, samodzielną ocenę dowodów.