Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 11 kwietnia 2001 r.
I PKN 349/00
Pracodawca narusza art. 38 KP, jeżeli po zawiadomieniu zakładowej or-
ganizacji związkowej o zamiarze wypowiedzenia umowy o pracę na czas nie
określony, następnie zawiadamia tę organizację o zamiarze rozwiązania umowy
bez wypowiedzenia na podstawie art. 53 KP i po uzyskaniu negatywnej opinii
związkowej w tym przedmiocie, dokonuje wypowiedzenia umowy o pracę.
Przewodniczący SSN Katarzyna Gonera, Sędziowie: SN Barbara Wagner, SA
Herbert Szurgacz (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 11 kwietnia 2001 r. sprawy z po-
wództwa Andrzeja B. przeciwko „L.” Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w O. o
odszkodowanie, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych w Opolu z dnia 17 lutego 2000 r. [...]
I. z m i e n i ł zaskarżony wyrok w ten sposób, że apelację oddalił,
II. nie obciążył pozwanego obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania apela-
cyjnego i kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Powód Andrzej B. domagał się od pozwanego L. O. Spółki z o.o. w O. odsz-
kodowania z tytułu rozwiązania z nim umowy o pracę z naruszeniem przepisów o
wypowiadaniu umów o pracę przez niezachowanie przewidzianego art. 38 KP trybu
konsultacji związkowej zamierzonego rozwiązania umowy. Wyrokiem z dnia 30 listo-
pada 1999 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Opolu zasądził na rzecz powoda kwotę
5.670,72 zł tytułem odszkodowania za sprzeczne z prawem rozwiązanie umowy o
pracę. Sąd ustalił, że powód był zatrudniony w pozwanej Spółce od dnia 2 maja 1991
r. na stanowisku ładowacza odpadów stałych. Pismem z dnia 22 kwietnia 1999 r. po-
zwany poinformował Komisję Zakładową NSZZ „Solidarność” o zamiarze wypowie-
dzenia umowy o pracę w trybie ustawowym po wyczerpaniu przez powoda okresu
2
pobierania zasiłku chorobowego, tj. po 22 lipca 1999 r. Na powyższe pismo związek
zawodowy nie udzielił odpowiedzi. Pismem z dnia 2 lipca 1999 r., doręczonym w dniu
13 lipca 1999 r., Komisja Zakładowa NSZZ „Solidarność” została zawiadomiona, iż w
związku z długotrwałą niezdolnością do pracy powoda, spowodowaną chorobą od
dnia 26 października1998 r. oraz zbliżającym się terminem wyczerpania zasiłku cho-
robowego, z dniem 22 lipca 1999 r. pozwany zamierza rozwiązać umowę o pracę w
trybie art. 53 § 1 KP. W powyższym piśmie pracodawca zaznaczył również, iż anuluje
wystąpienie z dnia 22 kwietnia1999 r. W odpowiedzi zarząd zakładowej organizacji
związkowej NSZZ „Solidarność” stwierdził, iż nie akceptuje zamiaru pracodawcy wy-
rażonego w piśmie z dnia 2 lipca 1999 r.
W dniu 20 lipca 1999 r. pracodawca wręczył powodowi pismo rozwiązujące z
nim umowę o pracę z 3 miesięcznym okresem wypowiedzenia. Jako przyczynę wy-
powiedzenia wskazał utratę zdolności do wykonywania zawodu ładowacza odpadów
stałych, wynikającą ze stanu zdrowia, potwierdzoną zaświadczeniem lekarskim, a
ponadto brak możliwości zatrudnienia powoda na innym stanowisku. Sąd Rejonowy
podkreślił, iż pozwany dwukrotnie informował komisję zakładową NSZZ „Solidarność”
o zamiarze rozwiązania z powodem umowy o pracę: po raz pierwszy pismem z dnia
22 kwietnia 1999 r., na które zakładowa organizacja związkowa nie udzieliła odpo-
wiedzi w ustawowym terminie 5 dni, a następnie pismem z dnia 2 lipca 1999 r. za-
wiadamiając o zamiarze rozwiązania umowy z powodem w trybie art. 53 § 1 pkt 1 lit.
b KP., jednocześnie akcentując w piśmie, iż poprzednia decyzja o wypowiedzeniu
umowy o pracę została anulowana. Ostatecznie jednak umowa o pracę została roz-
wiązana w drodze wypowiedzenia. Zdaniem Sądu Rejonowego tryb współdziałania
pracodawcy z organizacją związkową przy rozwiązywaniu umów o pracę ma cha-
rakter obligatoryjny w tym znaczeniu, że jeśli pracodawca, po wyczerpaniu trybu kon-
sultacji w związku z zamiarem wypowiedzenia umowy, odstąpi od zamierzonego wy-
powiedzenia, a po upływie pewnego czasu ponownie zamierza wypowiedzieć
umowę, powinien od nowa wyczerpać tryb współdziałania.
W apelacji od powyższego wyroku strona pozwana wniosła o jego zmianę i
oddalenie powództwa, wskazując w szczególności na stanowisko zajęte przez Sąd
Najwyższy w wyroku z dnia 2 czerwca 1995 r. (I PKN 25/95, OSNAPiUS 1996 nr 4,
poz. 59). W wyroku tym Sąd Najwyższy stwierdził, że upływ 8 miesięcy między kon-
sultacją w trybie art. 38 KP, a chwilą wypowiedzenia mowy o pracę, nie stwarza po-
winności ponowienia tej konsultacji, jeżeli powodem nie złożenia wypowiedzenia po
3
jej przeprowadzeniu była choroba pracownika, a okoliczności faktyczne, stanowiące
uzasadnienie wypowiedzenia, nie uległy w tym czasie zmianie. Taka sytuacja - zda-
niem strony pozwanej - wystąpiła w spornej sprawie.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Opolu wyrokiem z
dnia 19 lutego 2000 r. zmienił zaskarżony wyrok i oddalił powództwo.
Zdaniem Sądu Okręgowego w sprawie zachowany został tryb konsultacji
związkowej z art. 38 KP. Związki zawodowe stanowisko w kwestii zasadności wypo-
wiedzenia umowy z kwietnia 1999 r. wyraziły w sposób konkludentny, bez sięgania
do formy pisemnej. Sąd podkreślił, że art. 38 KP nie nakłada na związki zawodowe
obowiązku wypowiedzenia się w kwestii zasadności rozwiązania umowy. Jest to wy-
łączne uprawnienie związków zawodowych, z którego mogą, ale nie muszą skorzy-
stać. Zdaniem Sądu została zachowana ciągłość trybu konsultacji z art. 38 KP. Upływ
okresu 3 miesięcy od kwietnia do lipca, między datą konsultacji w kwietniu, a chwilą
wypowiedzenia umowy w lipcu, nie pociągał za sobą powinności ponowienia tej kon-
sultacji. Przepis art. 38 KP nie określa, w jakim terminie od niezgłoszenia przez za-
kładową organizację związkową zastrzeżeń co do zamiaru wypowiedzenia, zakład
pracy może złożyć pracownikowi wypowiedzenie. Nie zachodziły również żadne oko-
liczności, które mogłyby dezaktualizować odbytą w kwietniu konsultację związkową w
stosunku do wypowiedzenia złożonego w lipcu 1999 r. Pozwany nie mógł dokonać
wypowiedzenia wcześniej z uwagi na chorobę powoda. Zdaniem Sądu Okręgowego
nie było powodu, by pracodawca miał ponownie wystosować do związków zawodo-
wych pismo informujące o zamiarze wypowiedzenia umowy powodowi. W stanie
faktycznym sprawy należało w pełni podzielić stanowisko Sądu Najwyższego wyra-
żone w powołanym wyżej wyroku z dnia 2 czerwca 1995 r.
Sąd Okręgowy nie podzielił zarzutu podniesionego w odpowiedzi na apelację,
że w powyższej sprawie doszło do wycofania uprzedniego zamiaru wypowiedzenia
umowy przez oświadczenie pozwanego, iż anuluje wystąpienie z dnia 22 kwiet-
nia1999 r. W tej kwestii - zdaniem Sądu - nie można przyjąć, iż pismo do związków
zawodowych miało walor oświadczenia woli i że tym samym, jak twierdził powód,
doszło do skutecznego cofnięcia wypowiedzenia z dnia 22 kwietnia 1999 r.
W kasacji powód zarzucił naruszenie art. 38 § 1 KP i art. 45 KP. Wniósł o
zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie apelacji, ewentualnie o jego zmianę i
przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania, a nadto o
zasądzenie „kosztów procesu za trzy instancje”.
4
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Miejsce pracy jest dobrem pracownika, które w określonych prawem granicach
korzysta z ochrony. Ochronie tej służą w szczególności te spośród przepisów o roz-
wiązaniu umowy o pracę przez pracodawcę, które odnoszą się do obowiązku prze-
strzegania określonych wymogów formalnych przy zwalnianiu oraz istnienia meryto-
rycznych podstaw do pozbawienia pracownika miejsca pracy. Wśród wymagań for-
malnych, poza dotyczącymi formy oświadczenia woli i przytoczenia przyczyny roz-
wiązania umowy o pracę, istotną rolę pełnią wymagania dotyczące konsultacji zamie-
rzonego zwolnienia pracownika ze związkami zawodowymi. Po stronie pracodawcy
przeprowadzenie konsultacji stanowi obowiązek, po stronie związku zawodowego
jest to uprawnienie. Ze względu na, z jednej strony, wagę chronionego dobra, a z
drugiej strony - prawo pracodawcy do kształtowania składu i liczby załogi, przepisy
Kodeksu pracy nakładają określone rygory dotyczące trybu konsultacji w postaci wy-
znaczenia nieprzekraczalnych dla związków zawodowych terminów, w jakich mogą
zgłosić zastrzeżenia względnie wyrazić opinię, formy jej wyrażenia oraz formy wystą-
pienia pracodawcy i jego treści. Rygory te muszą być interpretowane ściśle. Dowodzi
tego również dotychczasowe orzecznictwo Sądu Najwyższego, który np. stwierdził,
że nie czyni zadość wymaganiom art. 38 KP przeprowadzenie konsultacji polegające
na ustnym zreferowaniu sprawy przez dyrektora na zebraniu zarządu zakładowej
organizacji związkowej (wyrok z dnia 8 czerwca 1993 r., I PRN 60/93 niepublikowa-
ny) oraz że ponowienie trybu konsultacji przewidzianej art. 38 KP jest konieczne w
sytuacji, gdy pracodawca mimo niezgłoszenia przez organizację związkową zastrze-
żeń co do zamierzonego wypowiedzenia zmieniającego, zmienia swą decyzję i za-
miast tego dokonuje wypowiedzenia definitywnego (wyrok z dnia 7 lipca 1981 r., I
PRN 30/81, OSNCP 1981 z. 18, poz. 248).
Sąd Najwyższy nie podziela stanowiska Sądu Okręgowego, który powołując
się na orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 2 czerwca 1995 r. stwierdził, że upływ
trzech miesięcy między datą konsultacji w kwietniu, a wypowiedzeniem umowy o
pracę w lipcu, nie stwarzał po stronie pracodawcy powinności ponowienia tej kon-
sultacji, ponieważ okoliczności faktyczne, stanowiące uzasadnienie wypowiedzenia
nie uległy zmianie. Teza orzeczenia, która wyraźnie odwołuje się do braku zmian w
zakresie okoliczności faktycznych przy zastosowaniu tego samego trybu rozwiązania
5
umowy o pracę, nie może zostać zastosowana wprost do sytuacji występującej w
spornej sprawie, która jest zasadniczo różna.
W pierwszym rzędzie należy zwrócić uwagę, że w piśmie skierowanym do za-
kładowej organizacji związkowej pozwany wyraźnie oświadczył, że zamierza rozwią-
zać umowę za wypowiedzeniem po upływie okresu pobierania zasiłku chorobowego,
tj. po 22 lipca. W lipcu pozwany oświadczył, że zamierza zastosować inny sposób
rozwiązania umowy, mianowicie bez wypowiedzenia na podstawie art. 53 KP; w sto-
sunku do tego zamiaru organizacja związkowa wyraziła negatywną opinię. Zastoso-
wanie następnie przez pozwanego wypowiedzenia umowy o pracę bez osobnej kon-
sultacji zamierzonego rozwiązania umowy z organizacją związkową, stanowi w tej
sytuacji naruszenie przepisów o trybie wypowiadania umów o pracę zawartych na
czas nieokreślony.
Przepisy Kodeksu pracy przewidują różne tryby konsultacji z reprezentującą
pracownika zakładową organizacją związkową zamierzonego przez pracodawcę
rozwiązania umowy o pracę, odpowiednio do wymienionych wyżej, zasługujących na
ochronę dóbr i interesów stron stosunku pracy. Nie mogą one być przez pracodawcę
stosowane wymiennie. Pracodawca, który po uzyskaniu stanowiska zakładowej or-
ganizacji związkowej odnośnie do zamierzonego wypowiedzenia umowy zawartej na
czas nieokreślony deklaruje zamiar rozwiązania tej umowy bez wypowiedzenia na
podstawie art. 53 KP i po uzyskaniu negatywnej opinii związkowej dokonuje wypo-
wiedzenia umowy o pracę, bez konsultacji z tą organizacją związkową, działa
sprzecznie z art. 38 KP i narusza w ten sposób przepisy o wypowiadaniu umów o
pracę.
Jak z powyższych rozważań wynika, zarzut kasacji naruszenia przez stronę
pozwaną przepisu art. 38 jest uzasadniony. Naruszenie przepisów o wypowiadaniu
umów o pracę uzasadnia, w myśl art. 45 KP, orzeczenie przez sąd - stosownie do
żądania pracownika - o odszkodowaniu. Wobec braku w kasacji zarzutu naruszenia
przepisów postępowania Sąd Najwyższy, na podstawie art. 39315
KPC, orzekł jak w
sentencji wyroku.
========================================