Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 18 kwietnia 2001 r.
I PKN 352/00
Dokonanie przez sąd drugiej instancji oceny dowodów, odmiennej od
oceny sądu pierwszej instancji, z naruszeniem art. 233 § 1 KPC może być
usprawiedliwioną podstawą kasacyjną z art. 3931
pkt 2 KPC.
Przewodniczący SSN Katarzyna Gonera, Sędziowie: SN Jerzy Kwaśniewski
(sprawozdawca), SA Herbert Szurgacz.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 18 kwietnia 2001 r. sprawy z po-
wództwa Marka J. przeciwko Szpitalowi [...] w O. o przywrócenie do pracy, na skutek
kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych we Wrocławiu z dnia 20 stycznia 2000 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu-Są-
dowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu do ponownego rozpoznania i
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Rozpoznający sprawę w drugiej instancji Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych we Wrocławiu wyrokiem z dnia 20 stycznia 2000 r. zmienił odda-
lający powództwo wyrok Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Oleśnicy i - uwzględniając
żądanie pozwu - przywrócił powoda do pracy w pozwanym Szpitalu na poprzednich
warunkach oraz zasądził na jego rzecz 400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa
procesowego za obie instancje.
Wyrok ten - stosownie do jego uzasadnienia - opiera się na następujących
ustaleniach. Dokonane przez pracodawcę wypowiedzenie powodowi umowy o pracę
motywowane było redukcją etatów z przyczyn ekonomicznych. Według pozwanego
do takich konsekwencji doszło w wyniku analizy ekonomicznej. Tę podstawę wypo-
wiedzenia powodowi umowy o pracę zakwestionował Sąd Okręgowy stwierdzając, że
jeżeli pracodawca sporządził analizę ekonomiczną w dniu 12 kwietnia 1999 r., to nie
2
mogła ona stanowić podstawy dla podjętych czynności wobec powoda (zwrócenie się
w dniu 19 marca 1999 r. do związków zawodowych i dokonania wypowiedzenia w
dniu 27 marca 1999 r.). Prawdziwość podanej przyczyny wypowiedzenia jest wątpli-
wa w kontekście następujących okoliczności.
W dniu 6 maja 1998 r. strona pozwana wypowiedziała powodowi umowę o
pracę. Przyczyną było wówczas nieprzestrzeganie obowiązków pracowniczych. Po-
wód odwołał się do Sądu Pracy i wyrokiem Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy z dnia
8 grudnia 1998 r. został przywrócony do pracy. Pomimo tego wyroku powód faktycz-
nie nigdy nie został przywrócony na poprzednio zajmowane stanowisko pracy w Od-
dziale Ginekologiczno-Położniczym. Skierowano go bowiem do pracy na Oddziale
Pomocy Doraźnej, chociaż nie miało to żadnego uzasadnienia merytorycznego ani
ekonomicznego. Po pierwsze bowiem, powód ze specjalizacją ginekologa był w po-
gotowiu nieprzydatny, ponadto obsada kadrowa była tam pełna i dla powoda nie było
faktycznie pracy. Otrzymywał wynagrodzenie jedynie za gotowość do jej świadcze-
nia. Przed upływem okresu oddelegowania, powodowi ponownie wypowiedziano
umowę o pracę, tym razem z przyczyn ekonomicznych. Wypowiedzenie zostało do-
konane w marcu, okres wypowiedzenia został skrócony do 1 miesiąca i upływał z
końcem kwietnia, a więc równocześnie z upływem okresu oddelegowania do pracy w
pogotowiu. W ocenie Sądu Okręgowego działania te wskazują na chęć niewykonania
przez stronę pozwaną wyroku z dnia 8 grudnia 1998 r. i na zamiar uniemożliwienia
powodowi powrotu na Oddział Ginekologiczno-Położniczy. Ponadto - zdaniem Sądu
Okręgowego - strona pozwana nie zastosowała żadnych kryteriów oceny, a redukcją
objęła tylko jednego pracownika, tj. powoda. Niedopuszczalna jest sytuacja, w której
podczas nieobecności z powodu choroby jednego z pracowników pozostali „typują”
nieobecnego do zwolnienia. Argumenty użyte dla uzasadnienia takiego „wyboru” były
pozamerytoryczne i nieprawdziwe, a to np.: „nieetyczne zachowanie się powoda”,
„skazanie przez Komisję Etyki Lekarskiej”. Co do zarzutu nieetycznego zachowania
się powoda, to został on już raz wykorzystany jako przyczyna zwolnienia powoda z
pracy i wówczas Sąd Pracy uznał go za bezzasadny. Co do zarzutu skazania powo-
da przez Komisję Etyki Lekarskiej, to jest on nieprawdziwy, jako że KEL pismem z
dnia 2 grudnia 1998 r. oczyściła powoda z zarzutu uchybień etycznych.
Kasacja, którą wniósł pozwany Szpital, oparta została na obu podstawach z
art. 3931
pkt 1 i 2 KPC. W zakresie prawa materialnego zarzucono naruszenie art. 1 i
art. 10 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z
3
pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz zmianie
niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.) przez ich niezastosowanie
oraz naruszenie art. 45 KP przez błędne przyjęcie, że wypowiedzenie umowy o pracę
było nieuzasadnione.
W zakresie przepisów postępowania zarzucono naruszenie art. 233 § 1 KPC
polegające na sprzeczności ustaleń z treścią zebranego materiału przez przyjęcie, iż
u pozwanego nie wystąpiła redukcja zatrudnienia i nie wystąpiły okoliczności uza-
sadniające wypowiedzenie oraz przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów.
Powołując powyższe podstawy pozwany Szpital wniósł o zmianę zaskarżone-
go wyroku w całości i oddalenie apelacji z zasądzeniem kosztów ewentualnie o
uchylenie tego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stosownie do art. 3931
pkt 1 KPC kasację można oprzeć na podstawie naru-
szenia prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowa-
nie. Zarzuty kasacji zdają się nawiązywać do tej drugiej postaci naruszenia prawa
materialnego, jednakże wynikają z bezpodstawnego założenia jakoby pogwałcenie
wskazanych przepisów nastąpiło na skutek ich niezastosowania do podanych przez
pozwanego okoliczności faktycznych. Błąd kasacji dotyczy konstrukcji podstawy ka-
sacyjnej. Wnoszącemu kasację nie chodzi bowiem o sprzeczność między stanem
faktycznym (podstawą faktyczną) ustalonym w wyroku a jego podstawą prawną, bo
te pozostają ze sobą w zgodzie, ale o niezastosowanie przepisów, które byłyby od-
powiednie do twierdzeń pozwanego, które wyrok wprost określił jako nieprawdziwe.
Ta podstawa kasacji okazała się zatem oczywiście bezzasadną.
Uzasadniona jest natomiast druga z podstaw kasacyjnych (art. 3931
pkt 2
KPC) dotycząca naruszenia art. 233 § 1 KPC. Rozważając sprawę w tym zakresie
należało przede wszystkim odnieść się do podanych w uzasadnieniu zaskarżonego
wyroku przyczyn dokonania odmiennych ustaleń od tych, których dokonał Sąd Pracy,
mając na uwadze, że materiał dowodowy został zebrany w postępowaniu pierwszo-
instancyjnym. Zasadniczą przesłankę takiej oceny Sądu Okręgowego stanowiło
stwierdzenie, iż pozwany nieprawdziwie powoływał się na wyniki analizy ekonomicz-
nej Szpitala, skoro została ona sporządzona już po wypowiedzeniu powodowi umowy
o pracę. W tej kwestii przekonywająco w kasacji wywiedziono, iż Sąd Okręgowy
4
przypisał niewłaściwe znaczenie dokumentowi z dnia 12 kwietnia 1999 r. przedsta-
wiającemu aktualny stan pozwanego Szpitala. Tymczasem według pozwanego, z
czym należałoby się zgodzić, powyższy dokument miał stanowić potwierdzenie - jako
dowód jeden z wielu a nie jedyny - że pozwany wypowiadając powodowi umowę o
pracę kierował się uzasadnionymi przyczynami ekonomicznymi. W tym kontekście
przekonywająca jest argumentacja kasacji, odwołująca się do okoliczności, które za-
istniały przed wypowiedzeniem powodowi umowy o pracę i które powinny być
uwzględnione w wyroku a zostały pominięte. W kasacji wymienione zostały w tym
kontekście następujące okoliczności.
Po pierwsze, że na skutek reformy opieki zdrowotnej od dnia 1 stycznia 1999
r. uległa zmianie sytuacja ekonomiczna wszystkich publicznych zakładów opieki
zdrowotnej. Po drugie, że zakontraktowane z Kasą Chorych świadczenia zdrowotne
z narzuconymi - jak się twierdzi w kasacji - niskimi cenami wymusiły podjęcie przez
pozwany szpital działań oszczędnościowych między innymi poprzez ograniczenie
zatrudnienia w grupie pracowników medycznych. Po trzecie, pogarszająca się sytua-
cja finansowa zakładu w stosunku do roku poprzedniego była pozwanemu znana, na
podstawie sporządzania comiesięcznych obowiązkowych zestawień i sprawozdań.
Po czwarte, sporządzona analiza działalności ZOZ w O. w latach 1992 - 1998 była
uzupełniana na bieżąco, co umożliwiało uzyskiwanie aktualnej oceny pogarszającej
się sytuacji finansowej. Po piąte, analiza, o której mowa w uzasadnieniu zaskarżone-
go wyroku, sporządzona jest wprawdzie po wypowiedzeniu powodowi umowy, ale -
zdaniem kasacji - „potwierdza trwający od dłuższego czasu proces obniżania ilości
wykonanych przez pozwanego świadczeń zdrowotnych w tym przez oddział gineko-
logiczno-położniczy, w którym był zatrudniony powód”. Podkreślono, że pozwany
nigdy nie twierdził, że przyczyny uzasadniające wypowiedzenie powodowi umowy o
pracę wynikały wprost z powyższej analizy (dokumentu) sporządzonej dopiero 12
kwietnia 1999 r. Ponadto w kasacji poniesiono, że w toku postępowania przed Są-
dem pierwszej instancji pozwany przedstawił, iż nastąpiło „zmniejszenie obłożenia
łóżek szpitalnych na oddziale ginekologiczno-położniczym”, że w miejsce powoda nie
została zatrudniona inna osoba oraz że redukcja z przyczyn ekonomicznych objęła w
1999 r. 36 pracowników, w tym 2 lekarzy.
Przekonywający jest argument kasacji, że zakończony przywróceniem powoda
do pracy poprzedni proces sądowy - wbrew wyrokowi - nie świadczy o tym, że za-
strzeżenia do pracy powoda były bezzasadne, skoro podstawę przywrócenia powoda
5
do pracy stanowiło naruszenie przez pracodawcę art. 38 § 1 KP. Natomiast pozytyw-
ny dla powoda wynik postępowania przed Komisją Etyki Zawodowej nie oznacza, że
pracodawca dokonał wadliwej oceny, skoro nieetyczne zachowanie się powoda nie
stanowiło podstawy wypowiedzenia powodowi umowy o pracę.
Z powyższych przyczyn uznając, że kasacja zasadnie zarzuciła zaskarżonemu
wyrokowi naruszenie art. 233 § 1 KPC, Sąd Najwyższy orzekł stosownie do art. 39313
§ 1 KPC.
========================================